CZYM JEST TUNDRA? Jest to bezleśne zbiorowisko roślinności w zimnym klimacie strefy arktycznej i subarktycznej. Charakteryzuje się występowaniem gleb tundrowych, stale zamarzniętym podglebiem i bardzo niską pokrywą roślinną, zdominowaną przez mchy i porosty.

WARUNKI KLIMATYCZNE Latem temperatura nie przekracza 15°C. Trwa dzień polarny. Wierzchnia warstwa gruntu – do około 1 metra- ulega rozmarznięciu (tak zwana wieczna zmarzlina), wskutek czego staje się on często grząskim bagnem, w głąb którego nie może wsiąknąć nadmiar wody. Zima jest mroźna i śnieżna - temperatura dochodzi do -48°C. Trwa noc polarna. Wieją silne wiatry. Występuje zjawisko zorzy polarnej. Grunt ponownie zamarza.

NOC I ZORZA POLRNA Noc polarna – występujące w strefach polarnych zjawisko, kiedy Słońce przebywa pod horyzontem ponad 24 godziny (na biegunie może trwać do 6 miesięcy). Zorza polarna – zjawisko świetlne występujące w górnych warstwach atmosfery na wysokości od 65 do 400 km nad powierzchnią Ziemi. Zorza polarna powstaje w wyniku oddziaływania wiatru słonecznego na magnetosferę Ziemi. Pojawia się jako barwne (białe, żółte, zielone, czerwone, niebieskie, fioletowe) smugi, wstęgi lub zasłony, falujące lub pulsujące na niebie.

RODZAJE TUNDRY  krzewinkowa  lasotundra  mszysto-porostowa  arktyczna  górska

TUNDRA KRZEWINKOWA Formacja roślinna, która rośnie w miejscach, gdzie pokrywa śnieżna jest na tyle gruba, że chroni rośliny przed przemarznięciem i wysuszeniem. Wyróżnić można trzy warstwy roślinności: w Eurazji najwyższą tworzą karłowate brzozy oraz płożące wierzby; w warstwie średniej rosną niższe krzewinki; natomiast najniższą warstwę tworzą mchy i porosty. W miejscach suchych wykształciły się z murawy między innymi: licznymi gatunkami Draba, niezapominajka alpejska, jaskier alpejski, skalnica zwisła, fiołek dwukwiatowy.

LASOTUNDRA Formacja roślinna znajdująca się w pasie przejściowym pomiędzy tajgą a tundrą. Składa się z roślinności mszystej i trawiasto-krzewinkowej oraz lasów iglastych w dolinach rzek i na osłoniętych od mroźnego wiatru zboczach gór i wzniesień.

TUNDRA MSZYSTO-POROSTOWA Formacja roślinna charakteryzująca się tym, że obok mszaków i porostów występują również w większej obfitości rośliny kwiatowe należące przede wszystkim do rodziny wrzosowatych

TUNDRA ARKTYCZNA Formacja roślinna występująca w najbardziej surowym klimacie. Są to rozległe, płaskie tereny bagniste. Roślinność jest bardzo uboga, dominują tam: turzyce, mchy, wrzosy i różne porosty. Jej błotnisty charakter wynika z faktu istnienia wiecznej zmarzliny, zamarzniętej warstwy gleby, która nie przepuszcza wody. Zatrzymana na powierzchni i w górnej warstwie gleby woda dostarcza wilgoci dla roślin tworząc liczne moczary i trzęsawiska. Tundra arktyczna występuje w Azji i Ameryce Północnej na wybrzeżach Oceanu Arktycznego.

TUNDRA GÓRSKA Formacja roślinna związana z klimatem górzystych terenów strefy borealnej: Islandii, Gór Skandynawskich, Półwyspu Kolskiego i północnej części Uralu, gdzie panują silne wiatry, a woda z opadów atmosferycznych szybko spływa po skałach. Ma postać zbiorowisk mszysto-porostowych i krzewinkowych, które wraz ze spadkiem położenia n.p.m. przechodzą w tundrę krzewinkową i w karłowate zarośla.

