Spis Treści

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 ROZDZIAŁ I Identyczność interesów narodowych państw UE w polityce bezpieczeństwa . . 3 ROZDZIAŁ II Sprzeczność interesów narodowych państw UE w polityce bezpieczeństwa . . . .7 ROZDZIAŁ III Komplementarność interesów narodowych państw UE w polityce bezpieczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 ROZDZIAŁ IV Regulacje traktatowe UE i decyzje państw członkowskich dotyczące dotyczące europejskiej polityki bezpieczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Spis bibliografii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

Wstęp W kierunku dziedziny wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, zrobiono wiele postępów, a szczególnie po 1999r. Nawołując do wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony przejrzystość prawną zapewnia Traktat z Lizbony, który także ujawnia rolę zarówno budżetową jak i polityczną Parlamentu Europejskiego. Warto też zauważyć, że jest to obszar polityki który ma niezwykle duże znaczenie. EPBiO – jest międzyrządowym mechanizmem zarządzania i zapobiegania kryzysom wykorzystywanym w obrębie Unii Europejskiej. Grupy uwarunkowań EPBiO to: Uwarunkowania Podsystemowe – które obejmują zakresem bezpieczeństwa członkowskie państwa UE , specyfikacja ta ujmuje trzy zbiory elementów: identycznych, sprzecznych i komplementarnych. Mają one wielki wpływ na spójność polityki bezpieczeństwa całej UE. jest międzyrządowym mechanizmem zarządzania i zapobiegania kryzysom wykorzystywanym w obrębie Unii Europejskiej. Grupy uwarunkowań EPBiO to: Uwarunkowania Podsystemowe – które obejmują zakresem bezpieczeństwa członkowskie państwa UE , specyfikacja ta ujmuje trzy zbiory elementów: identycznych, sprzecznych i komplementarnych sformułowania traktatowe dotyczące EPBiO, w zależności od decyzji podjętych przez określone państwa na szczytach UE, wpływają znacznie na jej rozwój. Uwarunkowania środowiskowe – są to głównie relacje jakie zachodzą między UE a USA, oraz relacje jakie obejmują UE i inne organizacje międzynarodowe prosperujące na arenie bezpieczeństwa narodowego.

ROZDZIAŁ I

Identyczność interesów narodowych państw członkowskich UE w zakresie bezpieczeństwa

Rys. Identyczność interesów narodowych państw członkowskich UE w zakresie bezpieczeństwa- opracowanie własne. 1

Rys. Identyczność interesów narodowych państw członkowskich UE w zakresie bezpieczeństwa- opracowanie własne

Identyczność interesów narodowych państw członkowskich UE w zakresie bezpieczeństwa - interes wspólnoty narodowej to stan rzeczy stanowiący konieczne ogniwo procesów zjawisk prowadzących do zaspokojenia jej potrzeb. Z punktu widzenia obiektywnego IN stanowi zawsze konieczny i logiczny element systemu wartości narodowej, trwały żywotny dla zaspokojenia egzystencjalnych potrzeb narodu. Interes subiektywny jest to zmienny element polityki zagranicznej, zależy od okoliczności wewn i zewn, które wpływają na zmianę systemu wartości i motywacji. Celem każdego rządu, a zarazem określeniem interesu narodowego, winno być zapewnienie bezpieczeństwa, dobrobytu jak i wolności obywatelskich. • trudne do zdefiniowania • istnienie identycznego czy wspólnego interesu nie implikuje automatycznie jednej wizji realizacji różne mogą być: priorytety, metody, środki, czas realizacji, ilość wydatkowanej energii • są formułowane w zbiorze interesów egzystencjalnych

Potrzeby i interesy egzystencjalne- Interesy oraz cele egzystencjalne nie mają charakteru statycznego, w zależności od środowiska międzynarodowego mogą być one stałe lub zmienne. Geneza oraz sposoby ujawniania celów i interesów zależą każdorazowo od historii podmiotów, od ich konstelacji międzynarodowych, od percepcji środowiska międzynarodowego oraz chęci i możliwości wpływania na jego ewolucję. Jeśli istnieje wyraźna perspektywa osiągnięcia określonych celów i interesów egzystencjalnych, to wpływa ona stabilizująco na stosunki międzynarodowe, ponieważ podmioty tych stosunków dostrzegają swoje cele i interesy w takiej stabilizacji (jak np. w Europie w okresie utrwalania pokoju i bezpieczeństwa). Ocena perspektywy osiągania celów i interesów egzystencjalnych jest przeto ważnym elementem procesu poznania prawidłowości oddziaływań międzynarodowych.2

2 J. Kukułka, Teoria stosunków międzynarodowych Potrzeby i interesy egzystencjalne : • składają się na treść racji stanu państwa i dotyczą jego przetrwania, bezpieczeństwa, rozwoju i tożsamości ,nie mają charakteru statycznego • są współzależne: zbieżne (wspomagają się), rozbieżne (wykluczają się), krzyżujące się (mogą ograniczać swój wzajemny zasięg lub prowadzić do zdarzeń lub konfliktów) • oddziaływania interesów egzystencjalnych dokonują się przez: współudział, rywalizację lub zwalczanie się, zakładając, że UE jest także wspólnotą wartości, interesy egzystencjalne państw będą miały charakter zbieżny.3 Identyczne interesy państw członkowskich UE na płaszczyźnie bezpieczeństwa : • Przetrwanie i bezpieczeństwo państwa • Suwerenność państwa • Nienaruszalność terytorium państwowego • Niepodległość państwa • Rozwój i tożsamość państwa • Bezpieczeństwo podmiotów znajdujących się pod jurysdykcją państwa.

Pomimo istnienia zbioru identycznych interesów bezpieczeństwa państw członkowskich UE, metody i środki ich realizacji są różne. Proces formułowania i realizacji tych interesów odbywa się na podstawie tezy o niepodzielności bezpieczeństwa w sposób konsensualny, uwzględniający przesłanki bezpieczeństwa poszczególnych państw. Pomimo, że interesy są zbieżne, prawdopodobnie nie staną się przesłanką pogłębienia integracji w obszarze obrony i bezpieczeństwa UE, bo większość państw określa je mianem racji stanu, będącej przejawem suwerenności każdego z nich.4

3 I. Słomczyńska Europejska polityka 4 ibidem

ROZDZIAŁ II Sprzeczność interesów narodowych państw UE w polityce bezpieczeństwa

Rys. Sprzeczność interesów narodowych państw UE w polityce bezpieczeństwa. 5

Interesy polityczne w zależności od geopołożenia – Geopolityka 1. «doktryna polityczna głosząca, że zjawiska, procesy i fakty polityczne są wyznaczane przez warunki geograficzne» 2. «położenie geograficzne jakiegoś obszaru wpływające na jego sytuację polityczną»6 geopolityczne uwarunkowania mogą przekładać się na sprzeczność interesów w obrębie UE, gdyż na pierwszym miejscu będzie bezpieczeństwo własnego państwa, a dopiero później wspólna tożsamość

5Rys. Sprzeczność interesów narodowych państw UE w polityce bezpieczeństwa – opracowanie własne 6 Słownik Języka polskiego PWN Na pytanie „gdzie leży (geopolitycznie) Polska ?” trzeba dziś udzielić nowej odpowiedzi. Adam Rotfeld daje szalenie istotną w tym kontekście wskazówkę, że każda odpowiedź dotykać musi nie tylko regionalnych problemów Polski, ale odnosić się do najszerzej rozumianych problemów światowych: Wszystkie kraje Europy Środkowej i Wschodniej wraz z wejściem do struktur transatlantyckich stanęły wobec potrzeby zdefiniowania na nowo swoich priorytetów w polityce zagranicznej. Zmieniła się bowiem ich sytuacja zewnętrzna. Zwiększyło się ich poczucie bezpieczeństwa, ale równocześnie stanęły one wobec konieczności określenia swojej polityki w relacjach ze światem otaczającym całą Unię i Sojusz Północnoatlantycki, a nie tylko ich własny kraj. 7 Geopolityczne uwarunkowania mogą przekładać się na sprzeczność interesów w obrębie UE, gdyż na pierwszym miejscu będzie bezpieczeństwo własnego państwa, a dopiero później wspólna tożsamość. Interesy uzasadnione doświadczeniami historycznymi Formułowanie interesów bezpieczeństwa na podstawie własnych doświadczeń historycznych przyczynia się do: • usztywnienia ich polityk bezpieczeństwa • relatywnie niskiej adopcyjności w stosunku do dynamiki środowiska zewnętrznego • spowolnienia procesu integracji na płaszczyźnie bezpieczeństwa europejskiego • przykłady państw: Szwecja, Irlandia, Austria, Francja, Hiszpania, Niemcy

Wszystkie państwa odwołują się do doświadczeń historycznych podczas formułowania interesu narodowego, wymienione państwa traktują jako przesłanki historyczne priorytetowo, pozostałe – jako jedno z uwarunkowań ewentualne złagodzenie sprzeczności jest możliwe i prawdopodobne przy regularnej redefinicji polityk bezpieczeństwa oraz strategii obronnych.

7 K. Wójcicki, A. Balcer Polski pionek na wielkiej szachownicy Formułowanie interesów bezpieczeństwa na podstawie własnych doświadczeń historycznych przyczynia się do: • usztywnienia ich polityk bezpieczeństwa • relatywnie niskiej adopcyjności w stosunku do dynamiki środowiska zewnętrznego • spowolnienia procesu integracji na płaszczyźnie bezpieczeństwa europejskiego • przykłady państw: Szwecja, Irlandia, Austria, Francja, Hiszpania, Niemcy Wszystkie państwa odwołują się do doświadczeń historycznych podczas formułowania interesu narodowego, wymienione państwa traktują jako przesłanki historyczne priorytetowo, pozostałe – jako jedno z uwarunkowań ewentualne złagodzenie sprzeczności jest możliwe i prawdopodobne przy regularnej redefinicji polityk bezpieczeństwa oraz strategii obronnych. Wizje integracji na płaszczyźnie obronnej oraz rola więzi transatlantyckiej, dążenie państw do zabezpieczenia narodowych interesów bezpieczeństwa przy użyciu czynników wewnętrznych (systemu obronnego państwa) i zewnętrznych (uczestnictwa w sojuszach militarnych i organizacjach międzynarodowych) dążenie do maksymalizacji przewidywanych korzyści w zależności od potencjału militarnego, gospodarczego i politycznego przez uczestniczenie w strukturach międzynarodowych. Interesy funkcjonalne dotyczące integracji oraz więzi transatlantyckiej mogą prowadzić do sprzeczności, bo każde państwo jest zwolennikiem innej opcji: kierują się chęcią zabezpieczenia interesu narodowego są mało adaptacyjne jeśli chodzi o zmiany tej wizji w krótkim czasie. Asymetria państw w zakresie ich potencjałów politycznych oraz materialno-społecznych przesądza o tym, że zawsze będą istnieli zwolennicy integracji w oparciu o metodę wspólnotową, międzyrządową lub mieszaną. 8 Pojmowanie bezpieczeństwa - podział na dwie grupy wg sposobu pojmowania bezpieczeństwa: państwa neutralne i pozostałe państwa

8 S. Koziej: Sprawozdanie z seminarium nt. Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE

Rys. Pojmowanie bezpieczeństwa- opracowanie własne 9 9Rys. Pojmowanie bezpieczeństwa- opracowanie własne Główne kierunki działania państw neutrálních na płaszczyźnie bezpieczeństwa to stabilizowanie środowiska, wspieranie rozwoju, urzeczywistnianie wartości sprawiedliwości międzynarodowej, kontrola zbrojeń i rozbrojenie, dyplomacja wojskowa działania na rzecz pokoju i wzajemnego zaufania. Cztery funkcjonalne interesy pozostałych państw, które obecnie powodują sprzeczności i rozbieżności w obrębie państw UE w miarę pogłębiania integracji staną się komplementarne, obecnie państwa zmuszone do współpracy próbują łączyć interesy sprzeczne przez rezygnację z najbardziej kontrowersyjnych.

ROZDZIAŁ III Komplementarność interesów narodowych państw UE w polityce bezpieczeństwa

Komplementarność między krajami: zapewnienie globalnej oraz systematyczniejszej obecności UE we wszystkich krajach rozwijających się, będącej remedium na aktualny brak równowagi związany z faktem, że zbyt dużo donatorów koncentruje swoje wysiłki na niektórych rozwiniętych krajach, pomijając często te najbardziej potrzebujące. Obecny poziom współpracy pomiędzy państwami członkowskimi UE na płaszczyźnie obronnej nie wyklucza dublowania się wysiłków poszczególnych państw – jedynym rozwiązaniem jest stworzenie mechanizmu wspólnotowego i koordynacja poczynań na płaszczyźnie ponadnarodowej zsumowanie wydatków obronnych państw członkowskich nie przekłada się proporcjonalnie na efektywność działania sił zbrojnych w porównaniu z USA niemożliwość sprawnego działania UE na płaszczyźnie SM (procedury decyzyjne, siły zbrojne, strategie militarne są podejmowane przez każde państwo; brak wspólnych; długotrwałe uzgadnianie stanowisk, wykluczające możliwość sprawnego reagowania kryzysowego)

