Konspekt nr 1

SYSTEM FINANSOWY

1. System finansowy a system ekonomiczny i społeczny System finansowy jest częścią systemu ekonomicznego, który z kolei częścią systemu społecznego. W przypadku systemu finansowego szczególnie ważną rolę odgrywają elementy systemu prawnego i systemu politycznego. Chociaż system finansowy jest ściśle powiązany z innymi systemami, ma własną specyfikę, będącą przesłanką jego wyodrębnienia. Cechą wyróżniającą system finansowy jest to, że stanowi mechanizm dzięki któremu świadczy się usługi pozwalające na krążenie siły nabywczej w gospodarce. Rezultatem istnienia systemu finansowego jest możliwość współtworzenia pieniądza przez niefinansowe podmioty gospodarcze ( przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe ) oraz możliwość przepływu strumieni pieniężnych między nimi. Gospodarkę dzieli się na sferę realną oraz sferę finansową. Sfera realna to przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe, a dokładniej aspekty rzeczowe (fizyczne) ich funkcjonowania. Natomiast sferze finansowej następuje kreowanie oraz ruch strumieni pieniężnych (siły nabywczej). Tak więc pojęcie system finansowy nie pokrywa się z pojęciem sfera finansowa. Współczesne systemy ekonomiczne mają charakter zmonetaryzowany, czyli występuje w nich system finansowy oraz to, że podmioty sfery realnej prowadzą gospodarkę finansową tzn. gromadzą i wydają środki pieniężne oraz lokują ich nadwyżki i zaciągają pożyczki lub w inny sposób gromadzą niezbędne fundusze. Podmioty niefinansowe prowadzą gospodarkę finansową w ramach której wykorzystują różne elementy systemu finansowego. Sfera finansowa dzieli się na dwie części: system finansowy i gospodarkę finansową podmiotów sfery realnej. System finansowy jest główną częścią sfery finansowej. Gospodarka finansowa podmiotów niefinansowych jest częścią sfery finansowej ale nie należy do systemu finansowego.
2. Funkcje systemu finansowego System finansowy świadczy usługi pozwalające na krążenie siły nabywczej, a zatem akcentuje jego funkcje współtworzenia i przepływu strumieni pieniężnych. Rolą systemu finansowego jest obniżanie kosztów transakcyjnych. System finansowy podobnie jak całą instytucjonalna struktura gospodarki, ma zatem zadanie obniżania kosztów transakcyjnych powstających w procesie gospodarowania przez społeczeństwo. System finansowy realizuje trzy funkcje: -monetarną -kapitałowo - redystrybucyjną -kontrolną Funkcja monetarna polega na tym, że system finansowy dostarcza podmiotom niefinansowym podstawowego dla funkcjonowania gospodarki rynkowej instrumentu jakim jest pieniądz. Funkcja kapitałowo – redystrybucyjna, czyli możliwy jest przepływ wolnych środków pieniężnych od podmiotów dysponujących nimi do podmiotów chcących z nich skorzystać. Funkcja kontrolna, czyli system finansowy umożliwia kontrolę nad strumieniami pieniężnymi w szczególności nad środkami zainwestowanymi, wypożyczonymi i redystrubowanymi w przyszłości. W rzeczywistości te 3 funkcje ściśle się ze sobą wiążą. Przypisane systemowi finansowemu zadania wskazują, że jego funkcjonowanie ściśle łączy się z zagadnieniami wzrostu gospodarczego, czyli z problematyką rozwoju ekonomicznego. Dochodzi bowiem do koordynacji mikroekonomicznych procesów decyzyjnych.
3. Struktura systemu finansowego System finansowy składa się z segmentu rynkowego i publicznego. 3.1. Rynkowy system finansowy Rynkowy system finansowy składa się z 4 ogniw: -instrumentów finansowych -rynków finansowych -instytucji finansowych -zasad na jakich działają pierwsze 3 ogniwa. 3.1.1. Instrumenty finansowe Są to zobowiązania finansowe tj. roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów gospodarczych w stosunku do drugich. Dla emitentów są zobowiązaniami, a dla ich posiadaczy są składnikami majątku. Można je podzielić z punktu widzenia rodzaju stosunku ekonomicznego jaki wytwarza się między emitentem instrumentu, a jego nabywcą. Występują instrumenty o charakterze własnościowym np.: akcje i obligacje oraz instrumenty wierzycielskie np.: obligacje, weksle, bony, kredyty, depozyty bankowe. Z punktu widzenia okresu zapadalności instrumenty dłużne dzielimy na obligacje o zapadalności rok i dłużej oraz papiery wartościowe, czyli o okresie zapadalności krótszym niż rok. Podział na instrumenty krótko – średnio - i długoterminowe oparte jest na kryterium długości okresu do momentu zapadalności w chwili wyemitowania instrumentu. Wyodrębnienie bezpośrednich i pośrednich instrumentów finansowych nawiązuje do tego kto jest emitującym dokument. 3.1.2. Rynki finansowe Są to rynki na których dokonuje się transakcji dotyczących instrumentów finansowych. Rynki finansowe są rynkami na których odbywają się transakcje, których przedmiotem jest niematerialny, ulotny element cechujący obietnice. Najważniejsze rodzaje rynków finansowych:

1. rynek pierwotny to rynek emisyjny na którym występują roszczenia, a więc dochodzi do kreacji instrumentu finansowego i rynek wtórny na którym przedmiotem jest dany dokument posiadający cechę zbywalności. 2)powszechnych transakcji finansowych i zindywidualizowanych transakcji finansowych: a) zindywidualizowanych transakcji finansowych: depozytowych, kredytowych, ubezpieczeniowych
2. rynek pieniężny: międzybankowy i pozabankowy i kapitałowy: giełdowy i pozagiełdowy:
3. Hurtowy i detaliczny
4. Krajowe i międzynarodowe a) walutowe( dewizowe ): krajowe( narodowe ) i zagraniczne ( międzynarodowe) b)Eurorynki: pieniężne i kapitałowe
5. Kasowe ( bieżące i natychmiastowe ) i terminowe. 3.1.3. Instytucje finansowe Są to podmioty ekonomiczne, które specjalizują się w przyjmowaniu na siebie zobowiązań finansowych oraz nabywaniu takich zobowiązań od innych podmiotów. Najważniejsze rodzaje instytucji finansowych, ich podstawowe instrumenty oraz funkcje: A. Instytucje wyłącznie redystrybuujące instrumenty finansowe ( pośrednicy pasywni)

1. Kantory walutowe( funkcja monetarna, kapitałowo - redystrybucyjna)
2. Domy maklerskie ( funkcja kapitałowo - redystrybucyjna)
3. Firmy factoringowe (funkcja monetarna, kapitałowo - redystrybucyjna) B. Instytucje tworzące instrumenty finansowe ( pośrednicy aktywni ) B.1.Instytucje tworzące niepieniężne instrumenty finansowe
4. Towarzystwa ubezpieczeniowe ( polisy bezp.) –funkcja kontrolna i kapitałowo-redystrybucyjna
5. Fundusze inwestycyjne: tradycyjne, otwarte, zamknięte i inne ( akcje, jednostki uczestnictwa, udziały, akcje, polisy emerytalne.
6. Banki inwestycyjne: o tradycyjne o współczesne( pochodne ) B.2. Instytucje tworzące pieniądz Banki: o Centralne( baza monetarna) o Komercyjne( depozyty

3.2. Publiczny system finansowy

To mechanizm zapewniający współtworzenie i przepływ środków pieniężnych, które umożliwiają władzom publicznym dostarczenie dóbr oraz usług i świadczeń społecznych. Dobrem publicznym jest dobro którego wykorzystywanie przez jeden podmiot nie ogranicza jego wykorzystywania przez inny podmiot. Dobro publiczny cechuje zatem niekonkurencyjność, nieodnawialność i niewykluczalność.

W ramach publicznego systemu finansowego wyodrębniamy 4 ogniwa:

• instrumenty budżetowe
• instrumenty fiskalne
• publiczne instrumenty finansowe
• instytucje fiskalne

4. Istota i cechy współczesnego pieniądza

Współczesny pieniądz, w odróżnieniu od pieniądza kruszcowego i innych odmian pieniądza pełnowartościowego jest instrumentem finansowym. Ma on charakter pieniądza kreowanego, tzn. wielkość jego emisji zależy od tego jak nią steruje człowiek. Współcześnie mamy do czynienia z obiegiem pieniądza niewymienialnego na kruszce szlachetne, wykreowanego w trybie emisji kredytowej.

Kolejną cechą wyróżniającą pieniądz jest to, że pełni on szereg funkcji, które powodują, że odgrywa on szczególną role w systemie finansowym. Jak wiadomo, pieniądzowi przypisuje się trzy zasadnicze funkcje:

 Miernika wartości – dzięki temu, że istniej pieniadz, dobra mają cenę  Środka wymiany – pieniądz uczestniczy jako pośrednik w transakcjach i tym samym ułatwia ich dochodzenie do skutku  Środka tezauryzacji – za pomocą pieniądza można odkładać oszczędności

Należy zauważyć, że współczesny pieniądz ma wyraźną cechę nieodnawialności, ponieważ jest pełnoprawnym środkiem płatniczym, tj. na obszarze oddziaływania danych władz nie można odmówić jego przyjęcia w rozliczeniu transakcji.