I WOJNA ŚWIATOWA – PRZYCZYNY, PRZEBIEG I SKUTKI /1914-1918/ PP

1. Geneza wojny: A/ Powstanie 2 przeciwstawnych bloków militarnych i ich cele: TRÓJPRZYMIERZE: -Niemcy – dążyły do nowego podziału kolonii, chciały wzmocnić swoją pozycje ekonomiczną; -Austro-Węgry : chciały wpływów na Bałkanach -Włochy TRÓJPOROZUMIENIE -Francja – dążyła do odzyskania ziem utraconych na rzecz Niemiec /Alzacja i Lotaryngia/, chciała zachować wpływy w Afryce /Maroko/ -Rosja – chciała wpływów na Bałkanach i otwarcia cieśnin czarnomorskich -Anglia – chciała utrzymać mocarstwową pozycję na morzach i w koloniach C/zbrojenia niemieckie przed wybuchem wojny D/ Sytuacja na Bałkanach, „kocioł bałkański” -upadek znaczenia Turcji, powolny rozpad imperium -1908 r. – kryzys bośniacki: Austro-Węgry przyłączyły Bośnię i Hercegowinę , godziło to w interesy Rosji i Serbii, były jednak za słabe aby interweniować. II Rzesza poparła Austro – Węgry. -I i II wojna bałkańska, E/ 28 VI 1914 r. serbski student, członek terrorystycznej organizacji Czarna Ręka, Gavrilo Princip zastrzelił w Sarajewie następcę tronu Austro – Węgier arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga. Austro- Węgry wystosowały wobec Serbii ostre, trudne do przyjęcia ultimatum. Poparcie Rosji skłoniło Serbię do jego odrzucenia. Miesiąc później Austro- Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. W ciągu kilku dni wiele państw wypowiedziało sobie wojnę.

2.W czasie działań wojennych powstały 2 strony walczące: państwa ententy /początkowo WB, Francja i Rosja/i centralne /najpierw Niemcy i Austro – Węgry/ 3. Front zachodni. A/ 1914 r. -wg Niemców działania wojenne miały przebiegać zgodnie z planem Schlieffena /”wojna błyskawiczna”/, który realizował gen. Moltke: Niemcy uderzą poprzez Belgię na Francję, pokonają ją w parę tygodni, a następnie uderza na Rosję,

• Niemcy zajęli neutralną Belgię i wkroczyli do Francji; w bitwie nad Marną Niemcy ponieśli klęskę – tak załamał się plan wojny błyskawicznej. Rozpoczęła się wojna pozycyjna -po stronie ententy stanęły: Serbia, Japonia, Belgia -do wojny po stronie państw centralnych włączyła się Turcja b/ 1915 r. -Włochy przystąpiły do wojny po stronie ententy -zatopienie przez Niemców brytyjskiego statku „Lusitania” /zginęło wielu Amerykanów/ -bitwa pod Ypres, użycie gazów bojowych -cd walk pozycyjnych -do wojny po stronie państw centralnych włączyła się Bułgaria c/ 1916 r. -bitwa pod Verdun, nad Sommą, d/ 1917 r. -Niemcy ogłosili nieograniczoną wojnę podwodną, odtąd zatapiali statki państw neutralnych i pasażerskie -przystąpienie USA i Grecji do wojny po stronie ententy e/ 1918 r. -nieudana ofensywa Niemiec nad Marną -rozpad imperium Habsburgów -11. 11 – podpisanie aktu rozejmowego w lasku pod Compiegne; Niemcy zobowiązywali się ewakuować swoje wojska z Belgii, Francji , Alzacji i Lotaryngii, zwolnić jeńców wojennych, zapłacić reparacje wojenne,

4. Front wschodni. A/ 1914 r. -Rosja zaatakowała Prusy Wschodnie /Niemcy/, poniosła kleske w bitwie pod Tannenbergiem -zwycięstwa Rosji nad Austro- Węgrami, zajęcie Galicji b/ 1915 r. :klęska Rosji w bitwie pod Gorlicami, ukształtowanie się frontu na linii Zatoka Ryska – Rumunia c/1917 r. : rewolucje w Rosji

5. Skutki wojny: -klęska państw centralnych -śmierć ok. 10 mln żołnierzy -ogromne zniszczenia -nowa technika wojenna: czołgi, karabiny maszynowe, granaty, samoloty, łodzie podwodne, gazy bojowe -trudności w przestawieniu na gospodarkę pokojową, bezrobocie -wzrost nastrojów rewolucyjnych w wielu krajach /Rosja, Niemcy, Włochy/, -powstanie nowych państw: Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechosłowacja, Austria, Węgry, Jugosławia, Irlandia

T. Rewolucje w Rosji w 1917 r.

1.Przyczyny: -kryzys gospodarczy będący skutkiem udziału w wojnie milionów ludzi, oderwanie ich od stanowisk pracy, zmniejszenie powierzchni ziemi uprawnej – niedobór żywności -niezadowolenie z ustroju – absolutyzm Mikołaja II -ciężkie warunki życia robotników -klęski na froncie, przestarzałe uzbrojenie, nieudolność dowodzenia -obniżenie autorytetu dworu carskiego wskutek gorszącej roli Grigorija Rasputina

