POLITYKA REGIONALNA Polityka regionalna odgrywa istotną rolę w kreowaniu rozwoju społeczno –gospodarczego kraju na poziomie lokalnym i regionalnym stąd konieczność poznania specyfiki , zasad funkcjonowania oraz uwarunkowań wpływających na politykę regionalną. W okresie zachodzących przeobrażeń w sferze systemu gospodarowania , w sposobie organizacji zarządzania państwem oraz kształtowaniu i wykorzystywaniu przestrzeni niezbędne jest uwzględnienie obszarów oraz działań , które związane są prawnie i organizacyjno –ekonomiczne zręby nowoczesnej polityki regionalnej. Jej zakres, charakter, instrumenty zmieniają się co powoduje, że formułowane zasady, cele i kierunki polityki regionalnej mają charakter dynamiczny. Polityka gospodarcza ma związek z polityką regionalną. W literaturze istnieje wiele definicji odnoszących się do pojęcia„ polityka gospodarcza”, przy czym jest ono utożsamiane także z pojęciem polityki ekonomicznej. Sam termin „polityka” pochodzi od greckiego słowa „politike”, który oznaczał sztukę rządzenia państwem. Współcześnie zaś terminu tego używa się głównie do określania działalności władz państwowych w kształtowaniu stosunków wewnętrznych w państwie oraz stosunków państwa z zagranicą. Często jednak pojęciu temu nadaje się szersze jeszcze znaczenie, obejmujące wszelką działalność służącą wpływaniu na sprawy publiczne i to bez względu na to, kto ją prowadzi. Polityką nazywa się praktyczną działalność inspirowaną określonymi racjami publicznymi, zmierzającą do osiągnięcia konkretnych celów za pomocą wykorzystywanych w tej intencji odpowiednich instrumentów. Według H. Ćwiklińskiego, polityka gospodarcza z kolei polega na określaniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów (czyli odpowiedniego zbioru procesów regulacyjnych) prowadzących do osiągania tych celów, zgodnie z regułami nauk ekonomicznych. I. Jaźwiński jest natomiast zwolennikiem poglądu, że polityka gospodarcza to świadome oddziaływanie jej podmiotów, głównie organów władz publicznych, na przedmiot tej polityki w określonych wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowaniach, zmierzające do osiągnięcia wyznaczonych celów za pomocą odpowiednio dobranych narzędzi i środków zgodnie z regułami nauk ekonomicznych. Przedmiot polityki gospodarczej stanowią zjawiska i procesy ekonomiczne. Zdaniem N. Acocella’ego polityka gospodarcza to zarazem dyscyplina badająca publiczne działania gospodarcze na trzech następujących poziomach: a) „bieżących” wyborów dokonywanych przez państwo; b) wyborów dokonywanych przez instytucje tzw. wyższego szczebla (czyli określających „gospodarczą konstytucję” społeczeństwa); c) identyfikacji społecznych preferencji celów. Polityka gospodarcza ma więc z zasady charakter komplementarny wobec badania zachowań innych podmiotów gospodarczych i funkcjonowania systemów gospodarczych w ramach szeroko pojętej analizy ekonomicznej. J. Tinbergen zwraca uwagę, że polityka gospodarcza polega na formułowaniu celów, ale także i na uruchamianiu środków prowadzących do skutecznej ich realizacji. Według W. Jarmołowicza przez politykę gospodarczą należy rozumieć świadome i celowe przedsięwzięcia oraz działania instytucji oraz organów państwowych (rządowych i samorządowych) zgodne z przyjmowanymi wcześniej celami i zasadami oraz realnie wpływające na przebieg procesów i zjawisk gospodarczych. S. Kuziński z kolei przytacza taką oto definicję: „polityka gospodarcza jest politycznym zastosowaniem praw ujawnionych przez ekonomię polityczną dla osiągnięcia za pomocą metod racjonalnego gospodarowania, celów określonych przez państwo”. Dotychczasowa polityka regionalna oparta jest o model : • polityka Interregionalna – prowadzi się ją ze względu na założenia rozwoju całego kraju. Polega na współpracy regionów, a przede wszystkim prowadzi państwo podejmując działania, które służą wyrównaniu poziomu całego kraju •polityka intraregionalna – polega na podejmowaniu usystematyzowanych działań które służą rozwojowi społecznemu i gospodarczemu na obszarze regionu W obecnym systemie nie ma spójnej definicji polityki regionalnej. W związku z tym przyjmuje się że : Polityka regionalna , która stanowi integralna część polityki rozwoju , to świadoma i celowa działalność podmiotów publicznych kształtująca rozwój społeczno gospodarczy województw. Polityka ta jest realizowana w trzech podstawowych układach wojewódzkim , ponadregionalnym i centralnym a adresatami są wszyscy aktorzy publiczni i niepubliczni których działania są istotne dla osiągania celów.
