Gdybyśmy nie mieli szkieletu, nasze ciało stałoby się podobne do ciała galaretowatej meduzy wyjętej z wody. Jesteśmy jednak wyposażeni w ponad dwieście kości połączonych ze sobą setką z okładem ruchomych stawów. Taka budowa zapewnia nam odpowiednią podporę oraz giętkość. Człowiek, podobnie jak inne kręgowce, ma szkielet wewnętrzny, który składa się z kilku części. Czaszka, kręgosłup i klatka piersiowa tworzą szkielet osiowy. Szkielet kończyn obejmuje kości kończyn górnych i dolnych. Kończyny są połączone ze sobą szkieletem osiowym za pomocą szkieletu obręczy.

Kości szkieletu różnią się kształtem oraz wielkością. Wiąże się to między innymi z pełnionymi przez nie funkcjami .Ze względu na kształt, kości dzieli się na cztery podstawowe rodzaje: długie, krótkie, płaskie i różnokształtne. Kości długie, takie jak udowa, wchodzą w skład kończyn, dzięki którym możemy się poruszać. Ich długość znacznie przekracza szerokość i grubość. Kości krótkie, na przykład kość nadgarstka, mają podobne wymiary długość, szerokość i grubość. Są odporne na złamania. Najkrótszą kością jest strzemiączko, jedna z kosteczek słuchowych, mierząca tylko trzy milimetry. Kości płaskie, do których należy mostek, pełnią funkcje ochronne. Długość i szerokość znacznie przekraczają ich grubość. Kości różnokształtne, takie jak młoteczek, mają nieregularne kształty. Część z nich ma wyrostki, do których są przymocowane mięśnie. Układ szkieletowy zbudowany jest z tkanki kostnej i chrzęstnej, które współpracują ze sobą, tworząc: kości, chrząstki które zapobiegają ścieraniu się kości, i więzadła które łączą kości i wzmacniają stawy. Tkanka kostna składa się z komórek kostnych położonych w jamkach kostnych połączonych ze sobą licznymi wypustkami, biegnącymi w kanalikach kostnych. Jamki kostne otoczone są substancją międzykomórkową, która składa się z soli mineralnych- głównie fosforanu wapnia, węglanu wapnia oraz włókien kolagenowych. W całkowicie wykształconych kościach włókna tworzą tzw. blaszki kostne. Tkanka chrzęstna składa się z komórek chrzęstnych ułożonych w jamkach. Wokół jamek znajduje się substancja międzykomórkowa zawierająca wiele włókien kolagenowych. Chrząstka pełni różnorodne funkcje w organizmie, na przykład ułatwia ruch kości w stawach (na powierzchniach stawowych kości), umożliwia ruchy oddechowe klatki piersiowej (chrząstka żebrowa), buduje małżowinę uszną, bierze udział w artykulacji dźwięków (chrząstka krtani), w rozwoju zarodkowym tworzy szkielet zarodka. W jamie szpikowej i między beleczkami kostnymi w nasadach kości długich występuje szpik kostny. Produkuje on niektóre elementy krwi. Szpik kostny może być czerwony lub żółty. Jego barwa jest uzależniona od zawartości kropelek tłuszczu. Na powierzchni kości znajduje się okostna. Zawiera ona nerwy, naczynia krwionośne i komórki krwiotwórcze, które w przypadku złamania przyczyniają się do regeneracji kości, wytwarzają kostninę. W szkielecie małych dzieci występuje dużo elementów chrzęstnych, które powoli ulegają kostnieniu, czyli nasyceniu substancji międzykomórkowej w tkance kostnej solami mineralnymi i tworzeniu się komórek kostnych w miejsce komórek chrzęstnych. Proces ten zostaje ukończony około 25 roku życia. Żywa kość ulega ciągłej przebudowie, czyli niszczone są stare i tworzone są nowe komórki. W starszym wieku zbyt mała ilość wapnia w organizmie powoduje uwalnianie tego pierwiastka z kości przez co stają się one kruche i łamliwe. Na złamania narażone są kości miednicy, kręgosłupa i szyjka kości udowej. Jest to choroba zwana rzeszotowieniem kości, czyli osteoporozą. Występuje ona częściej u kobiet niż u mężczyzn.

