Pojęcie profilaktyki

Pojęcie profilaktyki  jest bardzo szerokie, ponieważ  „profilaktyka (prophylaktikos – zabezpieczający przed czymś; zapobiegawczy)” jest przedmiotem analiz  i  opracowań  w wielu dziedzinach naukowych, m.in. polityki  społecznej,  socjologii,  kryminologii,  prawa,  psychologii    i   pedagogiki. Na początku XX w. określeniem tym posługiwano się wyłącznie w medycynie dla oznaczenia zapobiegania chorobom i działalności zmierzającej do likwidacji przyczyn chorób i wypadków oraz przeszkadzaniu ich powstawania i szerzeniu. Coraz częściej jednak zaczęto używać tego terminu w dziedzinie nauk społecznych dla oznaczenia zapobiegania niepożądanym zachowaniom w danych zbiorowościach ludzkich, nie akceptowanych przez ogół społeczności. Według M Sochockiego „profilaktyka to szereg bardzo zróżnicowanych strategii oddziaływań adresowanych zarówno do osób, których dotyczy dany problem, jak i do grup ryzyka oraz do całej populacji. W nowoczesnej profilaktyce wyraźne jest pozytywne definiowanie problemów, w którym nie tylko chodzi o zapobieganie, przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom, ale również o pomnażanie, wykorzystywanie potencjału ludzi”. Natomiast Zbigniew B. Gaś definiuje profilaktykę jako „proces wspomagania jednostki w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu, ograniczenie i likwidowanie czynników, które zaburzają rozwój i dezorganizują zdrowy styl życia oraz inicjowanie i wzbogacanie czynników sprzyjających rozwojowi zdrowemu żuciu” A. Kamiński uważa, że „profilaktyka winna redukować przypadki niedostosowania społecznego, wykolejeń, patologii społecznej, a także uprzedzać stany zagrożenia  w rozwoju moralnym, zdrowotnym, kulturalnym i społecznym, w celu ochrony danej populacji (jednostek grup) przed niepożądanymi odchyleniami od stanu normalnego”
Celem interwencji profilaktycznych jest oddziaływanie zarówno na czynniki ryzyka, jak i na czynniki chroniące, które oddziaływują na jednostkę. Profilaktyka obejmuje zatem  działania psychologiczne i zdrowotne, prawne, socjalne, pedagogiczne oraz rehabilitacyjne, ukierunkowane na poszczególne jednostki bądź grupy społeczne. Powinny być one dokładnie planowane i przeprowadzane,  a  także  systematyczne  oraz  powiązane  ze sobą.
Można wyodrębnić różne odmiany profilaktyki w zależności od jej specyficznych celów „Biorąc pod uwagę kryterium stosowanych środków – profilaktykę dzielimy na: pozytywną (kreatywną), która polega na stosowaniu w skali globalnej środków pozytywnych, inicjujących, konstruktywnych oraz negatywną (blokującą), polegającą  na niedopuszczeniu do dewiacji  i dysfunkcji poprzez środki  negatywne – blokadę, zakaz, mandat, sankcję, odstraszenie, napiętnowanie. Możliwy jest też podział  ze względu na czas podejmowania określonych działań na:  profilaktykę wyprzedzającą pojawianie się określonych zjawisk negatywnych, profilaktykę następczą - gdzie działania podejmowane są po zaistnieniu tych zjawisk”. Inny podział  podaje L. Pytka, różnicując profilaktykę na profilaktykę objawową uprzedzającą, powstrzymującą i kreatywną. Profilaktyka objawowa polega na, możliwie wczesnym, wykrywaniu i reagowaniu na pierwsze symptomy nieprzystosowania społecznego. Profilaktyka uprzedzająca ma na celu eliminowanie negatywnych czynników wywierających ujemny wpływ na jednostkę. Profilaktyka powstrzymująca ma za zadanie różnymi środkami uniemożliwiać lub utrudniać podjęcie decyzji dotyczącej realizacji czynu nagannego lub całego ciągu działań negatywnych. Profilaktyka kreatywna obejmuje działania wzmacniająco - podtrzymujące te formy i sposoby zachowania, które mając charakter godny naśladowania. Z. B. Gaś podaje natomiast, że niezależnie od różnicy  w definiowaniu i podziału profilaktyki,  może być  ona realizowana na trzech poziomach:

1.Profilaktyka pierwszorzędowa obejmująca środki, które umożliwiają zwalczanie zasadniczych przyczyn patologii, promocje zdrowego stylu życia, zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych; 2.Profilaktykę drugorzędową, która ma ograniczyć głębokość i czas trwania dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych; 3.Profilaktykę trzeciorzędową oznaczająca interwencję, która ma zapobiegać komplikacjom i następstwom zachowań ryzykownych. Wzrost zagrożeń w Ameryce uruchomiły program prewencyjny zwany Boston-Fanway

Amerykańskie programy prewencyjne

Częste napady i wzrost zagrożeń w jednej z dzielnic Bostonu wywołały zaniepokojenie wśród władz samorządu. Pojawiło się ryzyko, że budynki użyteczności społecznej zostaną zniszczone przez wandali a ludzie przestaną odwiedzać teatry, muzea, obiekty sportowe. Aby zapobiec takim skutkom powstał program fanway, który został założony poprzez konsorcjum w skład którego wchodziło kilka prywatnych firm i instytucji samorządowych za którymi stali ludzie kultury i nauki. Najważniejszym celem programu było porozumienia pomiędzy społeczeństwem, policją, urzędami, związkami religijnymi i obywatelami w celu skutecznego przeciwstawienia się różnym formom dewiacji społecznych. Wspólne działania służb policyjnych z obywatelami są gwarancją wysokiej efektywności prowadzonych działań i lepszego zrozumienia specyfiki problemów występujących na danym obszarze. Za słusznością przemawiają liczne obserwacje i doświadczenia wyraźnie wskazujące, że odejście policji od roli represyjnej w kierunku pro aktywnej podnosi zaufanie społeczne do tej służby i pozwala tym samym lepiej dostosować się do bolączek ludzi zamieszkującej dany obszar. Duże znaczenie ma także dostosowanie kultury pracy służb porządkowych do uwarunkowań środowiskowych, rozumianych jako czynniki kulturowe, ekonomiczne, etniczne, architektoniczne , które wpływają na wyznawane wartości i postawy jednostek.  Samorząd wraz z partnerem zgromadził potrzebne środki, natomiast potrzebował oceny problemu i  sposobu przeciwdziałania jemu. W pewnym stopniu w USA była to pierwsza współpraca społeczności lokalnej z policją. Kilkanaście lat później pojęcie community policing było już powszechnie używane.
Kiedy rozpoczęto analizę problemu okazało się, że policja dostrzega całkowicie inne problemy niż społeczeństwo. Służby skupiały sie głównie na najpoważniejszych przestępstwach a ludzie na problemach, które dotyczyły ich osobiście. Z czasem jednak znaleziono wspólny język. Mieszkańcy przekazywali policji jakie problemy ich dotykają i przeszkadzają w codziennym życiu a w zamian policja zbierała informacje na tematy je interesujące. Kolejnym krokiem jaki podjęto było zmiana granic sektorów oraz wartościowanie zgłoszeń i hierarchizowanie interwencji. Na mapach zaznaczano zdarzenia kryminalne które tworzyły obszary wzmożonej przestępczości. Dzięki tym działaniom mieszkańcy przekonali się o zaangażowaniu policji  w poprawę bezpieczeństwa. W ten sposób zwiększyło się rozpoznanie terenu, a trafne interwencje policji doprowadziły do spadku przestępczości.

