Bezpieczeństwo to stan, który daje poczucie pewności istnienia i gwarancje jego zachowania oraz szanse na doskonalenie. Jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka. Odznacza się brakiem ryzyka utraty czegoś dla podmiotu szczególnie cennego – życia, zdrowia, pracy, szacunku, uczuć, dóbr materialnych i dóbr niematerialnych. Bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą człowieka i grup społecznych, jest także podstawową potrzebą państw i systemów międzynarodowych; jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia. Człowiek, grupa społeczna, państwo, organizacja międzynarodowa starają się oddziaływać na swoje otoczenie zewnętrzne i sferę wewnętrzną, by usuwać a przynajmniej oddalać zagrożenia, eliminując własny lęk, obawy, niepokój i niepewność. Zagrożenia mogą być skierowane na zewnątrz i do wewnątrz; tak samo powinny być skierowane działania w celu ich likwidowania.

Bezpieczeństwo polityczne dotyczy państw, społeczeństw, systemów międzynarodowych. Dotyczy też jednostek (prawa człowieka).

Bezpieczeństwo polityczne dotyczy zagrożeń dla suwerenności, stabilności społecznej państw i rządów oraz ideologii, które je legitymizują. Kluczowe znaczenie dla zrozumienia tego, czym jest bezpieczeństwo polityczne ma wyjaśnienie podstawowych kategorii (teorii) polityki.

1. Procesy polityczne. To regularnie następujące po sobie zjawiska polityczne pozostające w związku przyczynowo – skutkowym. Są one przejawem i związane są z walką o zdobycie lub utrzymanie władzy.
2. Działania polityczne. To ścieranie się sprzeczności, dla rozwiązania których stosuje się (jako środki): perswazję, presję, przemoc.
3. Stosunki polityczne. To relacje między instytucjami, organizacjami politycznymi, grupami społecznymi i jednostkami w procesie zdobywania i sprawowania władzy. W skali międzynarodowej to głównie relacje międzypaństwowe. Tosunki polityczne mogą przybrać formy: współpracy, kompromisu, rywalizacji, walki.
4. Potrzeby polityczne. M.in.: elekcji, uczestnictwa, tworzenia struktur związanych z uczestnictwem, skutecznego oddziaływania, ekspresji…
5. Interesy polityczne. Interesy sensu stricto to dążenia do współuczestnictwa w sprawowaniu władzy za pośrednictwem państwa, partii politycznych, organizacji społecznych; interesy sensu largo to dążenia dużych grup społecznych do realizacji swoich interesów poprzez udział we władzy politycznej. Interes narodowy, którym kierują się państwa w polityce zagranicznej – należy rozumieć jako zespół celów i wartości uznawanych w danym momencie za ważne dla rozwoju i funkcjonowania państwa.
6. Podmiotowość polityczna. To trwała zdolność grupy lub organizacji do świadomego podejmowania suwerennych działań. Podmiotami politycznymi są: państwo, partie polityczne, organizacje społeczne. W stosunkach międzynarodowych podmiotowość związana jest z prawem międzynarodowym. Podmiotami posiadającymi zdolność prawną są przede wszystkim państwa ( ale też niektóre organizacje międzynarodowe i narody). Uczestnikami stosunków międzynarodowych są też: partie, organizacje pozarządowe, kościoły, korporacje międzynarodowe…
7. Władza polityczna. To system stosunków społecznych zachodzący pomiędzy określonymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego i instytucjonalnego przymusu. Wyróżnia się trzy kategorie władzy: polityczną (w znaczeniu węższym – należy do partii rządzącej); państwową i publiczną. W stosunkach międzynarodowych nie istnieje jedna, centralna, zwierzchnia władza polityczna.
8. Decyzje polityczne. To nielosowy wybór działania lub zaniechania dokonywany przez ośrodek decyzyjny w polu polityki.
9. Państwo.
10. System polityczny.
11. Doktryny polityczne.
12. Geopolityka

Zagrożenia polityczne wg OBWE; • naruszanie zobowiązań wynikających z Karty Narodów Zjednoczonych i traktatów międzynarodowych; • niemożność rozwiązania sporów wewnętrznych i zewnętrznych, powstałych na tle etnicznym terytorialnych konfliktów oraz dążeń do suwerenności; • agresywne ruchy secesjonistyczne kwestionujące terytorialną integralnosc państw; • akty i praktyki terrorystyczne; • zewnętrzne poparcie dla ruchów secesjonistycznych, których celem jest podważenie suwerenności i terytorialnej integralności państw; • próby stworzenia sfer wpływów lub regionalnej dominacji; • próby zastraszania państw w celu wpływania na ich wolną wolę do wstępowania lub pozostawania poza regionalnymi organizacjami bezpieczeństwa; • tworzenie nowych linii podziału na miejsce starych; • nastawienie konfrontacyjne jako wynik pozostania mentalności zimnowojennej; • brak wzajemnego zaufania i współpracy w sytuacjach kryzysowych; • niezdolność nowych struktur demokratycznych do wprowadzenia porządku konstytucyjnego i ochrony obywateli przed dyskryminacją i zastraszaniem ze strony uzbrojonych grup i organizacji kryminalnych; • brak kultury politycznej, nieumiejętność pokojowego rozwiązywania napięć i konfliktów; • słabość rządów prawa i społeczeństwa obywatelskiego.

Wymiary bezpieczeństwa politycznego: A. Wymiar międzynarodowy obejmujący kompleks problemów związanych z funkcjonowaniem systemu międzynarodowego, w którym mieszczą się m.in. stan stabilności sytemu (systemów), liczba i efektywność organizacji międzynarodowych, sposoby rozstrzygania sporów, zagrożenia ładu międzynarodowego. B. Wymiar narodowy obejmujący kompleks problemów związanych ze stabilnością państwa i jego ustroju, w którym mieszczą się m.in. efektywność struktur państwa, jakość systemu politycznego itd.

Pozycje badań nad pokojem:

1. znaczne rozszerzenie studiów nad technikami rozwiązywania konfliktów społecznych o rozmaitym podłożu i intensywności;
2. rozpoznanie zjawiska konfliktu kulturowego;
3. włączenie do problematyki badań studiów nad przyszłością;
4. pogłębienie analizy wszystkich wariantów i technik „non-violence” zyskujących społeczną i obywatelską popularność;
5. redefinicję pojęcia „bezpieczeństwo”;
6. określenie roli wspólnot – od lokalnych po międzynarodowe – w procesie harmonizacji stosunków społecznych;
7. objęcie skrupulatnym zainteresowaniem uczonych problematyką pokojowych przeobrażeń w byłych krajach socjalistycznych;
8. rozwój teorii pokoju, i skonstruowanie adekwatnych do badań w tym obszarze narzędzi metodologicznych.

Badania bezpieczeństwa mają na celu przede wszystkim:

• identyfikację zagrożeń;
• określenie ich poziomu;
• określenie odporności określonego podmiotu, systemu na zagrożenia
• wypracowanie rekomendacji skutecznego zapobiegania, przeciwdziałania, zwalczania zagrożeń. Racjonalna polityka bezpieczeństwa państwa według realistów, to polityka zorientowana na:
• zachowanie (wzrost) siły państwa, wszystkich jej składników;
• zachowanie korzystnej równowagi sił w układzie międzynarodowym. Według liberałów polityka bezpieczeństwa powinna być bardziej zorientowana na:
• tworzenie porządku międzynarodowego opartego na systemie układów, zobowiązań, promocji demokracji;
• tworzenie i doskonalenie systemów bezpieczeństwa zbiorowego.

Badania stanu bezpieczeństwa, bezpieczeństwa politycznego bez względu na wyznawaną szkolę obejmują jego trzy wymiary:

• badania układu międzynarodowego – ładu, systemów, podsystemów;
• badania bezpieczeństwa państwa w układzie międzynarodowym;
• badania stanu bezpieczeństwa wewnętrznego państwa.

Bezpieczeństwo polityczne Polski Realiści w badaniach skupiają swą uwagę na państwie; liberałowie zaś na środowisku międzynarodowym . Przede wszystkim można mówić po roku 1989 o polskiej polityce bezpieczeństwa. Po kilkudziesięciu latach przerwy. Jest to suwerenna polityka suwerennego państwa. Jest to polityka zorientowana na jasno i wyraźnie określone cele. Polityka żadnego z naszych sąsiadów nie stanowi obecnie zagrożenia dla suwerenności naszego państwa. Nie ma miejsca żadna niepożądana forma ingerencji innego państwa w nasze sprawy wewnętrzne. Członkostwo w Sojuszu północnoatlantyckim, Unii Europejskiej, tworzą bardzo korzystną sytuację dla bezpieczeństwa Polski. Zapewnienie Polsce bezpieczeństwa po roku 1989 było problemem centralnym polskiej polityki zagranicznej. Polska polityka odniosła w tym względzie rzadko notowany w naszej historii sukces. Oba założone na początku lat dziewięćdziesiątych cele zostały osiągnięte. Zrekonstruowane korzystnie zostały stosunki z sąsiadami. Tak jednoznacznie korzystnym jawił się STAN w roku 2001. Bezpieczeństwo jednak traktować należy też w kategorii procesu, w ujęciu perspektywicznym. W tym ujęciu natomiast uwidacznia się szereg dylematów, niepewności, wątpliwości. Zdecydowanie gorzej rysuje się bezpieczeństwo naszego państwa w wymiarze wewnętrznym. Proces transformacji ustrojowej w zasadzie się kończy. Demokracja i kapitalizm rynkowy pozostają już bez alternatyw. Struktury państwa, administrację, służbę cywilną cechuje nie zadawalająca, niska jakość. Niespójny, zagmatwany system prawny; egzekucja prawa nie tworzą koniecznego poczucia sprawiedliwości i bezpieczeństwa.