W skład chemiczny kości wchodzi substancja organiczna – osseina , która nadaje kości elastyczność i związki nieorganiczne – sole mineralne : wapnia i fosforu , które nadają kości twardość.

Szkielet osiowy Czaszka chroni przed uszkodzeniami wrażliwe narządy głowy. Większość jej kości jest ze sobą połączona za pomocą szwów. Taki rodzaj połączeń uniemożliwia przemieszczanie się kości względem siebie i sprawia, że czaszka tworzy zwartą, mocną konstrukcję, działającą jak pancerz ochronny. Po trzydziestym roku życia szwy zaczynają zanikać, a kości czaszki zrastają się. W czaszce znajdują się liczne drobne otwory. Przechodzą przez nie nerwy i naczynia krwionośne doprowadzające krew do narządów znajdujących się wewnątrz. Tylną i górną część czaszki nazywamy mózgoczaszką. Ma ona postać twardej bryły kształtem zbliżonej do kuli. Składa się z płaskich kości o dużej powierzchni, które ochraniają mózg. Pojedynczych kości – czołowej, klinowej i potylicznej oraz parzystych – ciemieniowej i skroniowej, położonych po obu stronach głowy. Kości mózgoczaszki u płodu są połączone za pomocą błoniastej tkanki zwanej ciemiączkiem. Największe ciemiączko czołowe łączy kości ciemieniowe z czołowymi. Ciemiączko ułatwia poród oraz rozrastanie się mózgu i czaszki. Zarastanie ciemiączek następuje w drugim roku życia. Od dołu czaszki, w kości potylicznej , występuje otwór potyliczny wielki, umożliwiający połączenie mózgowia z rdzeniem kręgowym. Po obu jej stronach znajdują się kłykcie kości potylicznej. Są to wyrostki połączone z powierzchniami stawowymi pierwszego kręgu szyjnego, zwanego atlasem, czyli dźwigaczem. Przednia i dolna część czaszki to trzewioczaszka która składa się z kilkunastu kości o bardzo zróżnicowanych kształtach i rozmiarach. Jednym z jej elementów jest żuchwa - jedyna kość czaszki połączona z innymi ruchomo. Trzewioczaszkę tworzą kości, które u każdego człowieka mają nieco inny kształt. Nadają one ludziom niepowtarzalne rysy twarzy. Ochrania ona początkowe odcinki układu oddechowego i pokarmowego oraz niektóre narządy zmysłów, miedzy innymi oczy. Jest też miejscem przyczepu mięśni umożliwiających między innymi żucie i połykanie. Niektóre kości czaszki mają przestrzenie wypełnione powietrzem, nazywane zatokami. Dzięki nim kości są lekkie, a jednocześnie wytrzymałe. Zatoki wpływają także na barwę głosu. Zatoki znajdujące się w przedniej części czaszki. Łączą się z drogami którymi powietrze dociera do płuc. Biorą udział min. w ogrzewaniu i nawilżaniu powietrza wdychanego przez nos.

Kręgosłup składa się z 33 lub 34 kości zwanych kręgami. Mogą one nieznacznie zmieniać swoje położenie, gdyż są połączone za pomocą tkanki chrzęstnej. Tworzą pięć odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy oraz ogonowy. Kręgosłup biegnie od podstawy czaszki do końca tułowia. Łączą się z nim obręcze kończyn, czaszka oraz żebra. Odcinek szyjny składa się z 7 kręgów, na których opiera się czaszka. Odcinek piersiowy to najdłuższa część kręgosłupa, składająca się z 12 kręgów. W tym miejscu z kręgosłupem łączy się obręcz barkowa. Odcinek lędźwiowy tworzy 5 najbardziej masywnych kręgów. Dźwiga on ciężar górnej części ciała. Odcinek krzyżowy składa się z kości krzyżowej, która powstała przez zrośnięcie się 5 kręgów. W tym miejscu z kręgosłupem łączy się obręcz miednicza. Odcinek ogonowy jest zbudowany z 4 lub 5 zrośniętych kręgów, tworzących kość guziczną. Kręgi w kręgosłupie poukładane są jeden na drugim. Różnią się między sobą wielkością oraz kształtem wyrostków. Kręgosłup stanowi podporę naszego ciała, dlatego kręgi z jego niższych partii mają coraz masywniejszą budowę. Kręgi piersiowe są większe i silniej zbudowane niż kręgi szyjne, lędźwiowe odznaczają się masywniejszą budową i większymi rozmiarami niż piersiowe, krzyżowe zaś zrastają się w jedną kość krzyżową, która lepiej spełnia swoje zadanie dźwigania ciężaru tułowia.

Między każdą parą sąsiadujących kręgów znajduje się elastyczny krążek, zbudowany z tkanki chrzęstnej, zwany dyskiem. Dzięki temu kręgosłup jest giętki i elastyczny. Kręgosłup ma naturalne krzywizny, mówimy że jest podwójnie esowato wygięty. Dzięki tym krzywiznom kręgosłup jest stabilny i wytrzymały - doskonale spełnia rolę osi i podpory naszego ciała. Typowy kręg składa się z grubego trzonu oraz znacznie cieńszego łuku, od którego odchodzą wyrostki. Tymi niewielkimi tworami kręgosłup łączy się z innymi kośćmi. Są one również miejscem przyczepu mięśni. Między trzonem a łukiem kręgu znajduje się otwór kręgowy. Otwory wszystkich kręgów tworzą kanał, w którym biegnie rdzeń kręgowy. Pierwszy kręg szyjny, zwany atlasem (dźwigaczem), i drugi w części szyjnej, zwany obrotnikiem, mają odmienną budowę. Kręg pierwszy nie ma trzonu, na jego miejsce wchodzi tak zwany ząb umieszczony na trzonie drugiego kręgu szyjnego (obrotnika). Taka budowa kręgów umożliwia ruchy głową.

Klatka piersiowa Odcinek piersiowy kręgosłupa jest jednocześnie jednym z elementów klatki piersiowej. W jej skład wchodzi też 12 par żeber oraz mostek. Wszystkie te elementy tworzą mocną, a jednocześnie sprężystą konstrukcję. Długie i mocno wygięte żebra nadają klatce piersiowej kształt. Jeden koniec każdego z nich przylega do kręgów piersiowych. Drugi, z przodu ciała łączy się za pomocą tkanki chrzęstnej z mostkiem. Elastyczna chrząstka powoduje, że mostek i żebra mogą zmieniać położenie względem siebie. Tym samym może zmieniać się wielkość klatki piersiowej. Umożliwia to wykonywanie wdechów i wydechów. Tylko siedem par żeber jest bezpośrednio połączonych z mostkiem. Są to żebra właściwe. Trzy pary następnych żeber , przyczepione do chrząstki żebra siódmego, nazywamy żebrami rzekomymi. Dwa następne to żebra wolne, kończące się swobodnie w mięśniach ściany brzucha. Klatka piersiowa tworzy „kosz” , który osłania serce i płuca.

