[b]1. Wypisz nazwiska autentycznych i fikcyjnych bohaterów Potopu, którzy z nich przeważają?[/b] Fikcyjni bohaterowie Potopu: Andrzej Kmicic, Aleksandra Billewiczówna, Anusia Borzobohata-Krasieńska, Michał Wołodyjowski, Jan Skrzetuski, Jan Onufry Zagłoba, Kuklinowski, Kiemlicz, Roch Kowalski, Soroka, Sakowicz i inni.

Historyczni bohaterowie Potopu: król Jan Kazimierz, księżna Gryzelda Wiśniowiecka, Karol Gustaw, książę Janusz Radziwiłł, książę Bogusław Radziwiłł, ksiądz Augustyn Kordecki, Jerzy Lubomirski, Jan Zamoyski i inni.

W utworze zachowana jest równowaga między postaciami fikcyjnymi i historycznymi, jednak większą uwagę i nacisk Henryk Sienkiewicz zwraca na bohaterów fikcyjnych wokół, których toczy się cała akcja powieści przeplatana na tle historycznych wydarzeń.

[b]2. Jaki obraz zdrady i zdrajców został przedstawiony w Potopie?[/b] Zdrada ukazana jest jako największe zło, coś czego ludzie, kochający swój kraj powinni się wystrzegać. Niestety w czasie Potopu Szwedzkiego tak nie było. Ludzie zaprzedali siebie i co najgorsze własny kraj. Nie wierzyli w zwycięstwo, więc woleli przejść na stronę wroga i działać na jego korzyść. „Tak to rysował się od fundamentów i chwiał się gmach zbudowany przez pychę Janusza Radziwiłła”. Na początku powieści Sienkiewicz przedstawił upadek moralny społeczeństwa polskiego – zdradę, zaprzedanie wrogom, apatię i rezygnację. Później następuje punkt zwrotny – obrona Częstochowy. Naród dźwiga się i odradza. Podział bohaterów ze względu na przynależność do określonej grupy społecznej jest mniej ważny od przynależności do obozu zdrajców lub patriotów. W społeczeństwie budzi się duch walki, prawdziwy patriotyzm. Bohaterowie zaskakują nie tylko Szwedów, którzy byli przekonani o swoim zwycięstwie, ale i samych siebie.

[b]3. Kogo w świecie bohaterów Sienkiewicza można nazwać „swoim”, a kogo „obcym” ? Uzasadnij swój sąd.[/b] „Swoimi” można nazwać bohaterów stojących w obronie Polski, swojej ojczyzny, ludzi, którzy byli prawdziwymi patriotami takimi jak: Andrzej Kmicic, Michał Wołodyjowski, Jan Onufry Zagłoba, ks. Kordecki czy Jan Kazimierz. „Obcy” natomiast to napastnicy i haniebni zdrajcy własnego kraju: Karol Gustaw, Janusz i Bogusław Radziwiłłowie, Hieronim Radziejowski, a także Kuklinowski.

[b]4. Jaki jest ideał kobiecości i męskości i jak jest zrealizowany w Potopie?[/b] Bohaterowie Potopu realizują kodeks rycerski zawierający się w haśle: „Bóg, honor i Ojczyzna”. Miarą oceny wartości człowieka są dla nich głównie zasługi wojenne wobec kraju. Są dumni ze swego szlacheckiego pochodzenia i cenią sobie szlachecką „fantazję”.

Postacie w powieści są charakteryzowane poprzez czyny. Z reguły bohaterowie nie okazują się ludźmi skomplikowanymi psychologicznie. Choć wykonują trudne zadania, mają chwile słabości, zdarza się im popełniać – jak Kmicicowi – błędy (wynikające z lekkomyślności, „gorącości krwi”, złych nawyków czy maskowania zła – jak w przypadku Janusza Radziwiłła przedstawiającego się jako obrońca ojczyzny), to z reguły operują jasnym systemem wartości (wiedzą, co jest dobre, a co złe).

Bohaterowie są wytworami kultury sarmackiej, którą autor przedstawia jako wartość pozytywną. Mimo że akcentuje również moralne zepsucie magnatów i niektórych szlachciców, ich warcholstwo, zdradę i głupotę, to kładzie nacisk na postawy właściwe (oparte na respektowaniu kodeksu rycerskiego). Autor unaocznia też szlachecką megalomanię (wśród Szwedów nie ma prawdziwie wielkich rycerzy, protekcjonalne lub bardzo krytyczne uwagi o Tatarach, Turkach, Niemcach czy Wołochach, uznanie dla Ketlinga, który zamiast pozostać przy swej narodowości, spolonizował się), nietolerancję religijną (np. zachowanie Kmicica w czasie interwencji na Prusach, kiedy z aprobatą przyglądał się rzezi „heretyków” dokonywanej przez swoich Tatarów). Pisarz tych cech nie wartościuje (ich przedstawienie służy mu do stworzenia kolorytu historycznego).

