OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ Pojęcie prawo własności intelektualnej, czy też prawo na dobrach niematerialnych, odnosi się do wszelkich wytworów ludzkiego umysłu, jak i praw do korzystania z nich. Prawo własności intelektualnej pozwala na zapewnienie sobie wyłączności właśnie w zakresie niematerialnych składników przedsiębiorstwa. Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO), o której mowa w dalszej części, definiuje pojęcie własności intelektualnej (ang. intellectual property) jako zbiór praw odnoszących się w szczególności do: • dzieł literackich, artystycznych i naukowych; • interpretacji artystów, interpretatorów oraz wykonań artystów wykonawców; • fonogramów i programów radiowych i telewizyjnych; • wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej; • odkryć naukowych; • wzorów przemysłowych; • znaków towarowych i usługowych; • nazw handlowych i oznaczeń handlowych; • ochrony przed nieuczciwą konkurencją. Adaptując powyższą definicję do polskich uregulowań prawnych, pod pojęciem własności intelektualnej należy rozumieć prawa związane z działalnością intelektualną w dziedzinie literackiej, artystycznej, naukowej i przemysłowej, obejmujące: • prawo autorskie i prawa pokrewne z prawami autorskimi; • prawa do baz danych, • prawa ochronne obejmujące własność przemysłową, a więc: wynalazki, wzory użytkowe i wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne a także topografię układów scalonych. Przedmiotem ochrony nie są przedmioty materialne, lecz pewne dobra stanowiące zjawiska o charakterze niematerialnym. Dobra niematerialne to dobra występujące w obrocie cywilnoprawnym, nie posiadające postaci materialnej. Stanowią one wynik trzech twórczości: artystycznej, naukowej i wynalazczej. Cechą wspólną wszystkich praw własności intelektualnej jest to, że dają uprawnionemu możliwość zakazania innym pewnych czynności związanych zazwyczaj z gospodarczą eksploatacja dóbr będących przedmiotem ochrony. Należy zawsze pamiętać, iż prawa własności intelektualnej są dla przedsiębiorcy narzędziem obrony. Podstawą wszelkich praw wyłącznych jest ich terytorialny charakter. Oznacza to, że każde prawo dotyczące tego samego dobra niematerialnego funkcjonujące w dwóch różnych krajach jest od drugiego całkowicie niezależne. Możliwe jest, zatem, że ten sam wynalazek zgłoszonych w dwóch krajach zostanie objęty patentem w jednym z nich, a w drugim nie. Możliwe jest też, że te same prawa przysługiwać będą w dwóch krajach różnym osobom. Fakt istnienia, zakres ochrony oraz podmiot uprawniony w jedynym kraju są bez znaczenia dla sytuacji odpowiednich praw w innych krajach. Ochrona prawna własności intelektualnej Obowiązujące w Polsce prawo gwarantuje ochronę własności intelektualnej na dwóch podstawowych polach. Pierwszym z nich jest prawo autorskie (copyright), które dotyczy wszelkich form kreatywnej twórczości (poczynając od słowa pisanego, poprzez muzykę, film itd.). Ochrona ta dotyczy zarówno praw osobistych, jak i majątkowych. Jej zakres w Polsce jest zgodny z Konwencją Berneńską (ochrona praw majątkowych trwa przez 70 lat od daty śmierci autora, prawo autorskie osobiste nie wygasa nigdy). Drugim, z perspektywy większości firm znacznie istotniejszym polem, są prawa patentowe i prawa z tym związane (nie tylko patenty i wzory użytkowe, ale również znaki towarowe, wzornictwo przemysłowe, oznaczenia geograficzne, nazwy pochodzenia, topografie układów scalonych). W tej dziedzinie urzędem powołanym do zapewnienia ochrony jest Urząd Patentowy RP (www.uprp.gov.pl). Patent zarejestrowany w Urzędzie Patentowym trwa dwadzieścia lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku. Prawo ochronne na wzór użytkowy trwa dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia (później może być przedłużane na kolejne okresy 10-letnie), na wzornictwo przemysłowe przysługuje ochrona 25-letnia. Bez ograniczeń chronione są oznaczenia geograficzne i nazwy pochodzenia. Oprócz tego, w przypadku znaków towarowych można w Polsce korzystać z ochrony za pośrednictwem wspólnotowego znaku towarowego, (rejestracja odbywa się w Urzędzie ds. Harmonizacji w ramach rynku wewnętrznego, w Alicante (Hiszpania), lub uzyskać ochronę międzynarodową znaku towarowego (rejestracja w biurze Światowej Organizacji Własności Intelektualnej WIPO w Genewie.

Prawo autorskie i prawa pokrewne, prawa do baz danych Prawo autorskie to ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego. Jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W szczególności, wyróżnia się następujące utwory: • wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); • plastyczne; • fotograficzne; • wzornictwa przemysłowego; • architektoniczne, architektoniczno - urbanistyczne i urbanistyczne. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy utworu są przedmiotem prawa autorskiego, nawet, jeżeli zawierają niechronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów. Prawo własności przemysłowej Prawo własności przemysłowej to rodzaj praw wyłącznych wynikających z narodowego, międzynarodowego lub regionalnego ustawodawstwa. Zgodnie z polską ustawą prawo własności przemysłowej do jej zakresu przedmiotowego zaliczamy: • Projekty wynalazcze, w tym:

• wynalazki
• wzory użytkowe
• wzory przemysłowe
• topografia układu scalonego
• projekty racjonalizatorskie • znaki towarowe • oznaczenia geograficzne

Podstawowe systemy ochrony własności intelektualnej