ISLAM Islam, mahometanizm, jedna z największych religii współczesnego świata obok chrześcijaństwa, hinduizmu, buddyzmu i taoizmu, posiadająca charakter monoteistyczny. Liczbę wyznawców islamu szacuje się na ok. 900 mln, co daje mu drugie miejsce po chrześcijaństwie, we wszystkich jego odmianach. Sama nazwa “islam” pochodzi od arabskiego rdzenia “salama” i oznacza pogodzenie się z wolą Bożą, przystanie na Boga, poddanie się Bogu. Nazywana też jest od imienia jej założyciela mahometanizmem. Powstanie islamu poprzedzał islam pierwotny, czyli religie koczowniczych ludów Arabii środkowej, okresu „dżahilija”. Założycielem islamu jest Muhammad, wysłannik Allaha - Boga jedynego. Narodziny islamu są związane nierozerwalnie z powstaniem Koranu spisanego po 633, tj. po śmierci Muhammada. Doktryna religijna i prawna islamu opiera się na tradycji judaistycznej, elementach religii Starożytnego Wschodu, głównie islamu pierwotnego, filozofii hellenistycznej, chrześcijaństwa oraz neoplatonizmu. Główne założenia islamu zawarte są w Koranie oraz tradycji (“sunna”, “hadisy”). Brak w niej dogmatów i tajemnic wiary. Początkowo islam był religią narodową Arabów. Z czasem przeszedł ewolucję i zaczął być wchłaniany przez społeczności perskie i tureckie, dotarł do Hiszpanii, Indii i Chin. W okresie od VIII do X w. powstały klasyczne systemy i szkoły etyczno-prawne islamu, a od IX w. zaczęła rozwijać się muzułmańska myśl filozoficzno-religijna, filozofia arabska średniowiecza, która wywarła wpływ nie tylko na kształt islamu ale także na gnozę i patrystykę chrześcijańską. W ramach islamu wyodrębniły się odłamy islamu. Mimo jednak pozornego rozbicia współczesny islam wykazuje jedność szczególnie w dziedzinie prawa. Islam wykształcił własną kulturę, jej przejawem są między innymi ogrody islamu. Doktryna islamu Podstawą doktryny islamu jest wiara w jedynego Boga Allaha, zaufanie do Koranu oraz do tradycji. Człowiek jest stworzeniem i sługą Allaha. Jest obdarzony wolną wolą, zasługuje swym postępowaniem na zbawienie i pobyt w raju lub na wieczne potępienie. Wyznawcą islamu można stać się przez wygłoszenie ze szczerą intencją formuły: “Nie ma Boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego prorokiem” (są to równocześnie słowa, które jako pierwsze wpadają w ucho każdemu nowonarodzonemu niemowlęciu muzułmańskiemu i które są wymawiane nad grobem) i przyjęcie na siebie obowiązków wynikających z Koranu, tradycji i prawa. Moralność islamu Moralność muzułmanów jest oparta na naukach zawartych w Koranie i sunnie proroka, na islamu prawie, które ma charakter totalitarny, rządzący każdą czynnością człowieka należącego do społeczności muzułmańskiej. Praktyczne zasady etyki muzułmańskiej są zawarte w każdym dziale prawnym (fikh) i stosownie do nich czyny są dzielone na klasy w zależności od następujących kategorii: 1) istotne obowiązki, których wypełnianie jest wynagradzane, a zaniedbanie karane (fard, wadżib), 2) obowiązki zalecane, lecz nieistotne, których wypełnienie jest nagradzane, ale zaniedbanie nie jest karane (mandub), 3) czynności prawnie i moralnie obojętne (dża’iz, mubah), 4) czyny ganione, lecz nie zakazane (makruh), 5) czyny zabronione i karalne (haram). Największą zbrodnią w islamie jest odstępstwo od wiary (kufr), a następnie: morderstwo, nierząd, sodomia, picie wina, kradzież, fałszywe świadectwo, oszczerstwo, odmowa jałmużny. Do zasad moralnych islamu należy przestrzeganie obowiązków islamu. Obowiązki wyznawcy islamu Każdego muzułmanina, czyli wyznawcę islamu obowiązują: 1) szahada (wyznanie wiary), 2) salat (modlitwa), 3) zakat (jałmużna), 4) saum (post), 5) hadżdż (pielgrzymka do Ka’by). Obowiązki te nazywają się w teologii muzułmańskiej pięcioma filarami islamu. Szerzenie ich, zalecane przez Koran za pomocą oręża, czyli przez świętą wojnę, nazywa się dżihad.

Modlitwa jest odmawiana przez wyznawców islamu: o świcie, po południu, o zachodzie słońca i gdy zapadnie noc. Podczas modlitwy muzułmanin winien być w stanie nakazanej czystości, tj. umyć ręce, twarz i nogi. Stać w miejscu czystym (najczęściej na specjalnym dywaniku), być odwróconym w kierunku Mekki, modlić powinien się tylko w języku proroka, tj. arabskim. Trzonem modlitwy jest pierwsza sura Koranu (fatiha).

Szczególnie ważna jest modlitwa piątkowa, ma charakter publiczny i jest obowiązkowa dla wszystkich dorosłych mężczyzn, odbywa się w południe. W czasie tego nabożeństwa jest wygłaszane kazanie (hutba) przez prowadzącego modły imama. Zakat (jałmużna) początkowo miała charakter dobrowolnej daniny, z czasem stała się obowiązkową daniną od majątku. Saum (post) obowiązuje raz w roku w miesiącu ramadan i polega na powstrzymaniu się od spożywania wszelkich pokarmów i picia od świtu do zachodu słońca. Hadżdż, pielgrzymka, którą raz w życiu musi odbyć do Mekki każdy muzułmanin i muzułmanka. Odłamy islamu Skutkiem działania islamskich szkół prawa stało się wyodrębnienie sekt religijnych islamu: 1) szyizmu - “partii Alego” (szi’at Ali) od 661, uznającej dwunastu imamów (“dwunastowcy”), zwanej imamitami, 2) ismalitów (“siedmiowców”), stanowiących mniejszość odłamu szyickiego, 3) sunnitów, stojących na gruncie tradycji - sunny, 4) zaidytów, ograniczających manifestację Boga w osobie imama do “dobrego kierownictwa, dobrej drogi” (huda). Prawo islamu Prawo w islamie jest fundamentem religii, filozofii, etyki i estetyki. Każdy czyn ludzki, każde zachowanie jest w nim przewidziane, sklasyfikowane i ocenione. Jest w nim ustanowione, co jest sprawiedliwe i niesprawiedliwe, słuszne i niesłuszne, dobre i moralnie piękne, co złe i moralnie brzydkie.

Wielki klasyk prawa muzułmańskiego z IX w., Abu Hanifa, definiuje prawo, jako rodzaj wiedzy (ma’rifa). W ostatecznej analizie jest ono “słowem Bożym”. Żyć zgodnie z nim znaczy żyć doskonale. Zdaniem teoretyków substancja tego prawa istniała jako część objawienia w oryginalnej “praksiędze” (“Umm al-Kitab”), tj. naturze (również stworzonej przez Boga). Prawo zostało przekazane prorokowi Muhammadowi w oddzielnych objawieniach i zebrane przez niego w jedną księgę “ziemską” zwaną Koranem. Drugą jego część stanowi tradycja (sunna, “hadith”).