Bezpieczeństwo narodowe a modernizacja techniczna sił zbrojnych

Bezpieczeństwo narodowe to ogół warunków i instytucji chroniących suwerenność państwa, życie i zdrowie obywateli oraz mienie i majątek narodowy. To stan lub warunki, w których zapewniona jest ochrona narodu i terytorium państwa przed atakiem nieprzyjaciela; zapewnienie stabilnego i harmonijnego rozwoju państwa oraz realizacji jego strategicznych interesów politycznych i ekonomicznych. Bezpieczeństwo narodowe rozumiane jest również, jako stan równowagi pomiędzy potencjałem obronnym kraju a zagrożeniem wywołanym możliwością powstania konfliktu, uzyskany w rezultacie odpowiednio zorganizowanej obrony i ochrony przed wszelkimi zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi, tak zewnętrznymi jak i wewnętrznymi, przy użyciu sił i środków pochodzących z różnych dziedzin działalności państwa .

Bezpieczeństwo narodowe to ogół warunków i instytucji chroniących suwerenność państwa, życie i zdrowie obywateli oraz mienie i majątek narodowy. To stan lub warunki, w których zapewniona jest ochrona narodu i terytorium państwa przed atakiem nieprzyjaciela; zapewnienie stabilnego i harmonijnego rozwoju państwa oraz realizacji jego strategicznych interesów politycznych i ekonomicznych. Bezpieczeństwo narodowe rozumiane jest również, jako stan równowagi pomiędzy potencjałem obronnym kraju a zagrożeniem wywołanym możliwością powstania konfliktu, uzyskany w rezultacie odpowiednio zorganizowanej obrony i ochrony przed wszelkimi zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi, tak zewnętrznymi jak i wewnętrznymi, przy użyciu sił i środków pochodzących z różnych dziedzin działalności państwa . Strukturą realizacyjną, chroniącą wartości narodowe i broniącą ich przed nieustannymi zagrożeniami jest obrona narodowa. Będą elementem bezpieczeństwa narodowego tworzy warunki niezbędne do pozostałych działań składających się na bezpieczeństwo narodowe. Innymi słowy, w całokształcie działań państwa w tworzeniu i utrzymywaniu bezpieczeństwa narodowego, obrona narodowa zapewnia bezpieczeństwo rozwoju (tworzenia) siły narodowej, a jednocześnie chroni wartości wytworzone i broni ich . Zgodnie z przyjętą w 2007 r. „Strategią Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”, zasadniczym elementem obrony narodowej RP są jej Siły Zbrojne. Państwo polskie ma za zadanie rozwijać zdolności bojowe sił zbrojnych dla zapewnienia skutecznej obrony i ochrony polskich granic w ramach działań prowadzonych samodzielnie oraz w ramach obrony kolektywnej, jak równie poza jej granicami, zgodnie z artykułem V Traktatu Waszyngtońskiego. Do najważniejszych zadań Sił Zbrojnych RP należy:

  • udział w strategicznej operacji obronnej na terytorium kraju;
  • zapewnienie bezpieczeństwa w czasie pokoju;
  • zapobieganie konfliktom lokalnym i regionalnym oraz udział w ich rozwiązywaniu na obszarze NATO i poza obszarem odpowiedzialności Sojuszu;
  • udział w działaniach o charakterze asymetrycznym, w tym w wielonarodowych, połączonych operacjach zwalczania terroryzmu, prowadzonych zgodnie z prawem międzynarodowym, organizowanych przez NATO, UE lub doraźne koalicje państw;
  • udział w operacjach reagowania kryzysowego prowadzonych przez NATO i UE oraz wsparcie tego typu operacji organizowanych przez ONZ;
  • wspieranie procesu stabilizacji i operacji humanitarnych;
  • prowadzenie dwustronnej i wielostronnej współpracy wojskowej ze wszystkim zainteresowanymi partnerami, a zwłaszcza państwami sąsiedzkimi;
  • wspieranie pozostałych organów państwa w zapewnianiu bezpieczeństwa wewnętrznego Polski i udzielanie niezbędnej pomocy wojskowej właściwym instytucjom i służbom rządowym oraz samorządowym, organizacjom cywilnym i społeczeństwu reagowaniu na zagrożenia. Zapewnienie Siłom Zbrojnym RP skuteczności w wykonywaniu konstytucyjnych zadań oraz zdolności do wspólnych działań z wojskami sojuszników, a także umożliwienie im osiągniecia i utrzymywania standardów nowoczesnych armii, następować ma poprzez ich ciągłą transformację, obejmującą między innymi konieczną modernizację uzbrojenia, wyposażenia i wojskowego sprzętu technicznego zgodnie z wymogami innowacyjności i rozwoju technologicznego w kontekście wizji przyszłych operacji . Modernizacja techniczna – geneza Modernizacja techniczna sił zbrojnych, czyli pozyskiwanie nowych oraz ulepszanie posiadanych typów uzbrojenia i sprzętu wojskowego, to długotrwały proces inwestycyjny zmierzający do dostosowania wyposażenia wojsk do standardów obowiązujących w nowoczesnych armiach świata, z uwzględnieniem aktualnych i przyszłych wyzwań, a także strategicznych celów określonych przez państwo. Wprowadzanie specjalnych programów inwestycyjnych dotyczy więc sytuacji w których siły zbrojne nie dokonywały permanentnej wymiany pokoleniowej uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Przyczyn takiego stanu rzeczy można upatrywać w zmianie uwarunkowań geopolitycznych, skutkujących przeorientowaniem strategicznych założeń bezpieczeństwa lub też w znacznym pogorszeniu się sytuacji gospodarczej państwa. Obydwie te sytuacje miały miejsce w Polsce na przestrzeni lat 80-90. Zapaść ekonomiczna Polski w latach 80-tych spowodowała iż, pomimo wysokiego priorytetu strategicznego, Wojsko Polskie dysponowało wyposażeniem o generację gorszym w porównaniu tylko do ówczesnych głównych sojuszników (ZSRR, NRD). Negatywny wpływ na poziom zaawansowania technicznego sił zbrojnych miał również okres przemian ustrojowych lat 90-tych. Okres ten z jednej strony charakteryzował się niedoborem środków budżetowych, z drugiej zaś koniecznością zredefiniowania celów stawianych przed siłami zbrojnymi. Rozbudowane struktury wojskowe, dostosowane do nieaktualnych założeń militarnych i dysponujące dużą ilością wyposażenia o stosunkowo niskiej wartości bojowej, a także aspiracje do udziału w sojuszu północnoatlantyckim, wszystko do zdeterminowało rozpoczęcie działań zmierzających do modernizacji polskich sił zbrojnych. Modernizacja techniczna była jednym z elementów przemian polskich sił zbrojnych i była ściśle uzależniona od przyjętych założeń strategicznych. Te natomiast oparte były o rozwiązania występujące na klasycznym polu walki z dominacją ciężkich wojsk pancernych i zmechanizowanych, nie uwzględniające zmienionych uwarunkowań geopolitycznych jak też nowych celów stawianych przed siłami zbrojnymi, z udziałem w NATO włącznie. Dodatkowym czynnikiem determinującym zakres modernizacji było oparcie jej założeń o krajowy przemysł zbrojeniowy, który pomimo dużego potencjału charakteryzował się stosunkowo niskim poziomem innowacyjności. Zakrojone na szeroką skalę programy modernizacyjne nie wpływały więc w pożądanym stopniu na jakościową zmianę sił zbrojnych. Nie znaczy to wszakże, że podejmowany wysiłek modernizacyjny tamtego okresu należy uznać za zmarnowany. Do udanych projektów należy zaliczyć niewątpliwie czołg PT-91 Twardy (modernizacja modelu T-72M1), czy przenośny przeciwlotniczy zestaw rakietowy Grom. Z drugiej strony bardzo duże i nie do końca uzasadnione nakłady położono na program samolotu I-22 Iryda czy rozwój śmigłowca Sokół. Jednakże najistotniejszym problemem, było ograniczenie procesu decyzyjnego dla planowanych długofalowych zmian do poziomu resortu obrony narodowej. Wynikało to z faktu odejścia po 1990 roku od wieloletniego planowania rozwoju społeczno-gospodarczego kraju . Na szczeblu państwowym nie obowiązywał żaden dokument planistyczny o kilkunastoletnim a nawet kilkuletnim horyzoncie czasowym. Zasadniczym dokumentem planistycznym w Polsce stał się więc roczny budżet państwa. W sytuacji braku systemu planowania wieloletniego w państwie, resort obrony narodowej próbował we własnym zakresie opracowywać plany i programy o różnych horyzontach czasowych. Po 1989 r. w Sztabie Generalnym WP opracowano projekty planów średniookresowych na lata 1991-1995 oraz na lata 1993-1995. Bardzo istotne znaczenie dla sił zbrojnych miało opracowanie, a następnie przyjęcie przez Radę Ministrów w 1997 r. planu perspektywicznego pod nazwą „Założenia Rządowego programu modernizacji Sił Zbrojnych RP na lata 1998-2012”. W 1998 r. został on znacząco zmodyfikowany, głównie pod kątem uwzględnienia w nim zadań związanych z integracją SZ RP z NATO i przyjął nazwę „Programu Integracji z Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego i Modernizacji Sił Zbrojnych RP w latach 1998-2012”. Na przełomie lat 2000/2001 powstał średniookresowy „Program przebudowy i modernizacji technicznej SZ RP w latach 2001-2006”. Obejmował on ustalenia w zakresie m.in. generalnych celów i głównych zadań SZ RP, ich docelowej organizacji, wyposażenia, liczebności i struktury stanów osobowych, zadania szkolnictwa wojskowego i szkolenia wojsk, a także ścieżkę dojścia do zakładanych celów oraz sposób ich finansowania. Najważniejsze założenia zostały uwzględnione w ustawie o przebudowie, modernizacji technicznej i finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej przyjętej w 2001 r .