Czas trwania epoki – koniec wieku XVII-wiek XVIII.

Nazwa epoki: wiek filozofów, wiek rozumu

Oświecenie to epoka racjonalizmu czyli ci którzy umieją posługiwać się rozumem i dzięki niemu mogą poznać cały świat, zbadać go.

Tło naukowe epoki. W końcu wieku XVII nastąpiła w Europie Zachodniej rewolucja naukowa, czego dowodem są następujące fakty:

• rozpoczęto badania ciśnienia atmosfery (Błażej Pascal)
• odkryto układ współrzędnych(Kartezjusz)
• odkryto, że planety krążą po orbitach eliptycznych a nie okrągłych
• odkryto powszechne prawo ciążenia (Izaak Newton)
• odkryto nazwano i posegregowano setki gatunków zwierząt i roślin rozpoczęto badania nad organizmem ludzkim (opisano mechanizm oddychania i spalania)
• dokonano pomiarów szerokości i długości geograficznej wielu państw
• na szeroką skalę zaczęto konstruować urządzenia naukowe: teleskopy, mikroskopy, soczewki.
• powstały 2 słynne towarzystwa naukowe: Akademia Francuska i Royal Society w Anglii, które prowadziły badania naukowe, organizowały wyprawy gograficzne, stworzyły pierwsze czasopisma naukowe.

Te i inne przykłady sprawiły, iż dzięki rozumowi i nauce człowiek jest w stanie do końca zrozumieć wszechświat, może nim rządzić. Z tym wiązał się wielki optymizm i wiara w człowieka, jego zdolność przemiany świata dzięki rozumowi.

Podłoże filozoficzne. Filozofami epoki są wybitni naukowcy(Kartezjusz, Pascal i inni), którzy poprzez własne badania uwierzyli w siłe rozumu. Oni też jako pierwsi uznali rozum za najważniejszą wartość. Ideę tę głoszą w 2 tekstach: Kartezjusz „Rozprawa o metodzie”, I.Kant „Co to jest oświecenie”. Kartezjusz jest twórcą naczelnego hasła epoki racjonalizmu, poglądu, iż źródłem wiedzy o świcie jest rozum ludzki. Kant natomiast stworzył definicję oświecenia jako epoki, w której ludzie wyszli z niepełnoletności, czyli nieumiejętności wykorzystywania rozumu.

Poznanie naukowe: Oparte na doświadczeniach

Podstawowymi pojęciami filozofii oświecenia są:

1. racjonalizm - pogląd, uznający rozum za najlepsze źródło wiedzy o świecie; (Kartezjusz) „Myślę więc jestem”
2. empiryzm - źródłem poznania świata jest doświadczenie
3. sensualizm - pogląd źródłem wiedzy o świecie są wrażenia zmysłowe będące odbiciem rzeczywistości
4. ateizm - pogląd, że Bóg nieistnieje
5. deizm - pogląd, że rola Boga w świecie ogranicza się do stworzenia świata
6. utylitaryzm - przekonanie że każdy człowiek pełni ważną funkcję w społeczeństwie i powinien pracować dla ogółu.
7. russoizm - pogląd wywodzący się z filozofii Jana Jakuba Rousseau. Teza ,że postęp cywilizacji demoralizuje człowieka, pozbawia go takich uczuć jak miłość, litość, współczucie.

Powyższe poglądy składające się na wizję świata w oświeceniu propagowali następujący filozofowie tej epoki:

• I. Kant, -Kartezjusz - J. Locke tabula rasa
• D. Diderot - Wolter - J.J. Rousseau

Tabula rasa - biała kartka – przekonanie że człowiek w momencie narodzin jest białą kartką która zapełnia się doświadczeniami życiowymi.

Wolter - to jeden z czołowych filozofów epoki, twórcą wielu dzieł literackich m.in. „Kandyd”. Kandyd czyli optymizm powstał w 1759 roku i w pod tytule sugeruje się że autorem dzieła jest Niemiec, doktor ralf. Takie aktorstwo było mistyfikacją związaną z cenzurą, która niechciała Wolterowi wydrukować dzieła, a w genezie egzemplarz utworu został spalony czyli uznany za tekst niedozwolony dla ogółu.

Kandyd Woltera to utwór polemiczny wobec filozofii oświecenia. Jest on przede wszystkim krytyką filozofii G.W.Leibniza. Uważał on, że cały świat zbudowany jest z tzw. Monad, czyli struktur, które układają się w większe całości w sposób uporządkowany i celowy, zgodnie z wolą Boga. Dzieje Kandyda pokazują, że filozofia ta jest niezgodna z rzeczywistością. Kandyd podróżuje po całym świecie i dochodzi do wniosku, że rządzą nim zło, niezgoda, gwałty, oszustwa, nietolerancja. Na każdym kroku ma dowody że filozofia mistrza Panglossa to tylko ideały i pobożne życzenia. Filozofia Panglossa zostaje całkowicie za negowana jako fałszywa.