Program poprawy bezpieczeństwa w Nowym Jorku

Profilaktyka bezpieczeństwa to różne płaszczyzny działań a nie tylko częściowe wyeliminowanie czynników powodujących brak poczucia bezpieczeństwa u mieszkańców. Jednym z działań profilaktycznych była modernizacja Policji nowojorskiej. Ustalono wtedy, że:

-celem kierownictwa organów ścigania i władz samorządowych jest takie wykonywanie czynności, aby uniknąć krytyki ze strony mediów i opinii publicznej; -w jednostkach podległych do centrum zarządzania jest niski poziom zaufania do podwładnych; -podwładni uważali, że nawet jeśli postępują zgodnie z prawem, w przypadku problemów nie będą mieli poparcia od swoich przełożonych; -organizacje pracy miały na celu obronę dobrego imienia instytucji a nie osiągania wyznaczonych celów w zakresie walki z przestępczością; -wydział wewnętrzny postrzegany był jako instrument nękania pracowników za drobne naruszenia przepisów, a nie do walki z korupcją.

CompStat

Compstat  jest to systemem, proces zarządzania w ramach  wydajności, który  analizuje przestępstwa i strategiczne rozwiązywania problemów. Compstat ułatwia dokładne i aktualne analizy przestępczości , które są wykorzystywane do identyfikacji wzorców przestępczości i problemów.  Na podstawie tej analizy, dostosowane są reakcje i realizowane plany szybkiego rozmieszczenia personelu i zasobów. Struktura odpowiedzialności jest kluczem do zapewnienia analizy. Jest rozpatrzona, a odpowiedzi są realizowane prawidłowo i oceniane czy są skuteczne w ograniczaniu przestępczości i nieporządku.
Proces Compstat jest prowadzony w ramach czterech zasad, które zostały podsumowane w następujący sposób:

• Dokładne i terminowe wywiady (tj., “Wiesz, co się dzieje.” ). W tym kontekście, interpretacja przestępstwa opiera się głównie na danych z oficjalnych źródeł. Dane te powinny być dokładne i dostępne, bliskie w czasie rzeczywistym tak jak to możliwe. Zebrane dane stosuje się do określenia map przestępczości .Następnie pracownicy komendy używają tych informacji w celu zidentyfikowania problemów przestępczości . -Skuteczne taktyki - Opierają się na dotychczasowych osiągnięciach i zasobach informacji, personel poleceń i odpowiednie osoby powinni zaplanować taktykę, taką aby w pełni odpowiadać zidentyfikowanym problemom. Taktyka ta może obejmować stosowanie przepisów prawa, rząd i partnerów społecznych w lokalnych, stanowych i federalnych poziomach. Compstat zapewnia proces rozwoju taktyki, a także odpowiedzialność za ich rozwój.
• Szybkie wdrożenie (tj. “zrób to szybko.” W przeciwieństwie do reaktywnego policyjnego modelu, model Compstat stara się wdrożyć środki tam, gdzie w danej chwili istnieje problem przestępczości. -Nieustępliwa obserwacja i ocena (np. “Jeśli działa, zrób coś więce,j Jeśli nie, zrób coś innego.”). Strategie Compast zwykle oceniają sukces poprzez zmniejszenie lub brak początkowego problemu przestępczości. Ten sukces lub jego brak, dostarcza wiedzy o tym, jak poprawić obecne i przyszłe planowanie i wdrażanie środków.

Operacja Clean Sweep

W 2002 roku w Nowym Jorku uruchomiono program o nazwie Clean seep , który miała na celu poprawić poziom życie i bezpieczeństwo obywateli. Wszelkie podejmowane decyzje w kierunku tego programu miały na celu wyeliminować przestępstwa najbardziej uciążliwe dla mieszkańców i wpływające na jakość ich życia. W tym kierunku rozpoczęto wzmożoną walkę z pijącymi alkohol w nieodpowiednich miejscach, graficiarzami, prostytucją, żebraniem ,myjącymi szyby aut na skrzyżowaniach ulic itd. W celu realizowania tego zadania została utworzona policyjna gorąca linia, dzięki której mieszkańcy mogli na bieżąco zgłaszać popełnione przestępstwa. Dzielnicowi natomiast monitorowali swoje rejony pod kątem wykroczeń przeciwko jakości życia.