2. Rewolucja lutowa: wydarzenia rozpoczęły strajki i demonstracje robotników, na ich stronę przeszła część wojska, car abdykował
3. Okres dwuwładzy: Rząd Tymczasowy i Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich -Rząd Tymczasowy na czele z księciem Lwowem zapowiedział reformy demokratyczne, powszechne wybory do Konstytuanty, ogłosił amnestię dla więźniów politycznych, wolność prasy i zgromadzeń
4. Rewolucja październikowa. -obrady rozpoczął II Wszechrosyjski Zjazd Rad kontrolowany przez bolszewików; uchwalił on następujące dekrety: *”Dekret o pokoju” –propozycja natychmiastowego zakończenia wojny *Dekret o ziemi” - przekazanie ziemi chłopom *”Deklaracja Praw Narodów Rosji” – uznanie niepodległości narodów dotychczas zajętych przez Rosję
5. Znaczenie rewolucji październikowej: -budowa państwa komunistycznego -terror , wymordowanie rodziny carskiej -likwidacja wszystkich partii poza bolszewikami -zawarcie pokoju z państwami centralnymi w Brześciu -początek wojny domowej w Rosji wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego

T. Sprawa polska w czasie I wojny św.

1. Orientacje polityczne. Podział Europy na 2 wrogie obozy i możliwość wojny pomiędzy nimi dał Polakom nadzieję na odrodzenie Polski. Powstały następujące orientacje polityczne: A/ prorosyjska /endecja/ - zakładano, że w wojnie zwycięży ententa; ziemie polskie zostaną zjednoczone w ramach Rosji i będą posiadały autonomię B/ proaustriacka, niepodległościowa /PPS, Piłsudski/ zakładał przymierze z Austro –Wegrami i walkę przeciw Rosji; dążono do wywołania zbrojnego powstania w Kongresówce; celem – niepodległość Polski C/ rewolucyjna /SDKPiL. PPS – Lewica/ - przekształcenie wojny w rewolucję, brak haseł niepodległościowych

2. Polskie formacje wojskowe, ośrodki władzy : a/ po stronie państw centralnych: -w VIII 1914 r. I Kompania Kadrowa wyruszyła z Krakowa na ziemie zaboru rosyjskiego, aby wywalać tam powstanie – akcja zakończyła się fiaskiem -w Krakowie powstały Legiony Polskie, w skład których wchodziły 3 brygady; dowódca I Brygady został Piłsudski -na terenie Królestwa Piłsudski utworzył Polską Organizację Wojskową, jej celem była zbrojna walka o niepodległość -Piłsudski i część legionistów odmówiła przysięgi na wierność państwom centralnym, zostali internowani, a Piłsudskiego osadzono w twierdzy w Magdeburgu b/ po stronie ententy: -Legion Puławski -utworzenie Armii Polskiej /”Błękitna Armia”/ we Francji, dow. Józef Haller -w 1917 r. powstał komitet Narodowy Polski /Dmowski, Paderewski// z siedzibą w Paryżu; ententa uznała go za oficjalne przedstawicielstwo państwa polskiego

3.W 1917 r. w Warszawie powołano /przez Niemców i Austriaków/ Radę Regencyjna jako najwyższą władzę.

4. Sprawa polska w polityce wielkich mocarstw. A/ deklaracje wojskowe 3 mocarstw w pierwszych dniach wojny- ich celem było pozyskanie Polaków do swoich armii B/Akt 5 XI 1916 r. – Wilhelm I i Franciszek Józef I zapowiedzieli powstanie „samodzielnego państwa polskiego” sprzymierzonego z państwami centralnymi; państwo to powstałoby z Kongresówki ; celem zaborców było pozyskanie polskiego rekruta C/oświadczenia prezydenta T. Wilsona z 1917 i 1918 r. o powstaniu niepodległej Polski / „Powinno zostać stworzone niepodległe państwo polskie, obejmujące terytoria zamieszkałe przez ludność polską i któremu musi zostać zapewniony wolny dostęp do morza”./ D/ „Odezwa do narodu polskiego” Piotrogrodzkiej RDR i Ż uznawała prawo Polski do niepodległości E/ Rząd Tymczasowy zapowiedział stworzenie niepodległej Polski związanej z Rosją F/ „Deklaracja Praw Narodów Rosji” – podkreślała prawo narodów do samostanowienia G/ anulowanie traktatów rozbiorowych przez Rosje Radziecką

5. Sprawa polska w traktacie wersalskim. Polskę na konferencji w Wersalu reprezentowali I. Paderewski i R. Dmowski. W sprawie polskich granic podjęto następujące decyzje; -Polska uzyska pomorze Gdańskie i Wielkopolskę -na Górnym Śląsku, Warmii, Mazurach i Powiślu przeprowadzone będą plebiscyty, które zdecydują o przebiegu granicy -Gdańsk zostanie wolnym Miastem -Polska musi podpisać tzw. mały traktat wersalski, który dotyczy ochrony mniejszości narodowych