Józef Klemens Piłsudski urodził się w roku 1867 w Zułowie na Wileńszczyźnie. Pochodził z rodziny szlacheckiej, w której pielęgnowano polskie tradycje patriotyczne. Jego ojciec uczestniczył w powstaniu styczniowym. Po ukończeniu wileńskiego gimnazjum, w 1885 r. Józef Piłsudski rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Charkowie, gdzie zetknął się z konspiracja. Po roku nauki musiał opuścić uczelnię i powrócił do Wilna. Tu ponownie zajął się konspiracją w kole socjalistycznym. Przypadkowo został uwikłany w spisek rosyjskich rewolucjonistów na życie cara rosyjskiego Aleksandra III. Dziewiętnastoletni Józef w 1887 został skazany na pięć lat zesłania na Syberię. Początkowo przebywał w Kireńsku nad Leną, a od 1890 w Tunce. Po powrocie z zsyłki (w 1892 r.) wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) - stał się jej aktywnym działaczem. Był też redaktorem naczelnym pisma “Robotnik”. Właśnie za działalność wydawniczą został w 1900 r. aresztowany i osadzony w X pawilonie warszawskiej Cytadeli. Tam przez kilka miesięcy symulował chorobę psychiczną, dzięki czemu został przeniesiony do szpitala dla psychicznie chorych w Petersburgu. W maju 1901 r. zbiegł ze szpitala i schronił się w Galicji. W 1904 r. wybuchła wojna rosyjsko - japońska. Piłsudski sympatyzował oczywiście z Japończykami, czyli przeciwnikiem głównego wroga Polski - Rosji. Wyruszył do Tokio, proponując antyrosyjskie powstanie na ziemiach polskich w zamian za pomoc finansową i militarną. Jednak jego zakończyła się jednak fiaskiem. Tymczasem w roku 1905 w carskiej Rosji wybuchła rewolucja. Pośród członków PPS wykształcił się podział: tzw. “starzy” (m. in. Józef Piłsudski) sądzili, że w wyniku rewolucji ziemie polskie powinny się odłączyć od Rosji i utworzyć niepodległe państwo. Natomiast dla tzw. “młodych” celem była wspólna walka z rosyjskim ruchem robotniczym o obalenie caratu, a niepodległość Polski miała dla nich znaczenie drugoplanowe. W 1906 r. w PPS doszło do rozłamu - powstały: PPS - Lewica i PPS - Frakcja Rewolucyjna (z Piłsudskim na czele). PPS - Frakcja Rewolucyjna reprezentowała niepodległościowy nurt socjalizmu. Liczył, że niepodległość Polski uda się odzyskać przy sprzyjającej sytuacji międzynarodowej. Nadarzyła się ona w roku 1908 w związku z międzynarodowym kryzysem wywołanym aneksją Bośni i Hercegowiny przez Austro - Węgry. Do wybuchu wojny między zaborcami jednak nie doszło. W roku 1910 w Galicji z inicjatywy Piłsudskiego zaczęły powstawać legalne organizacje paramilitarne: Strzelec w Krakowie i Związek Strzelecki we Lwowie. Kiedy w 1914 r. wybuchła I wojna światowa, Piłsudski mobilizował oddziały strzeleckie w Krakowie. 6 sierpnia 1914 r. z krakowskich Oleandrów kompania kadrowa wyruszyła w kierunku Królestwa Polskiego, ale po przekroczeniu granicy austriacko - rosyjskiej okazało się, że miejscowa ludność zamiast z entuzjazmem przyłączyć się do walki, wita oddziały z wrogością. Skutkiem tego był nakaz władz austriackich rozwiązania organizacji strzeleckich. Była to całkowita klęska Piłsudskiego. Tymczasem polscy politycy z Galicji (skupieni w Naczelnym Komitecie Narodowym) zawarli z naczelnym dowództwem wojsk austro - węgierskich porozumienie o utworzeniu Legionów Polskich. W ich skład weszły organizacje strzeleckie. Liczba legionistów szybko wzrastała. Jesienią 1916 r. Piłsudski złożył dymisję ze stanowiska dowódcy Legionów. W styczniu 1917 r. powstała w Warszawie Tymczasowa Rada Stanu. Józef Piłsudski kierował jej Komisją Wojskową, która miała na celu stworzenie wojska polskiego u boku armii niemieckiej. Tymczasem państwa centralne nie spieszyły się z realizacją haseł aktu 5 listopada. Piłsudski zmienił swoje stanowisko - teraz interesowała go wyłącznie pełna niepodległość. W lipcu 1917 r. odmówił on złożenia przysięgi wierności cesarzom Niemiec i Austro - Węgier. Do tego samego wezwał legionistów. W wyniku kryzysu przysięgowego Legiony zostały zlikwidowane, a sam Piłsudski został w nocy z 21 na 22 lipca 1917 r. aresztowany i osadzony w Magdeburgu. W pewnym sensie pobyt w Magdeburgu okazał się dla Piłsudskiego korzystny. Aresztowanie wybawiło go z dwuznacznej sytuacji, jaką była niewątpliwie współpraca z Niemcami. Jednocześnie stał się on ofiarą ich prześladowań, urósł do rangi symbolu walki z okupantami. Przysporzyło mu to znacznej popularności, która wzrastała z każdym dniem jego uwięzienia. Po wybuchu rewolucji w Niemczech, w listopadzie 1918 r. Piłsudski został zwolniony z więzienia. 