Operacja Silent night

W Październiku 2020 roku wprowadzono operacje Silent Night ukierunkowaną na zwalczanie nadmiernego hałasu, wraz z nią burmistrz wydał wniosek o zakazie palenia w miejscach publicznych. Burmistrz próbował posprzątać miasta wprowadzając szereg zmian. Uwagę skoncentrowano na 24 osiedlach. Regiony te zostały wybrane ze względu przez liczbę skarg otrzymywanych od mieszkańców. Według Kancelarii Prezydenta, skargi dotyczące hałasu stanowiły 83 procent wszystkich skarg złożonych w zeszłym roku. Działanie Silent Night bezpośrednio opisuje swoje cele. W miejscach, gdzie restauracje i bary generują uciążliwy hałas, miasto zastosuje mierniki dźwięku  do pomiaru poziomu hałasu, i wyda odpowiednie wezwania za naruszenie porządku. Konfiskowano sprzęty audio, odholowywano pojazdy, które powodowały nadmierny hałas.  W okresie od roku 2002 do 2005 operacja ta skutkowała skierowaniem ponad 111 tys. wniosków o Ukaranie. Dotyczyły one nieprawidłowego parkowania, naruszenie przepisów ruchu drogowego i wnioski o zakłócaniu ciszy nocnej.

Operacja impackt

Operacja impackt została rozpoczęta w 2003 roku. Każdego dnia 15 tys. funkcjonariuszy policyjnych kierowane był na wybrane dzielnice lub sektory w którym zaobserwowano zwiększoną aktywność przestępczą aby obniżyć liczbę najgroźniejszych i najbardziej brutalnych przestępstw. Przeprowadzono analizy aby skutecznie zwalczać przestępczość opierającą się na systemie ComStat. Sprawdzono stan zagrożeń w mieście identyfikując najniebezpieczniejsze miejsca, co pozwalało na określenie aktualnych kierunków rozwoju przestępstwa. Aby określić dalszy kierunek działania komórki wywiadowcze zbierały informacje potrzebne do tego celu. Operacja impackt skierowana została głównie na zjawiska związane z narkomanią, z gangami a także przeciwko recydywistom. W ramach operacji absolwenci Akademii Policyjnych mogli odbyć praktykę. Do 2005 roku operacja dała efekt w postaci 31tys. zatrzymań i 364 tys. wezwań do stawiennictwa za wykroczenia.

Program Anti-Gun

Program Anti-Gun  powstał aby ograniczyć wzrost zdarzeń z użyciem broni palnej w Bronxie. Powiększone zostały odziały broni palnej, utworzono oddział śledczy zajmujący się przestępstwami przy użyciu broni palnej aby rozpocząć przedsięwzięcia skierowano przeciwko posiadaczom broni palnej.

Operacja Spotlight

Operacja Spotlight ogłoszono w czerwcu 2002 roku. Skupiała ona uwagę na aktywnych przestępcach, recydywistach, którzy popełniali przestępstwa cyklicznie. Utworzono specjalne sądy które zajmowały się wyłącznie sprawami wszczętymi podczas operacji spotlight. Dzięki temu usprawniono pracę sądów, szybciej przygotowywane były ekspertyzy laboratoryjne dotyczące środków odurzających, znacznie sprawniej przeprowadzano procedury dotyczące cofania zwolnień warunkowych. Zacieśnione zostały kontakty z organizacjami zajmującymi się chorymi psychicznie i przestępcami uzależnionymi od narkotyków.

Biografia:

1. Słownik wyrazów obcych (red.), Tokarski J., Warszawa 1980, s.
2. Mała encyklopedia powszechna (red.), B.Suchodolski, Warszawa 1958, s. 771.
3. M. J. Sochocki, Profilaktyka czy promocja zdrowia, „Remedium” 7/8 (2004), s. 30. 4.(Gaś1998)
4. A. Nowak, E. Wysocka, Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie, „Elementy patologii społecznej i kryminologii”, Katowice 2001, s. 230.
5. A. Nowak, E. Wysocka, Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie.