Temat mojej pracy to realizm i naturalizm w sztuce pozytywistycznej. Omów charakterystyczne cechy dzieł na przykładach z literatury i malarstwa. Na początek postaram się wyjaśnić pojęcie realizmu. Realizm jako ruch artystyczny narodził się w osiemnastowiecznej Europie. Początkowo był wyrazem sprzeciwu wobec klasycznym, czy znanym z romantyzmu, konwencjom sztuki ukazywania życia ludzkiego bardziej wzniosłym, racjonalnym, uporządkowanym, uduchowionym niż było ono w rzeczywistości. Realizm starał się sportretować człowieka i jego żywot w możliwie najbardziej obiektywny sposób a jego najważniejszą było naśladowanie rzeczywistości. Dlatego też dzieła realistyczne zawierają opis czasów współczesnych autorowi. Bardzo ważne jest oddanie realiów w których rozgrywa się akcja. Występuje tu narracja 3 osobowa. Bohaterowie to zazwyczaj ludzie przeciętni, motywowani psychologicznie i społecznie a język którym się posługują zależy od środowiska z którego się wywodzą. Przykładem dzieła realistycznego jest ‘’Lalka’’ Bolesława Prusa. Autor opisuje w niej współczesne sobie czasy. Opisane na kartach powieści wydarzenia mogły zdarzyć się naprawdę, gdyż rozgrywają się one w miejscach prawdziwych. Czas akcji osadzony został w II połowie XIX w . Prus stworzył także bardzo szczegółowe biografie postaci, stosowne do ówczesnych realiów epoki. Wokulski czy Ochocki posługują się zindywidualizowanym stylem wypowiedzi. Są to bohaterowie prawdopodobni pod względem psychologicznym , ukształtowani z wielką dbałością o ich motywacje Dlatego bardzo możliwe jest ze postaci takie mogly istnieć w rzeczywistości. Opisy Warszawy są przykładami opisów realistycznych, z dokładnymi nazwami ulic, skrzyżowań czy placów. Sprawia to że „Lalka” mogłaby być swoistym przewodnikiem turystycznym. Występuje tu trzecio osobowy narrator z wyjątkiem rozdziałów pod tytułem Pamiętnik Starego Subiekta). W rozdziałach tych bowiem występuje narracja pierwszoosobowa oraz narrator subiektywny o ograniczonej wiedzy wprowadzający retrospekcje czyli Ignacy Rzecki. Bolesław Prus stosuje również stylizację środowiskową – zróżnicowany język, np. inaczej mówią Żydzi, Polacy. „Lalka”, poprzez dokonany na jej kartach przekrój warstw społecznych, jest dokumentem dziewiętnastowiecznej epoki pozytywizmu. Z tego powodu nazywana jest także powieścią realizmu krytycznego.

Innym dziełem zaliczającym się do realizmu jest „Kamizelka” Bolesława Prusa. Jest to nowela pozytywistyczna , która podejmuje aktualną tematykę związaną z problemami z jakimi borykali się ludzie w czasach współczesnych autorowi,. Bohaterem pozytywistycznych nowel był zwykły człowiek ukazany w codziennych realiach życia, którego działania zazwyczaj były zdeterminowane przez środowisko. Także w tym utworze Prus opisuje codzienne, zwykłe życie, które jest tłem dla miłości dwojga małzonków. Bohaterowie to Pan i Pani – ludzie przeciętni, prowadzący skromne życie. Mąż pracuje jako urzędnik niskiego szczebla , żona natomiast zarabia na życie szyciem oraz udzielaniem lekcji. Prowadzą oni dość skromne ale szczęśliwe życie. Podobnie jak we wcześniej wspomnianej ‘’Lalce’’ także tutaj znamy dokładnie czas i miejsce toczących się wydarzeń. Akcja noweli rozgrywa się bowiem w drugiej połowie xix w Warszsawie, w jednej ze stołecznych czynszowych kamienic. Bardzo charakterystyczna cechą utworu jest to iż narratorem i jednocześnie jednym z bohaterów noweli jest sąsiad małżeństwa, który relacjonuje nam ich historię i do którego ostatecznie trafia tytułowa kamizelka. Dzieło to zainspirowane jest realiami życia codziennego Warszawy, a zwłaszcza jej ubogich mieszkańców, którzy ukazywani są jako postacie heroiczne, mimo ich ciężkiego doświadczenia przez los. Właśnie codzienność była ważnym aspektem noweli, bo na jej tle jeszcze wyraźniej dało się zauważyć męstwo bohaterów. Historia małżeństwa jest także doskonałym opisem niskiego poziomu życia polskiej mieszczańskiej rodziny w drugiej połowie Xix w.