Szkielet kończyn oraz ich obręczy. Kończyny to elementy ciała, które umożliwiają nam poruszanie się, chwytanie przedmiotów, grę na instrumentach, a nawet komunikowanie się. Człowiek ma po dwie kończyny górne i dolne. Każda para kończyn łączy się ze szkieletem osiowym za pomocą obręczy. Kończyna górna składa się z kilku odcinków. Do kości ramiennej, tworzącej ramię, przylegają dwie kości przedramienia: łokciowa i promieniowa. Leżą one obok siebie i łączą się ze sobą ruchomo. Do przedramienia przylega ręka. Pierwszym jej odcinkiem jest nadgarstek, utworzony z ośmiu kości krótkich. Łączy się z nim pięć kości śródręcza, do których przylegają kości palców, czyli paliczki. Przeciwstawny kciuk składa się z dwóch paliczków, pozostałe palce z trzech. Kończyny górne łączy z kręgosłupem obręcz barkowa, która składa się z dwóch łopatek i dwóch obojczyków. Łopatki są płaskie, mają kształt trójkąta i przylegają do górnych par żeber. Z kolei obojczyki to długie, wygięte kości, które leżą tuż nad klatką piersiową i łączą się z mostkiem. Kończyna górna służy do wykonywania czynności wymagających dużej precyzji. Dlatego jej elementy, szczególnie palce ręki, są długie i cienkie. Ułatwia to posługiwanie się przedmiotami.

Kości kończyny dolnej są znacznie grubsze niż górnej. Dzięki temu mogą utrzymywać ciężar całego ciała. Umożliwia nam to sprawne poruszanie się na dwóch kończynach. Pierwszym odcinkiem każdej kończyny dolnej jest udo, w którym mieści się kość udowa. Niżej znajdują się dwie leżące blisko siebie kości podudzia: piszczelowa i strzałkowa. Połączenie kości uda i podudzia, czyli kolano, jest wrażliwe na urazy. Jego uszkodzenie uniemożliwiłoby nam poruszanie się, dlatego z przodu chroni je płaska kość, zwana rzepką. Kości podudzia łączą się ze szkieletem stopy. Pierwszą jej część tworzy siedem masywnych kości stepu. Przylega do nich pięć długich kości śródstopia. Te z kolei łączą się z paliczkami, tworzącymi palce. Pierwszy palec stopy składa się z dwóch paliczków, pozostałe z trzech. Kości wchodzące w skład stopy, tworzą elastyczne sklepienie, które odkształca się podczas chodzenia. W ten sposób niweluje zmiany obciążenia, powstające podczas ruchu. Kończyny dolne łączą się z kręgosłupem za pośrednictwem obręczy miedniczej. W jej skład wchodzą dwie kości miednicze połączone z kością krzyżową. Każda kość miednicza składa się z trzech zrośniętych ze sobą kości: biodrowej, łonowej oraz kulszowej. Obręcz miednicza musi być solidnym oparciem dla kończyn dolnych, ponieważ dźwigają one ciężar ciała. Dlatego kości miednicze i krzyżowa są zrośnięte. Wspólnie stanowią zwarty twór, tak zwaną miednicę. Jej budowa różni się nieco u obu płci, ponieważ miednica pełni u nich odmienne funkcję. U kobiet musi umożliwić poród, jest więc szeroka, a przestrzeń między jej kośćmi przypomina owal. Miednica mężczyzn dźwiga większą masę ciała, dlatego jest węższa niż u kobiet. Przestrzeń pomiędzy jej kośćmi jest mniejsza i kształtem przypomina trójkąt.

Połączenia kości. Wyróżniamy trzy rodzaje połączeń kości: nieruchome (ścisłe) np. szwy kostne w czaszce, półruchome (tzw.chrząstkowe) np. spojenie łonowe, połączenie żeber z mostkiem, oraz ruchome czyli stawy. Powierzchnie stykających się w stawie kości są pokryte gładką chrząstką, zapobiegającą ich ścieraniu się. Każdy staw otoczony jest z zewnątrz torebką stawową, stanowiącą ochronę i zabezpieczenie stawu. Torebka wydziela wnętrza śliską maź, która zwilża powierzchnię stawową kości, w celu zmniejszenia tarcia. Dodatkowym zabezpieczeniem stawu są więzadła, czyli silne pasma tkanki łącznej włóknistej.