Świadoma i celowa działalność podmiotów publicznych jest rozumiana jako zespół uporządkowanych działań, zmierzających do realizacji założonych w dokumentach strategicznych celów, podejmowanych zarówno przez rząd na poziomie centralnym jak i przez samorząd województwa na poziomie województwa. Polityka gospodarcza polega na wytyczaniu i realizowaniu celów. Cele pełnią różne funkcje, a w tym ukierunkowującą czy motywującą (aktywizującą). Stanowią one również kryterium uwzględniane przy podejmowaniu decyzji. Cele te można zaś podzielić między innymi na podstawowe i i dodatkowe (uzupełniające),z powodu ich realizacji w danym horyzoncie czasowym, na: strategiczne (długookresowe, wieloletnie) i taktyczne (bieżące).

Kierunki i priorytety polityki regionalnej a. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów Ustalenie tego priorytetu NSRR ma prowadzić do wzmocnienia konkurencyjności województw, odpowiednio do ich endogenicznych potencjałów rozwojowych i perspektyw funkcjonowania egzogenicznych sektorów aktywności. Ten segment polityki rozwoju regionalnego dotyczyć będzie wszystkich województw. Zadaniem polityki rozwoju regionalnego państwa jest z jednej strony koordynacja działań rozwojowych podejmowanych w ramach polityk horyzontalnych, z drugiej zapewnienie odpowiedniego współfinansowania komplementarnych projektów realizowanych przy współudziale samorządów i innych podmiotów publicznych i prywatnych.
W ramach tego priorytetu definiuje się trzy podstawowe komponenty, które tworzą podstawy konkurencyjności regionów Polski: a) Rozwój infrastruktury o znaczeniu ponadlokalnym, b) Rozwój funkcji metropolitalnych największych aglomeracji i miast, c) Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. b. Restrukturyzacja bazy ekonomicznej regionów i tworzenie warunków jej dywersyfikacji Wsparcie dla restrukturyzacji i dywersyfikacji bazy ekonomicznej regionów ma na celu zarówno zwiększanie produktywności i rentowności istniejących gałęzi gospodarki regionalnej, jak i promowanie nowych form działalności sprzyjających zmianie wizerunku ekonomicznego oraz wzbogaceniu oferty zatrudnienia w regionie. Elementem służącym restrukturyzacji i dywersyfikacji bazy ekonomicznej regionów powinny stać się również, zarówno ogólnokrajowe, jak regionalne, działania służące przyrostowi produkcji eksportowej. Głównym podmiotem interwencji państwa w ramach priorytetu będzie sektor produkcyjny – przedsiębiorstwa (w tym MSP) oraz jego otoczenie (infrastruktura biznesu). Celem wsparcia powinny stać się również niektóre sektory usług (rozwój turystyki i jej otoczenia).
W ramach tego priorytetu wyróżnia się trzy podstawowe kierunki działań: a. Stymulowanie lokalizacji inwestycji oraz wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, b. Wspieranie tworzenia i absorpcji innowacji, w tym transferu nowoczesnych technologii, c. Rozwój turystyki, rekreacji i ochrona dziedzictwa kulturowego. c) Rozwój turystyki, rekreacji i ochrona dziedzictwa kulturowego W ramach komponentu realizowane będą działania mające na celu wsparcie MSP świadczących usługi turystyczne, rozbudowę i modernizację infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, promocję alternatywnych form turystyki oraz wykorzystywanie możliwości gospodarczych, społeczno-kulturowych oferowanych przez środowisko naturalne, stanowiska archeologiczne i obiekty historyczne. Komponent będzie realizowany poprzez projekty rozwoju regionalnych produktów i pakietów produktów zidentyfikowanych marek turystycznych, konkurencyjnych także na rynku krajowym i międzynarodowym. Wsparcie uzyskają regionalnie zdefiniowane: • projekty ukierunkowane na rozwój MSP sektora turystycznego:

• projekty podmiotów zamierzających rozpocząć działalność turystyczną;
• projekty przedsiębiorstw oferujących usługi turystyczne, ze szczególnym zwróceniem uwagi na podejmujących działalność w nowych miejscach i sektorach turystycznych, oferujących nowe produkty turystyczne;
• projekty z zakresu turystyki alternatywnej; • projekty instytucji sektora publicznego:
• projekty z zakresu komunalnej infrastruktury turystycznej i rekreacji,
• projekty z zakresu zagospodarowania turystycznego obiektów historycznych i środowiskowych,
• projekty z zakresu promocji i informacji turystycznej.