FLORA TUNDRY Większość roślin osiąga wysokość kilku centymetrów. Najczęściej są to mchy i porosty oraz trawy. Najwyższą warstwę roślin tworzą pojedyncze karłowate brzozy i wierzby, np. wierzba lapońska. Ich gałęzie rosną poziomo i mogą mieć kilka metrów długości. Wraz z nadejściem lata roślinność tundry budzi się do życia. Rośliny starają się jak najlepiej wykorzystać niewielką ilość docierającej do nich energii słonecznej. Szybko rozwijają liście, kwitną i wydają nasiona. Niektóre zioła mają kolorowe kwiaty. Rośliny charakterystyczne dla tundry to maki polarne, dębki ośmiopłatkowe oraz wełniaki. Niewielkie owoce dają borówki, żurawina i malina moroszka. Charakterystyczne dla tej strefy są gleby tundrowe. FAUNA TUNDRY Najliczniejszymi i najbardziej charakterystycznymi ssakami tundry są lemingi. Żywią się korzeniami, mchami i trawą. Rozmnażają się bardzo intensywnie i są głównym pożywieniem tamtejszych drapieżników: gronostajów, lisów polarnych, łasic i wilków. Ponadto drapieżniki tundry polują na pardwy, zające bielaki i susły. Wszystkie zwierzęta mają szerokie stopy, porośnięte piórami lub sierścią, co ułatwia im poruszanie się po śniegu. Lis polarny ma ponadto na stopach włosy, które chronią go przed zimnem. Na okres zimy sierść lub pióra zwierząt przybierają barwę białą, dzięki czemu trudno je dostrzec na śniegu. Ze ssaków roślinożernych występuje tu renifer, piżmowół i zając bielak. Do charakterystycznych ptaków tundry należą: myszołów włochaty, białozór, pardwa mszarna i puchacz śnieżny. Latem wiele ptaków, zwłaszcza siewkowatych, przylatuje odbyć tu lęgi.

LUDNOŚĆ ZAMIESZKUJĄCA TUNDRĘ Strefa tundry jest prawie zupełnie pozbawiona ludzkich osiedli. Rdzenni mieszkańcy tundry są myśliwymi i rybakami. Należą do nich północnoamerykańscy Eskimosi, Lapończycy, zamieszkujący Półwysep Skandynawski i ludy żyjące na dalekim wschodzie Rosji trudnią się hodowlą reniferów. Latem wędrują ze swymi stadami na północ, na pastwiska położone w tundrze. Gdy nadchodzi sroga zima, wyruszają na południe szukając schronienia w lesie.

ESKIMOSI Pierwotna ludność arktycznych obszarów Ameryki Północnej. Eskimosi zamieszkują Alaskę, arktyczne rejony Kanady, od Morza Arktycznego po półwysep Labrador, Grenlandię. Niewielka grupa żyje na Półwyspie Czukockim i Wyspach Wrangla. Posługują się językami należącymi do eskimoskiej grupy językowej. Eskimosów charakteryzuje niski wzrost, oliwkowożółta karnacja, ciemne i proste włosy. Pod względem antropologicznym zalicza się ich do rasy żółtej. Do głównych zajęć Eskimosów należy myślistwo i rybołówstwo. Zachowali wiele elementów tradycyjnej kultury.

LAPOŃCZYCY Lud zamieszkujący głównie Laponię – krainę obejmującą północne krańce Norwegii, Finlandii, Rosji (Płw. Kolski) oraz Szwecji. Lapończycy są potomkami pierwotnych mieszkańców Skandynawii. Tylko jedna trzecia Lapończyków posługuje się językami lapońskimi, pozostali mówią językami urzędowymi krajów, w których mieszkają. W budowie ciała wykazują cechy mongoloidalne. Odznaczają się niskim wzrostem, krępą budową ciała, krótkogłowością, szeroką twarzą o wystających kościach policzkowych. Skóra ma zabarwienie żółtawe, oczy i włosy ciemne, często zadarty nos. Lud ten nadal trudni się tradycyjnymi zajęciami: myślistwem, rybołówstwem czy hodowlą reniferów. Wśród Lapończyków ciągle żywy jest folklor, m.in. oryginalny kolorowy strój ludowy, rytmiczna forma śpiewu – tzw. joikowanie oraz zdobnictwo w rogu, kości i drewnie. Ciągle obecne są elementy szamańskich praktyk i animistycznych wierzeń.