NAJISTOTNIEJSZE ZAGROŻENIA DEMOGRAFICZNE
Jednym z najważniejszych zagrożeń współczesnego świata jest degradacja środowiska naturalnego, w którym żyje człowiek. Ciągła negatywna ingerencja człowieka w to środowisko spowodowała, że przyroda stała się źródłem zagrożeń dla bezpieczeństwa,życia i zdrowia ludzi. Ciągła i świadoma działalność człowieka doprowadziła do przekształceń na dużą skalę zarówno jego środowiska naturalnego jak i społecznego. Szczególne niebezpieczeństwo płynie ze strony naszej działalności gospodarczej, która nierozerwalnie wiąże się z postępem cywilizacyjnym. Wyróżnia się kilka grup przyczyn stanowiących podstawowe źródła zagroźeń środowiska naturalnego, takie jak: zagrożenia demograficzne zagrożenia geograficzne zagrożenia techniczne zagrożenia ekonomiczne zagrożenia społeczno – kulturalne1 Panuje przekonanie, że obecnych zmian gospodarczych i związanych z nimi problemami nie można rozpatrywać jedynie pod względem ekonomicznym, ale trzeba brać pod uwagę również aspekt demograficzny.
Jednym z najważniejszych zagrożeń współczesnego świata jest degradacja środowiska naturalnego, w którym żyje człowiek. Ciągła negatywna ingerencja człowieka w to środowisko spowodowała, że przyroda stała się źródłem zagrożeń dla bezpieczeństwa,życia i zdrowia ludzi. Ciągła i świadoma działalność człowieka doprowadziła do przekształceń na dużą skalę zarówno jego środowiska naturalnego jak i społecznego. Szczególne niebezpieczeństwo płynie ze strony naszej działalności gospodarczej, która nierozerwalnie wiąże się z postępem cywilizacyjnym. Wyróżnia się kilka grup przyczyn stanowiących podstawowe źródła zagroźeń środowiska naturalnego, takie jak: zagrożenia demograficzne zagrożenia geograficzne zagrożenia techniczne zagrożenia ekonomiczne zagrożenia społeczno – kulturalne1 Panuje przekonanie, że obecnych zmian gospodarczych i związanych z nimi problemami nie można rozpatrywać jedynie pod względem ekonomicznym, ale trzeba brać pod uwagę również aspekt demograficzny. Dlatego też w niniejszej pracy zostaną poruszone najważniejsze pojęcia związane z zagrożeniami demograficznymi i ekonomicznymi. Postęp technologiczny doprowadził do znacznego przyrostu liczby ludności państw rozwijających się, a jednocześnie niemalże wszystkie europejskie państwa borykają się z problemem spadającego przyrostu naturalnego, migracji zarobkowej czy starzejących się społeczeństw. W konsekwencji może to doprowadzić do wzrostu znaczenia pozaeuropejskich państw oraz zmianę układu gospodarczego czy politycznego na świecie. Zbyt szybki wzrost liczby ludności świata powoduje konieczność natychmiastowego rozwiązania wielu innych problemów – chociażby związanych z zapewnieniem mieszkań, pracy i odpowiedniej ilości żywności. Problemy demograficzne powodują również znaczne migracje ludności do krajów wysoko rozwiniętych. Za podejmowanie prób rozwiązywania w/w problemów odpowiedzialne są organizacje międzynarodowe takie jak ONZ, OECD czy WHO. Podejmują się one prób kontrolowania urodzin, tworzą programy pomocy mające na celu zagospodarowanie niezamieszkałych terenów czy rozwiązują problemy związane ze skutkami przeludnienia czy działają na rzecz ograniczenia migracji.