d. Rozwój zasobów ludzkich oraz wzmocnienie instytucjonalne polityki regionalnej Celem jest tutaj odpowiednie wzmocnienie zdolności kadry urzędniczej do programowania, monitorowania i kontroli finansowej programów rozwoju regionalnego, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym, co będzie miało decydujące znaczenie dla efektywności prowadzenia polityki w tym zakresie, w tym możliwości pozyskania środków Wspólnoty przeznaczonych na wsparcie rozwoju regionalnego. Odrębnym zagadnieniem związanym z rynkiem pracy jest wspieranie aktywizacji zawodowej młodych i bezrobotnych na obszarach zagrożonych bezrobociem strukturalnym oraz trwale zagrożonych społeczną marginalizacją. Obok województw rolniczych Polski południowo-wschodniej taka sytuacja występuje na znacznym terenie województw pasa północnego. Priorytet ten podzielony jest na dwa komponenty:  rozwój zasobów ludzkich i edukacji  wzmocnienie umiejętności programowania i udziału w polityce spójności kadr administracji publicznej e. Wsparcie obszarów wymagających aktywizacji i zagrożonych marginalizacją Celem priorytetu jest aktywizacja społeczna i gospodarcza obszarów zagrożonych marginalizacją oraz włączenie ich w procesy rozwojowe kraju i Europy. W jego ramach wyróżnia się następujące kierunki działań: a) Aktywizacja obszarów wiejskich, b) Rewitalizacja bazy ekonomicznej miast , c) Rewitalizacja obszarów wielkomiejskich zagrożonych marginalizacją społeczno-gospodarczą. Spodziewane rezultaty obejmują: • wzrost poziomu przedsiębiorczości mierzony wzrostem liczby prywatnych MSP poza rolnictwem, • ograniczenie zjawisk patologii społecznych na terenach wsi, w szczególności na obszarach popegeerowskich oraz restrukturyzowanych miast, • podniesienie poziomu życia mieszkańców obszarów wiejskich i małych miast , • wzrost atrakcyjności miast i obszarów wiejskich w zakresie lokalizacji przedsiębiorstw, • podniesienie poziomu mobilności przestrzennej ludności. f. Rozwój międzynarodowej współpracy regionów Międzynarodowa współpraca regionów jest jednym z motorów spójności społeczno-gospodarczej współczesnej Europy, a także ważnym czynnikiem budowania jej tożsamości kulturowej. Polska od początku przemian ustrojowych aktywnie zaangażowała się w procesy współpracy regionów europejskich, w tym współpracy w ramach euroregionów. Reforma organizacji terytorialnej kraju i ustanowienie na poziomie regionalnym organów odpowiadających za prowadzenie polityki rozwoju rozszerzyła istotnie możliwości intensyfikacji takiej współpracy.

W ramach tego priorytetu wyróżnia się następujące kierunki działań: • Rozwój współpracy przygranicznej, • Rozwój współpracy transnarodowej oraz współpracy województw z regionami różnych krajów europejskich. Ocena wniosków i dołączonych do nich programów wojewódzkich, proponowanych do wsparcia w ramach polityki rozwoju regionalnego państwa oraz zawartych w nich zadań i proponowanych instrumentów realizacji, odbywać się będzie na podstawie następujących kryteriów:  kompleksowego zapewnienia realizacji celów polityki rozwoju regionalnego państwa  zapewnienia celów polityki spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej,  wpływu na sytuację społeczno-gospodarczą w regionie,  stopnia akceptacji społecznej dla przedstawianych propozycji,  stopnia przygotowania proponowanych zadań do wdrożenia,  pozytywnych doświadczeń we wdrażaniu proponowanych metod i instrumentów realizacji programów rozwoju regionalnego,
 pozytywnej oceny zasobów kadrowych i instytucjonalnych niezbędnych do ich stosowania tak w regionie, jak i na poziomie centralnym,  realnego zapewnienia przez beneficjanta możliwości współfinansowania w horyzoncie realizacyjnym programu,  zgodności proponowanych działań z zasadami konkurencji i przepisów o pomocy publicznej w Unii Europejskiej i prawie polskim. Podział środków na poszczególne priorytety realizowane w ramach wojewódzkich programów operacyjnych rozwoju regionalnego będzie wynikał z realizowanej strategii rozwoju danego województwa. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę skalę problemów strukturalnych oraz preferowane kierunki wsparcia polityki regionalnej państwa, przyjęto indykatywny podział środków na poszczególne priorytety Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego. W okresie po-akcesyjnym w warunkach znacznego zwiększenia się ilości środków dostępnych na realizację polityki rozwoju regionalnego państwa zmieni się procentowy udział wydatków na poszczególne priorytety NSRR. Ulegnie wyraźnemu zwiększeniu udział środków przeznaczonych na priorytet pierwszy „Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów”. Wydatnemu zmniejszeniu ulegnie natomiast udział programów współpracy przygranicznej w ogólnej wartości środków przeznaczonych na realizację polityki rozwoju regionalnego państwa. Zwiększenie pomocy zagranicznej oznaczać będzie konieczność przeznaczenia z budżetu państwa rocznie wyłącznie na współfinansowanie środków UE przeznaczonych na politykę rozwoju regionalnego państwa od 400 do 1300 mln zł, podobnie z budżetu jednostek samorządów terytorialnych. Indykatywna wysokość środków do roku 2002 przeznaczonych na rozwój regionalny w podziale na poszczególne lata i województwa zostanie określona w programie wsparcia, natomiast ze względu na charakter roczny programowania Phare w okresie przedakcesyjnym wielkości szczegółowe będą ustalane corocznie.