Fiodor Dostojewski „Zbrodnia i kara”: Fiodor Dostojewski w swej powieści zbliżył się do naturalizmu i realizmu. Jako jeden z pierwszych pisarzy tego formatu uczynił bohaterem człowieka nękanego biedą (rodzina Marmieładowa, Raskolnikow). Z naturalistyczną dokładnością przybliżył czytelnikowi realia egzystencji ludzi z marginesu społecznego, nie potrafiących zmienić swej sytuacji (były urzędnik Marmieładow oddaje się pijaństwu, była cnotliwa dziewczyna wpada w szpony prostytucji). Wszystko to dzieje się w przygnębiających przestrzeniach szarych pokoi czy zadymionych, dusznych ulic Petersburga, w najcieplejszym miesiącu roku – lipcu – co można to skojarzyć z przedsionkiem piekła. Pisarz przeprowadził drobiazgowe studium psychologiczne, chciał rozszyfrować w tej zbrodniczej jednostce odwieczne tajemnice ludzkiej natury, ukazać mechanizmy decydujące o jej wyborach. Dzieło to także zawiera cechy powieści realistycznej. Świadczy o tym posłużenie się przez autora Lustrzanym odbiciem przez autora rzeczywistości. Dostojewski w swej powieści pokazuje bowiem realia życia w XIX-wiecznej stolicy Rosji, nękanej wówczas przez biedę, prostytucję i zbrodnię. Występuje tu także przyczynowo skutkowy ciąg wydarzeń. czytelnik odnajduje na kartach powieści przyczyny i skutki zdarzeń w niej opisanych, np. Raskolnikow dowiaduje się o zaręczynach swej siostry, które są poniekąd skutkiem molestowania jej przez Swidrygajłowa i oczernienia przez jego naiwną żonę (Łużyn, narzeczony dziewczyny to daleki krewny Marfy Pietrownej, żony Swidrygajłowa, która w ramach zadośćuczynienia dziewczynie wszystkich przykrości poznała ją ze swym zamożnym kuzynem). Bardzo prawdopodobnie została ukazana także panorama społeczna ówczesnej Rosji. W utworze poznajemy ubogich przedstawicieli XIX-wiecznego Petersburga. Mamy wśród nich pasożytów (Alona Iwanowna, nieuczciwa lichwiarka), prostytutki (Sonia), osoby chore i znerwicowanie (Katarzyna Iwanowna), jak również zdrowe i wesołe (Dymitr Razumichin). Jest także morderca przekonany o niepowtarzalności swego istnienia i społecznej słuszności swojej zbrodni (Raskolnikow), czy zwykły, niewykształcony chłop, decydujący się w imię Bożego cierpienia odpowiadać za grzechy tego pierwszego (Mikołaj, malarz pokolowy posądzony o zabójstwo sióstr). Zbrodnia i kara” to powieść współczesna autorowi, tzn. jej akcja toczy się ok. roku 1865. Autor ukazał więc obraz Petersburga, jaki sam widział ze swego okna. Dostojewski, używając opisów realistycznych i naturalistycznych, odsłonił „ciemną” stronę Petersburga, stronę pełną morderstw, mroku, brudu, przestępstw. Akcja utworu rozgrywa się na ulicach w okolicy Placu Siennego, dzielnicy biedoty, gdzie kiedyś mieszkał sam Dostojewski. Mieszkają tu głównie biedacy oraz ubodzy rzemieślnicy. Z opisów, jakie dostarcza nam Dostojewski wynika, że Petersburg, jako organizm, jest śmiertelnie chory, o ile nie pół-martwy. Sama wszechobecna śmierć, przelewana krew, rozkładające się zwłoki dają już nam naturalistyczny obraz, pełen makabrycznych szczegółów. A jednak najstraszniejszy jest fakt, iż opisy te są i po części realistyczne, ukazują bowiem prawdopodobne wydarzenia (mimesis), prawdziwe relacje społeczne i motywy postępowania bohaterów. Naturalizm był prądem postulującym naukowość. Człowieka postrzegano przede wszystkim jako istotę biologiczną, starając się odtworzyć czynniki, jakie popychały go do zachowań określonego rodzaju. Bohaterowie dzieł tego typu często byli postaciami reprezentującymi niższe warstwy społeczne. Zmianie uległ więc również język, który był dostosowywany do ich realiów życiowych.