10 listopada 1918 r. przybył do Warszawy, a 11 listopada Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową. 14 listopada uzyskał najwyższą władzę w kraju. Odtąd wokół Józefa Piłsudskiego zaczął tworzyć centralny ośrodek władzy odradzającego się państwa polskiego. 22 listopada 1918 r. został on mianowany Tymczasowym Naczelnikiem Państwa. 20 lutego 1919 r. Sejm Ustawodawczy mianował go Naczelnikiem Państwa. Funkcję tę miał sprawować do momentu uchwalenia konstytucji. Polityka wschodnia Naczelnika spowodowała konflikt militarny z bolszewicką Rosją. Bolszewicy dotarli aż pod Warszawę i tu w sierpniu 1920 r. zostali pokonani i zmuszeni do odwrotu. Całością operacji kierował Marszałek Piłsudski. Wojna zakończyła się układem pokojowym, podpisanym 18 III 1921 r. w Rydze. Był on korzystny dla Polski i zakończył okres kształtowania się jej granic. Kilka dni po wyborze Gabriela Narutowicza w grudniu 1922 r. Piłsudski przekazał mu władzę. Kiedy pod koniec maja 1923 r. misję tworzenia nowego rządu powierzono Wincentemu Witosowi, Piłsudski demonstracyjnie złożył dymisję ze stanowiska szefa Sztabu Generalnego oraz przewodnictwo Ścisłej Rady Wojennej. Przeniósł się do podwarszawskiego Sulejówka, skąd uważnie śledził polską scenę polityczną i poddawał ją krytyce. Czas ten wykorzystał także na umacnianie własnej legendy. Niekorzystna sytuacja polityczna w kraju skłoniła go do dokonania wojskowego zamachu stanu. 12 maja na czele wiernych mu pułków wkroczył do stolicy. Walki z siłami prorządowymi trwały trzy dni i ostatecznie zarówno prezydent Stanisław Wojciechowski, jak i premier Wincenty Witos zostali zmuszeni do ustąpienia. Pod koniec maja 1926 r. Zgromadzenie Narodowe wybrało Piłsudskiego na prezydenta, jednak ten odmówił przyjęcia funkcji. Było to kompletnym zaskoczeniem nawet dla jego zwolenników. Naczelnik tłumaczył, że według niego prezydent jest zbyt skrępowany przez konstytucję, by mógł skutecznie działać. W latach 1926 - 28 i 1930 Piłsudski sprawował funkcję premiera rządu, a począwszy od roku 1926 był ministrem spraw wojskowych i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. Po roku 1926 przeprowadził reorganizację stworzonych przez siebie sił zbrojnych. Przed wyborami roku 1928 Marszałek i jego najbliżsi współpracownicy zdecydowali się na powołanie własnego stronnictwa rządowego: Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR). . Aresztowanych osadzano w Brześciu (stąd nazwa “wybory brzeskie”). Osadzonych tam traktowano niezwykle brutalnie. Nic dziwnego, że wybory zakończyły się zdecydowanym zwycięstwem BBWR. Tymczasem po wyborach Naczelnik ustąpił ze stanowiska premiera i ponownie usunął się z życia politycznego. W 1935 r. parlament uchwalił nową konstytucję, tzw. konstytucję kwietniową. W założeniu była ona obliczona na sprawowanie władzy przez Piłsudskiego, albo osobiście, albo poprzez lojalnego mu współpracownika. Cechą charakterystyczną tej ustawy zasadniczej było znaczne ograniczenie wolności obywatelskich, a także zwiększenie uprawnień rządu i prezydenta. Konstytucja kwietniowa zakończyła proces przebudowy ustroju państwa polskiego z demokratyczno - parlamentarnego na tzw. demokrację ograniczoną. 12 maja 1935 r., a więc niedługo później, na raka wątroby zmarł marszałek Piłsudski. Ogłoszono żałobę narodową, a 18 maja 1935 roku zwłoki Naczelnika zostały złożone na Wawelu, obok grobów królewskich i ludzi zasłużonych dla kraju. Jego serce, zgodnie z życzeniem zmarłego, pochowano w Wilnie na cmentarzu na Rossie obok ciała matki. Trudna jest jednoznaczna ocena Józefa Piłsudskiego. Wiele lat działał w konspiracji, przyczynił się do odzyskania przez Polskę niepodległości. Odegrał ważną rolę w kształtowaniu się młodej państwowości polskiej. To on był czynnikiem jednoczącym polityków w listopadzie 1918 r. Ważną rolę odegrał w zwycięskiej wojnie polsko - radzieckiej. Jego polityka zagraniczna (zasada realizmu i równowagi) odnosiła znaczne sukcesy. Piłsudski dbał, by międzynarodowa pozycja Polski była możliwie najbardziej korzystna. Przyczynił się do zawarcia paktów o nieagresji: z ZSRR (1932 r.) i z Trzecią Rzeszą (1934 r.). Piłsudski był niezwykle inteligentnym politykiem: potrafił doskonale zorientować się w bieżącej sytuacji i wykorzystać ją. Umiejętnie kreował i podsycał swoją legendę. Jednak miał wielu przeciwników. Zarzucano mu autorytaryzm i dążenia do wprowadzenia w Polsce dyktatury. Nie liczył się z opozycją, a swoich przeciwników politycznych osadził w 1930 r. w twierdzy brzeskiej. Niemniej jednak pozostaje on jedną z najwybitniejszych postaci w historii Polski.