WOJEWÓDZCTWO KUJAWSKO POMORSKIE Utworzone w wyniku reformy administracyjnej państwa w 1999 roku województwo kujawsko – pomorskie zajmuje powierzchnię 17.970 km2, co stanowi 5,7% obszaru kraju. W skład województwa wchodzi 19 powiatów oraz 4 miasta na prawach powiatów. Województwo kujawsko – pomorskie to 144 gminy (z tego: 17 to gminy miejskie, 35 –miejsko – wiejskie oraz 92 – wiejskie). W regionie jest 3.580 miejscowości wiejskich oraz 52 miasta. Województwo kujawsko – pomorskie zamieszkuje 2.069,0 tys. osób, co stanowi 5,4% ludności Polski. Rolnictwo i obszary wiejskie w województwie kujawsko-pomorskim W województwie kujawsko-pomorskim rolnictwo stanowi ważną dziedzinę gospodarki. Użytki rolne stanowią 61,3% ogólnej powierzchni województwa i 6,5% krajowych zasobów. Warunki przyrodniczo-klimatyczne sprzyjają produkcji rolnej. Grunty orne stanowią 54,1 % powierzchni ogólnej (975,4 tys. ha) i 88,2 % pow. użytków rolnych. Powierzchnia odłogów i ugorów na gruntach ornych wynosi 38,1 tys. ha i stanowi najniższy w kraju odsetek tych gruntów – 4,0 ( w kraju 13,9 %.). W województwie istnieje 79,5 tys. gospodarstw indywidualnych powyżej 1 ha, średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 15,14 ha Gospodarstwa do 5 ha stanowią ok. 35% ogólnej liczby gospodarstw, co stwarza trudności w utrzymaniu się wyłącznie lub głównie z produkcji rolnej. 63 tys. gospodarstw rolnych prowadzi wyłącznie rolniczą działalność, 9,3 tys Rolniczą i pozarolniczą, a 1,5 tys. wyłącznie pozarolniczą. Produkcję wyłącznie lub głównie na potrzeby własne prowadzi 14,3 tys. gospodarstw, a głównie na rynek 58,1 tys. gospodarstw. Na wsi żyje 37,7 % mieszkańców województwa – 780,8 tys. osób, wśród osób kierujących gospodarstwami rolnymi 1,36% posiada wykształcenie wyższe, 8,7 % policealne i średnie, 18,4 zasadnicze, a 25,2 % legitymuje się ukończonym kursem rolniczym. Chociaż mieszkańcy wsi stanowią 38,0% ogółu ludności województwa, to aż 43,1% bezrobotnych zarejestrowanych w województwie zamieszkuje na wsi. W końcu 2003 roku było to 91.348 osób. Wśród bezrobotnych zamieszkałych na wsi dominują kobiety, które stanowią 51,9% tej populacji. Potencjał produkcji zwierzęcej województwa charakteryzuje się stosunkowo wysoką intensywnością oraz silnym zapleczem hodowlanym, występują nadwyżki produkcyjne. Od wielu lat ukształtowała się wyraźna preferencja dla produkcji trzody chlewnej. W produkcji bydła następuje nadal spadek liczebności stada, przy poprawie produkcyjności krów i jakości mleka. Spada również pogłowie owiec. Przetwórstwem mięsa zajmuje się ponad 250 zakładów. Mleczarstwo jest domeną sektora spółdzielczego – działa l7 spółdzielni mleczarskich, wytwarzających pełen asortyment produktów mleczarskich, jak również mleko w proszku. Wysoka intensywność produkcji zwierzęcej w naszym województwie stanowi zaplecze dla przemysłu mięsnego. W województwie kujawsko-pomorskim obok dużych zakładów mięsnych, działają liczne mniejsze, masarnie i przetwórnie, dobrze umocowane na lokalnym rynku. Teren naszego województwa stanowi jednak w znacznym stopniu (wg różnych szacunków 40-60%) zaplecze surowcowe największych firm mięsnych w kraju. Do końca stycznia 2004r. - 16 zakładów z naszego województwa uzyskało certyfikaty UE: m. in. 4 chłodnie, 2 zakłady przetwórstwa ryb, 3 zakłady przetwórstwa drobiu, 4 zakłady 2mleczarskie, 1 zakład przetwórstwa dziczyzny, 2 zakłady przetwórstwa mięsa czerwonego. Kolejne zakłady złożyły wnioski i oczekują aktualnie na akceptację ze strony Unii. Województwo kujawsko-pomorskie cechuje niski w skali kraju poziom rozwoju przedsiębiorczości. Aktywność gospodarcza mieszkańców regionu jest wyraźnie niższa niż w Polsce. Liczba podmiotów zarejestrowanych w REGON na 10 tys. mieszkańców wynosiła w województwie w 2010 r. 899, a więc o 125 mniej niż na terenie całego kraju. W dużym stopniu było to spowodowane niską przedsiębiorczością w miastach regionu, dla których ten sam wskaźnik wynosił ponad 1060, będąc o prawie 200 niższym niż przeciętnie dla polskich miast. Sytuacja regionu zmieniała się na przestrzeni lat na niekorzyść: co roku liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkańców jest systematycznie niższa niż w Polsce. Struktura nowo zarejestrowanych podmiotów wskazuje na wyraźne różnice w poziomie przedsiębiorczości między podregionem bydgosko-toruńskim oraz resztą regionu. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów na 10 000 mieszkańców w pierwszym z nich jest od lat wyraźnie wyższa niż przeciętnie w Polsce, natomiast w pozostałych podregionach pozostaje znacznie niższa od wartości krajowej (Wykres 16). Warto przy tym zauważyć, że od roku 2007, w każdym podregionie liczba nowo zarejestrowanych podmiotów stale rosła (za wyjątkiem podregionu grudziądzkiego w 2010 r.). Przeciętnie najbardziej dynamiczny wzrost odnotowano w podregionie bydgosko-toruńskim. W latach 2007-2010 przedsiębiorczość najprężniej rozwijała się w centralnej części województwa. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów w REGON na 10 tys. mieszkańców była wysoka w szczególności w Toruniu (424), Bydgoszczy oraz w powiecie bydgoskim (po 401). Najwolniejszym rozwojem przedsiębiorczości cechowały się jednostki znajdujące się w południowo-wschodniej oraz wschodniej części regionu – w szczególności powiaty: włocławski (210), radziejowski (235) oraz rypiński (256). Podobnie, jak w przypadku ogólnej liczby podmiotów zarejestrowanych w REGON, niską liczbę nowych firm na tych terenach do pewnego stopnia tłumaczyć można ich słabym zurbanizowaniem. Wyższa liczba nowo rejestrowanych przedsiębiorstw na obszarach, na których poziom przedsiębiorczości jest tradycyjnie wysoki wskazuje na proces utrwalania się dysproporcji wewnątrz regionalnych pod tym względem. Za niepokojącą należy uznać niską liczbę nowo zarejestrowanych podmiotów w trzecim największym ośrodku miejskim regionu – Włocławku. Rozwój przedsiębiorczości w tym mieście oraz jego okolicach jest niezbędny szczególnie w kontekście złej sytuacji na lokalnym rynku pracy.

Podmioty gospodarcze zarejestrowane w województwie kujawsko-pomorskim cechuje niższa trwałość od przeciętnych podmiotów w Polsce. Jest to zjawisko, które nasiliło się w szczególności w ostatnich latach, a jego kulminacją był rok 2009. Świadczy o tym liczba jednostek wykreślonych z REGON na 10 tys. osób, która wyniosła wówczas w województwie 135, będąc ponad dwukrotnie wyższą niż rok wcześniej oraz o ponad 40 wyższą niż przeciętnie w kraju (Wykres 15). Spowodowane to było kryzysem gospodarczym, który polską gospodarkę dotknął najmocniej w latach 2008-2009. Struktura podmiotów wyrejestrowanych z REGON jest w województwie kujawsko-pomorskim bardzo podobna do struktury dla Polski. W 2010 r. ponad 1/3 z nich pochodziło z sekcji handlu oraz naprawy pojazdów samochodowych, a 16% z branży budownictwa. Łącznie 16% wyrejestrowanych przedsiębiorstw stanowiły te z branży przetwórstwa przemysłowego oraz transportu i gospodarki magazynowej. Spośród ogółu zarejestrowanych podmiotów z danych grup, w województwie największa część (12%) została wyrejestrowana z branży działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, a po 11% z branż budownictwa, handlu i naprawy pojazdów samochodowych oraz działalności finansowej i ubezpieczeniowej. W każdym wypadku była to wartość wyższa od przeciętnej krajowej, co jest dowodem na przeciętnie niższą trwałość funkcjonowania przedsiębiorstw w regionie. Strukturę przedsiębiorstw wyrejestrowywanych z REGON należy jednak bardziej utożsamiać z charakterystyką działalności firm z poszczególnych branż niż ze specyfiką regionalnej gospodarki. Ponad trzy czwarte przedsiębiorstw zarejestrowanych w REGON w województwie kujawsko-pomorskim w roku 2010 działało w sektorze usługowym, ponad 20% w branży przemysłowej, a pozostała część w sektorze rolniczym. Jest to struktura zbliżona do krajowej. Najwyższy odsetek podmiotów o charakterze usługowym (ponad 80%) występował w miastach na prawach powiatu. Znaczny udział przedsiębiorstw prosperujących w przemyśle (26-27% ogółu) cechował powiaty: toruński, golubsko-dobrzyński, świecki, tucholski oraz rypiński. Z kolei przedsiębiorstwa z branży rolniczej (7-8% ogółu) występowały najczęściej w powiatach: golubsko-dobrzyńskim, grudziądzkim, tucholskim oraz wąbrzeskim. Pozytywny wpływ na rozwój regionu mają inwestujące na jego terenie przedsiębiorstwa zagraniczne, choć skala ich inwestycji w porównaniu z pozostałymi województwami nie jest duża. Województwo kujawsko-pomorskie w analizowanym okresie cechowało się przeciętną wśród województw liczbą tego typu podmiotów oraz wartością zaangażowanego w nich kapitału. W lutym 2012 r. w regionie zarejestrowanych było 1717 firm z udziałem kapitału zagranicznego, a więc o ponad 1,8% niż rok wcześniej. Według danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy, ponad 60% z nich prowadziło działalność związaną z handlem i naprawą pojazdów samochodowych oraz z przetwórstwem przemysłowym. 9% prosperowało w branży budowniczej, a ponad 5% w dziedzinie działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej. Innowacyjność gospodarki województwa kujawsko-pomorskiego pozostaje niska. Wszystkie wskaźniki dotyczące działalności badawczo-rozwojowej oraz innowacyjności stawiają region w niekorzystnej pozycji zarówno w porównaniu do Polski, jak i do większości innych województw. Na działalność związaną z B+R przeznaczane są relatywnie niewielkie środki i jest ona prowadzona przez stosunkowo mały odsetek przedsiębiorstw. Nakłady na B+R przypadające na jednego mieszkańca wyniosły w 2010 r. niespełna 99 zł, będąc prawie 3 razy niższymi niż średnio w Polsce. Był to czwarty najniższy wynik wśród województw. Te same nakłady w relacji do PKB wynosiły w 2009 r. 0,56%, będąc o 0,12 p. proc. niższymi od wartości krajowej. W porównaniu z 2006 r. zarówno w przypadku regionu, jak i Polski, odnotowano jedynie niewielki wzrost. Podobnie jak w całym kraju, ponad dwie trzecie nakładów na działalność B+R w województwie kujawsko-pomorskim pochodziło z sektora publicznego. Źródłem prawie 60% środków na B+R był sektor szkolnictwa wyższego, co świadczy o względnie dużej aktywności kujawsko-pomorskich uczelni. Niewielkie w porównaniu z Polską środki pochodziły natomiast z sektora rządowego. Znacznie niższy niż średnio w kraju (19% przy 24%) był również w regionie odsetek przedsiębiorstw ponoszących nakłady na działalność B+R. Generalnie, działalność B+R polskich przedsiębiorstw jest w ogromnej większości finansowana ze środków własnych. Udział ten jest szczególnie wysoki w województwie kujawsko-pomorskim, gdzie nakłady z tego źródła w 2010 r. stanowiły prawie 86% ogólnej struktury finansowania. Do istotnych, lecz niższych niż w skali kraju źródeł finansowania działalności B+R firm w regionie zaliczały się również środki z budżetu państwa oraz z zagranicy. W porównaniu z resztą kraju, bardzo mały udział stanowiły nakłady pochodzące z przedsiębiorstw transferowane do innych jednostek badawczo rozwojowych (na Wykres 30 zaznaczono jako przedsiębiorstwa). Niewielkie nakłady oraz liczba podmiotów zajmujących się działaniami związanymi z B+R przekładają się na niską liczbę zatrudnionych w tej branży. W województwie kujawsko-pomorskim w 2010 r. na każde 1000 osób zatrudnionych jedynie 3 osoby zatrudnione były w dziedzinie B+R (w Polsce 4,6). W porównaniu z 2006 r., w kraju liczba ta wzrosła, a w województwie zmalała. W obydwu przypadkach najwięcej zatrudnionych w branży B+R pochodziło z sektora szkolnictwa. Na drugim miejscu w regionie znajdowali się pracujący w sektorze przedsiębiorstw, a w kraju ogółem –pracujący w sektorze rządowym. Największą część wydatków badawczo-rozwojowych w województwie kujawsko-pomorskim, podobnie jak w Polsce, przeznaczono na badania z dziedziny branży inżynieryjnej i technicznej oraz przyrodniczej. W porównaniu do krajowej struktury wydatków, w regionie znacznie większy udział miały nakłady na badania z dziedziny nauk społecznych. Mając na uwadze wysokość środków przeznaczanych na B+R per capita, na przeciętnego mieszkańca województwa kujawsko-pomorskiego przypada rocznie jedynie 3 zł na badania z dziedzin medycznych (przy 28 zł w Polsce), 25 zł na badania z nauk przyrodniczych (przy 67 zł) oraz 37 zł na badania inżynieryjne (przy 128 zł). Jest to niekorzystne zjawisko mając na uwadze znikomy udział innowacji z branż NBIC – nanotechnologii, biotechnologii, informatyki i kognitywistyki, uznanych za decydujące w kwestii rozwoju „nowej fali innowacji” i będących zarazem wyznacznikiem rozwoju sektora nauki w regionach. Nieco lepiej niż w przypadku działalności badawczo-rozwojowej w województwie kujawsko pomorskim wygląda poziom innowacyjności