Przesłanki interesów komplementarnych • pojawienie się nowych wyzwań i zagrożeń o charakterze transnarodowym • podobne koncepcje bezpieczeństwa i obrony, odzwierciedlające sojusznicze i kolektywne jego pojmowanie (w większości zwolennicy polityki zapobiegania konfliktów, a w ostateczności zarządzania kryzysowego pod auspicjami różnych organizacji) • pozytywne nastawienie do współpracy międzynarodowej, przejawiające się we współpracy ministrów obrony oraz koordynacji zadań w obrębie różnych przedsięwzięć • cele sił zbrojnych to przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa własnemu państwu oraz uczestnictwo w misjach nowego typu • wspólny trend do prowadzenia działań restrukturyzacyjnych w obrębie sił zbrojnych państw i tworzenia bardziej elastycznych struktur, specjalizujących się w operacjach zarządzania kryzysowego

ROZDZIAŁ IV Regulacje traktatowe UE i decyzje państw członkowskich dotyczące europejskiej polityki bezpieczeństwa Unia Europejska opiera się na zasadach praworządności. Oznacza to, że podstawą wszystkich jej działań są traktaty, przyjęte dobrowolnie i demokratycznie przez wszystkie państwa członkowskie. Na przykład jeżeli dany obszar polityki nie jest wymieniony w traktacie, Komisja nie może proponować przepisów dotyczących tego obszaru. Traktat jest wiążącą umową między państwami członkowskimi UE. Określa się w nim cele UE, zasady funkcjonowania instytucji UE, sposób podejmowania decyzji oraz relacje między UE a jej państwami członkowskimi. Traktaty są zmieniane, aby polityka UE stawała się bardziej skuteczna i przejrzysta, była przygotowana na przyjęcie nowych państw członkowskich i obejmowała nowe obszary współpracy, takie jak wspólna waluta. 10

10źródło internetowe – www.europa.eu

Rys. Najważniejsze traktaty UE i państw członkowskich 11

Członkowie UE zdefiniowali podstawowe cele Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, którymi są: - ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów i niezależności państw członkowskich; - umacnianie bezpieczeństwa Unii Europejskiej i poszczególnych jej członków; - umacnianie bezpieczeństwa kontynentu i wspieranie współpracy międzynarodowej; - ugruntowanie i rozwijanie demokracji i rządów prawa oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności obywatelskich. - państwa europejskie chcą zajmować wspólne stanowisko w sprawach światowej polityki, a umacniając tożsamość na arenie międzynarodowej zwiększać swoją rolę w sferze bezpieczeństwa.

11Rys. Najważniejsze traktaty UE i państw członkowskich - opracowanie własne

Filary na których opiera się europejska polityka bezpieczeństwa unii europejskiej i państw członkowskich to – wspólne strategie, które określa Rada Europejska jako organ nadrzędny Unii. Wspólne działania- które określa również Rada, zakres ich oraz cel. Promowanie wspólnych wartości i celów: pokój, bezpieczeństwo, stabilność na poziomie elit decyzyjnych – rozbieżność w odniesieniu do tego interesu (chęć zabezpieczenia własnych interesów w obrębie EPBiO); na poziomie społeczeństw UE – jednorodne poparcie dla tych samych wartości i działań z nich wynikających. 12

12J. Kukułka, Teoria stosunków międzynarodowych Bibliografia:

1. Słownik Języka polskiego PWN
2. J. Kukułka, Teoria stosunków międzynarodowych
3. I. Słomczyńska Europejska polityka
4. źródło internetowe – www.europa.eu
5. Rys. Najważniejsze traktaty UE i państw członkowskich - opracowanie własne
6. K. Wójcicki, A. Balcer Polski pionek na wielkiej szachownicy
7. Rys. Identyczność interesów narodowych państw członkowskich UE w zakresie bezpieczeństwa- opracowanie własne
8. Rys. Sprzeczność interesów narodowych państw UE w polityce bezpieczeństwa – opracowanie własne