Religijność Sarmatów ujawnia się w przekonaniu, że wierna służba ojczyźnie jest aprobowana i nagradzana przez Boga, iż jedynie trwanie przy katolicyzmie warunkuje pomyślność kraju (Rzeczpospolitą zdradza Janusz Radziwiłł – kalwin, wiara katolicka objawiająca się m.in. w kulcie maryjnym to – według Kordeckiego – warunek odnowy moralnej narodu). Bohaterowie Potopu wierzą, iż Rzeczpospolita jest przedmurzem chrześcijaństwa i dlatego może liczyć na szczególną ochronę opatrzności bożej.

Z tak ukazanym obrazem kultury sarmackiej wiążą się ideały męskości i kobiecości zrealizowane w powieści (Kmicic to dzielny rycerz, pragnący dobrze służyć krajowi i Bogu, swymi czynami potwierdzający wartości dla niego ważne; Oleńka to dziewczyna dumna i cnotliwa, swoisty mentor narzeczonego, jego autorytet moralny, ale przede wszystkim piękna kobieta, której miłość stanie się nagrodą dla utrudzonego walką w obronie ojczyzny wojownika).

[b]5. Omów Potop jako powieść o władzy. Które wątki weźmiesz pod uwagę?[/b] Kreacja postaci została przez Henryka Sienkiewicza podporządkowana idei powieści „ku pokrzepieniu serc". Król jest w Potopie uosobieniem majestatu Rzeczypospolitej, jest władcą wspaniałym, lecz nieszczęśliwym. Jego losy splotły się silnie z tragedią kraju. Można wręcz mówić o swoistym paralelizmie tych losów.

Sienkiewicz stworzył portret króla idealnego, przypominającego niektórymi cechami władców średniowiecznych czy wręcz baśniowych. Jan Kazimierz to Boży pomazaniec, człowiek bardzo religijny, który dużo czasu spędza na modlitwach i rozmyślaniach nad sposobami ratowania ojczyzny. Król - człowiek o gołębim sercu - kocha swoich poddanych, płacze nad ich niedolą. Wobec żołnierzy jest miłosierny i ludzki. Rozumie ich i jest wyrozumiały dla ich słabości. Jak przystało na władcę idealnego, otoczony jest miłością ludu, dla którego chce być ojcem, i żołnierzy. Jednocześnie poznajemy monarchę jako konsekwentnego w postępowaniu polityka i dzielnego, odważnego żołnierza.

[b]6. Scharakteryzuj wybraną postać z Potopu zwracając uwagę na jej cechy realistyczne i mityczne.[/b] Główny bohater Potopu Andrzej Kmicic jest typowym szlachcicem-Sarmatą. Pochodzi ze zubożałej szlachty, wychowany na potyczkach granicznych, nawykł do ryzyka i gwałtów. „Kmicic był sam swawolnikiem, w którym dusza kipiała ustawicznie”. To człowiek porywczy, natury awanturnika, ale wierny kodeksowi wartości. Szybko podejmuje działania, oddaje się hulaszczemu życiu, jest kłótliwy. „Co mi uczynią? Koga ja się boję?”. Ponad wszystko ceni honor, jest oddany ojczyźnie, gotów za nią walczyć i zginąć. Andrzej Kmicic to bohater dynamiczny, zmieniający się w trakcie akcji utworu.

[b]7. W dziejach bohaterów Sienkiewicza wielką rolę odgrywa Opatrzność. Zrekonstruuj wzorzec Polaka-katolika , w który wpisują się te postacie.[/b] Polacy są walecznym narodem, który choć ma wiele wad, w chwilach zagrożenia potrafi się zdobyć na niezwykłą odwagę i bohaterstwo. Polska to kraj, który nękają liczne nieszczęścia, ale z każdego upadku potrafi się podnieść dzięki swoim obywatelom. Sienkiewicz podtrzymuje stereotyp Polaka-katolika. Na przykład w “Potopie” zdrajcy to w przeważającej części innowiercy.