przedsiębiorstw. Za innowacyjne w skali kraju można uznać kujawsko-pomorskie firmy przemysłowe. Należy jednak zwrócić uwagę, że zarówno w przypadku województwa, jak i Polski, udział firm innowacyjnych jest obecnie wyraźnie niższy niż w poprzednich latach. Malejący udział przedsiębiorstw innowacyjnych oraz ponoszących nakłady na działalność innowacyjną w kraju i województwie jest zjawiskiem niepokojącym w kontekście krajowej oraz regionalnej gospodarki. Odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych w regionie wśród firm usługowych wynosił w 2010 r. ponad 9%, a wśród firm przemysłowych niecałe 18%. W pierwszym przypadku była to wartość o ok. 3,5 p. proc. niższa niż w Polsce, a w drugim minimalnie wyższa. W tym samym roku odsetek firm usługowych, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną wyniósł ok. 6,5% (Polska – ponad 10%), a przemysłowych 14% (Polska – niespełna 14%). Zarówno w skali krajowej, jak i regionalnej, odsetek przedsiębiorstw przemysłowych, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną jest wyższy wśród podmiotów z sektora publicznego niż prywatnego. W obydwu przypadkach w roku 2010 był on niższy niż w 2006 r. Porównując region z krajem, odsetek firm przemysłowych prywatnych w województwie kujawsko-pomorskim, które poniosły nakład na działalność związaną z innowacjami był minimalnie wyższy, natomiast przedsiębiorstw przemysłowych publicznych - o 1,5 p. proc. niższy. Zagraniczne przedsiębiorstwa przemysłowe prowadzące działalność na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego od lat cechuje duża, wyższa niż przeciętnie w Polsce innowacyjność. Odsetek tego typu firm zlokalizowanych w regionie, ponoszących nakłady na innowacyjność w 2010 r. wynosił 27,4%, będąc o prawie 3,5 p. proc. wyższym niż w Polsce (Wykres 33. Przedsiębiorstwa przemysłowe z poszczególnych sektorów własności, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną w latach 2006 i 2010 (%)). Cztery lata wcześniej nakłady na innowacyjność w regionie poniosło natomiast prawie 41% przedsiębiorstw przemysłowych z właścicielem zagranicznym (o 10 p. proc. więcej niż przeciętnie w Polsce). Należy uznać to za pozytywne zjawisko, które docelowo może mieć wpływ na innowacyjność całego regionu. Udział województwa kujawsko-pomorskiego w krajowym ruchu turystycznym w latach 2000-2010 oscylował wokół 4%, przy czym od roku 2006 notowany jest powolny spadek wartości tego wskaźnika. Podobna tendencja wystąpiła w przypadku udziału turystów zagranicznych, którego wartość przez cały badany okres była znacznie niższa od krajowego (zwykle ok. 10-12 p. proc.). Maksymalnie wyniósł on 13,1% w 2001 i w 2005 r. Od tamtego czasu spadał, aż do minimum (8,5%) w 2009 r. W województwie od 2009 r. zanotowano także spadek liczby miejsc noclegowych – zarówno w liczbach bezwzględnych (o 1749), jak i w ich krajowym udziale (z 4,3% do 4%). Region najwyższe wartości osiągał w pierwszej połowie ubiegłej dekady, co pozwala przypuszczać, że w obecnej chwili faktycznie może przegrywać konkurencję z innymi województwami.

Największy potencjał, istotny z punktu widzenia ewentualnej specjalizacji widzimy przede wszystkim w obecności uzdrowisk solankowych (Ciechocinek, Inowrocław, Wieniec-Zdrój oraz potencjalne uzdrowisko – Marusza, gdzie solanki z uwagi na swe parametry należą do najlepszych w Europie). Szczególnie Ciechocinek posiada ugruntowaną markę. Znajduje się w nim 6 szpitali uzdrowiskowych, 11 sanatoriów uzdrowiskowych, przychodnie, a także rozliczne prywatne gabinety lekarskie, odnowy biologicznej oraz groty solne. Z kolei w Inowrocławiu, będącym zdecydowanie większym miastem również znajdują się wybudowane w latach 90. tężnie solankowe, jak i dobrze rozwinięta infrastruktura sanatoryjna w postaci sanatoriów. Ponadto miasto szczyci się Parkiem Solankowym, którego rewaloryzacja dokonała się w dużej mierze dzięki wykorzystaniu środków RPO WK-P. Natomiast w przypadku najmniejszego uzdrowiska Wieniec-Zdrój, jak wskazuje operat uzdrowiskowy, konieczne jest doposażenie miejscowości w infrastrukturę turystyczną. W 2010 r. kujawsko-pomorskie sanatoria zajmowały się leczeniem 16,3% wszystkich polskich kuracjuszy , ustępując jedynie nadmorskiemu województwu zachodniopomorskiemu, wyprzedzając