W utworzeniu stawu mogą brać udział dwie lub więcej kości. Wyróżniamy więc stawy proste zbudowane z dwóch kości, np. ramienny, oraz stawy złożone zbudowane z trzech lub więcej kości, np. staw łokciowy, kolanowy. Ze względu na kształt powierzchni stawowej stawy dzielimy na:

• kuliste (panewkowe), które umożliwiają wykonywanie ruchów w różnych płaszczyznach (są stawami wieloosiowymi), np. staw biodrowy lub ramieniowy
• siodełkowate, pozwalające na wykonywanie ruchów w dwóch płaszczyznach (dwuosiowe), np. staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka
• zawiasowe, pozwalają na ruch tylko w jednej płaszczyźnie (jednoosiowe), np. staw kolanowy lub łokciowy
• eliptyczne, np. staw promieniowo-nadgarstkowy.

Wady postawy. Szkielet młodego człowieka jest dość elastyczny, dzięki czemu może się powiększać. Niestety, w okresie wzrostu jest też podatny na wszelkie odkształcenia i zmiany, również te nieprawidłowe. Kręgosłup ma swoje naturalne krzywizny. Są to lordozy, czyli wygięcia kręgosłupa do przodu, oraz kifozy, czyli wygięcia kręgosłupa do tyłu. Przykładem lordoz są krzywizny szyjna i lędźwiowa, kifozy występują na odcinku piersiowym i krzyżowym. Dzięki tym krzywiznom kręgosłup wytrzymuje duże obciążenia oraz utrzymuje prawidłową postawę ciała. Na skutek niewłaściwego trybu życia, na przykład długotrwałego przesiadywania w jednej pozycji oraz braku ruchu, krzywizny kręgosłupa mogą zanikać lub się powiększać. Tworzą się wtedy wady postawy, które mają znaczny wpływ zarówno na wygląd, jak i na sprawność naszego organizmu. Na przykład kiedy, siedząc na krześle, garbimy się, nasze płuca są ściśnięte , a ruchy klatki piersiowej ograniczone. Utrudnia to proces wentylacji płuc. Garbienie się prowadzi do skrzywień kręgosłupa, które powodują, że nawet podczas krótkiego spaceru człowiek czuje silne bóle pleców. Jedną z najpoważniejszych wad postawy jest boczne skrzywienie kręgosłupa, czyli skolioza, która powstaje na skutek niewłaściwego siedzenia lub nierównomiernego noszenia ciężarów w rękach. W następstwie czego jeden bark podnosi się do góry, tułów przegina się w drugą stronę, chód staje się nierówny. Narządy wewnętrzne, przede wszystkim serce, płuca, żołądek, wątroba, jelita są w dużym stopniu uciskane, co utrudnia ich pracę. Sprawny aparat ruchu pozwala długo cieszyć się zdrowiem. Jego działanie wpływa na inne narządy, dlatego najlepiej prowadzić taki tryb życia, aby nie dopuścić do powstawania jakichkolwiek wad postawy.

Wadliwą budowę może mieć nie tylko kręgosłup, lecz także szkielet kończyn dolnych. Szczególnie narażone na zniekształcenia są stopy, ponieważ to na nich spoczywa ciężar całego ciała. Prawidłowo zbudowana stopa nie opiera się na ziemi całą powierzchnią. Dzięki temu amortyzuje nacisk podczas stawiania kolejnych kroków. Jeśli stopa jest płaska i przylega do podłoża , mamy do czynienia z wadą budowy nazywaną płaskostopiem. Powoduje ona silne bóle stóp oraz ich drętwienie. Nieleczona może doprowadzić do uszkodzeń stawów pomiędzy kośćmi stopy. Z czasem uniemożliwia to chodzenie. Przyczyną tego rodzaju wady może być: osłabienie mięśni i więzadeł stopy, noszenie niewłaściwego obuwia czy nadwaga.