O zagrożeniu ekonomicznym możemy mówić wtedy, gdy ma znaczący, negatywny wpływ na bezpieczeństwo ekonomiczne państwa oraz jego obywateli. Zagrożenia te można rozpatrywać pod kątem podmiotowym i przedmiotowym. W aspekcie podmiotowym oznacza to państwa, grupy państw czy działania państw w systemie globalnym, zaś w zakresie przedmiotowym odnosi się do dóbr, a w zasadzie ich braku, który to brak (deficyt) zagraża bezpieczeństwu ekonomicznemu państwa oraz jego obywateli. Obok tego oczywistego podziału występuje także podział na źródła tych zagrożeń, które mogą wynikać zarówno z przyczyn naturalnych takich jak położenie geograficzne państwa warunkujące dostęp do surowców podstawowych (woda, żyzna gleba uprawna) przez energetyczne (węgiel, ropa, gaz ziemny) a kończąc na luksusowych i strategicznych (diamenty, uran) oraz zagrożenia wynikające z wrogiego działania państw. Każde z opisywanych w pracy zagrożeń wynika z jednego z tych źródeł lub z obu, co przedstawia poniższy schemat.
Przy omawianiu zagrożeń ekonomicznym można śmiało stwierdzić, że oprócz bycia konsekwencją podejmowanych decyzji i mechanizmów rynkowych lub wynikających z przyczyn naturalnych, są także niezbędnym przedmiotem badań dla rozważań nad bezpieczeństwem ekonomicznym państwa. To zdobywane na przestrzeni lat doświadczenie, często na podstawie zdarzeń w ramach globalnej gospodarki, pozwalają na konstruowanie narzędzi kontroli oraz zmniejszanie ryzyka wystąpienia zarówno lokalnych jak i międzynarodowych kryzysów ekonomicznych wraz z ich negatywnymi konsekwencjami. Brak realnego wystąpienia zdarzenia kryzysowego z zakresu bezpieczeństwa ekonomicznego może powodować uśpienie czujności w zakresie bezpieczeństwa ekonomicznego, co prowadzi do sytuacji obecnej, kiedy to wysoko-rozwinięte państwa europy zachodniej Grecja, Hiszpania czy Włochy stają na krawędzi niewypłacalności, co obniża ich notowania i wpędza w jeszcze większy kryzys. W poniższym opracowaniu zostaną ujęte zagrożenia ekonomiczne, jako elementy wpływające negatywnie na wartości składające się na bezpieczeństwo ekonomiczne. Zagrożenia te zostały ujęte w typologii zagrożeń ekonomicznych, opierającej się na dostępności, a w zasadzie na zagrożenie brakiem dostępności danego surowca czy towaru, niezbędnego do funkcjonowania społeczeństwa i państwa. Następnie dokonano podziału na przyczyny tego niedoboru, wynikającego z działań celowych oraz pośrednio niezależnych od człowieka (geograficznie, niektóre obszary na ziemi są mniej obfite w surowce niezbędne do podtrzymania życia, lecz ludzie, jako świadomy element fauny z różnych powodów postanowił tam się osiedlić). Ostatecznie dokonano wyznaczenia czynnika komparatywnego oznaczającego stabilność gospodarki wobec innych państw na świecie w celu zanotowania odstępstw wynikających z wymienionych zagrożeń. Kryteria te to bilans obrotów bieżących, możliwości importowo-eksportowe czy stabilność waluty i stóp procentowych. Cały materiał został opatrzony stosownymi wnioskami (także graficznymi) autora, wyciągniętymi na podstawie dogłębnej analizy przedstawionych treści.2 Drugim aspektem zagrożeń ekonomicznych, jaki zostanie poruszony w tej pracy jest globalny kryzys finansowy, jako przykład globalnego zagrożenia ekonomicznego. W opracowaniu poruszono przyczyny powstawania kryzysów, fazy jego przebiegu oraz proponowane idee ich zapobiegania i łagodzeniu skutków. Wspomniano także o podmiotach wpływających na powstawanie kryzysów i sposobach jak to następuje i jakie niesie konsekwencje dla globalnego bezpieczeństwa ekonomicznego.3