województwa górskie (dolnośląskie, małopolskie, podkarpackie). W 2007 r. władze regionu zainicjowały powstanie klastra Dolina Zdrowia w Ciechocinku, którego działalność ma przyczynić się do osiągnięcia przez województwo pozycji wiodącej na rynku krajowym w świadczeniu usług sanatoryjnych i leczniczych. Położenie regionu na obszarze pojeziernym zapewnia możliwości uprawiania turystyki aktywnej, jednak wydaje się, że w tym właśnie aspekcie województwo może nie wytrzymać konkurencji ze swoimi sąsiadami. Wyjątek może stanowić potencjał w postaci turystyki wodnej, szczególnie kajakarstwa, jednak jej rozwój zależy od dalszych kroków w zakresie rewitalizacji Bydgoskiego Węzła Wodnego, jak Międzynarodowych Dróg Wodnych E40 i E70. Na terenie województwa znajdują się także liczne świadectwa, związane z wczesnośredniowieczną historią Polski (Kruszwica, Mogilno), jak i z obecnością zakonu krzyżackiego (Chełmno, Grudziądz, Toruń). Ich potencjał tkwi w możliwości wykreowania różnorodnych, markowych produktów turystycznych, łączących wiele przewag, w spójną narrację (np. połączenie zabytków toruńskiej starówki, wpisanej na Listę UNESCO, postaci Mikołaja Kopernika, toruńskich pierników i możliwości wykorzystania obserwatorium astronomicznego w Piwnicach). W ramach Indykatywnej Listy Projektów Kluczowych przeznaczono 91,15 mln euro (działania 3.3, 6.1 i 6.2) na inwestycje związane z ochroną dziedzictwa kulturowego oraz rozwojem usług turystycznych. Władze województwa powołały ponadto Kujawsko-Pomorską Organizację Turystyczną, organizowały imprezy promocyjne, targi, wizyty studyjne, a także zrealizowały Regionalny System Informacji Turystycznej. Atutem województwa kujawsko-pomorskiego jest dobry stan środowiska naturalnego. Jest wiele obszarów czystych ekologicznie, które stanowią doskonałą bazę dla rozwoju turystyki. Należą do nich między innymi Nadwiślański Park Krajobrazowy, Pojezierze Brodnickie, Chełmiński Park Krajobrazowy. Ogromną część obszaru Województwa Kujawsko-pomorskiego obejmuje krajobraz młodo glacjalny, charakteryzujący się dużym zróżnicowaniem rzeźby terenu, występowaniem form pagórkowatych i licznych jezior polodowcowych. Typowe krajobrazy to płaskie i faliste równiny morenowe (Kujawy) oraz pagórki morenowe, dominujące głównie w części północno-wschodniej i wschodniej województwa. W województwie powszechnie wykorzystywane i eksploatowane są występujące tzw. Wapienie jurajskie, których zasoby rejonie Barcina, Pakości i Piechcina, szacuje się na 1005 mln ton. Udokumentowane złoża węgla brunatnego w okolicach Szubina, Kcyni, Żnina, Łabiszyna i Radziejowa nie nadają się praktycznie do eksploatacji. Złoża soli kamiennej w okolicach Inowrocławia, Góry i Mogilna szacuje się na 5,5 mld ton. Pokłady tego minerału znajdują się również w Lubieniu Kujawskim i Izbicy Kujawskiej.

BIBLIOGRAFIA 1 W. Jarmołowicz, M. Knapińska, Polityka państwa na rynku pracy w warunkach transformacjii integracji gospodarczej, Wyd. AE w Poznaniu, Poznań 2005, s. 78. 2 B. Winiarski (red.), Polityka gospodarcza, PWN, Warszawa 1999, s. 16. 3 E. Denek, J. Sobiech, J. Wolniak, Finanse publiczne, PWN, Warszawa 2001, s. 213. 4 H. Ćwikliński, Pojęcie i zakres polityki gospodarczej. Klasyfikacja ekonomicznych funkcji państwa [w:] H. Ćwikliński (red.), Polityka gospodarcza, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk2001 s. 22. 5 I. Jaźwiński, Polityka ekonomiczna. Wybrane zagadnienia, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział Wojewódzki w Szczecinie, Szczecin 2005, ss. 7–8. 6 N. Acocella, Zasady polityki gospodarczej, PWN, Warszawa 2002, s. 16. 7 W. Jarmołowicz, M. Knapińska, Polityka państwa…, dz. cyt., s. 79. 9 S. Kuziński, Polityka gospodarcza. Realia, dylematy, propozycje, Warszawa 1987, s. 7. 10 S. Kruszczyński, Planowanie gospodarki narodowej i elementy polityki ekonomicznej, PWE, Warszawa 1987, s. 9 11 http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/Polityka_regionalna/KSRR_2010_2020/Dokumenty/Documents/4_Tezy_i_zalozenia_do_KSRR.pdf 12 http://wup.torun.pl/wp-content/uploads/2013/02/Raport_na_temat_sytuacji_biezacej.pdf 13 http://www.ewaluacja.gov.pl/Wyniki/Documents/Analiza_potrzeb_rozwojowych_woj_kujawsko_pomorskiego_11022013.pdf