Latyfundia-dawniej ogromna posiadłość ziemska należąca do osoby czy organizacji (Kościoła) – zwłaszcza w starożytnym Rzymie i średniowieczu. Pierwsze latyfundia powstały na terenie Italii od III w p.n.e., w wyniku łączenia dzierżaw gruntów publicznych, skupowania lub zagarniania za długi ziem drobnych rolników oraz nabywania za bezcen ziem ludzi proskrybowanych. Podstawą ich rozwoju była praca kolonów, często zatrudniano w nich także niewolników.

Republika-(rzecz publiczna) rodzaj ustroju państwa , w której najważniejsze organy są wybierane co pewien czas przez uprawnionych do tego obywateli.

Trybuni ludowi-byli wybierani w liczbie dziesięciu przez zgromadzenie plebejskie. Ich zadaniem była ochrona plebejuszy przed samowolą urzędników. Przysługiwała im nietykalność osobista. Mieli prawo Weta(sprzeciwu) wobec decyzji wszystkich urzędników , a także inicjatywę ustawodawczą. Zgromadzenie plebejskie- skład: wszyscy obywatele; zwoływane przez urzędników lub trybunów ludowych; podejmowanie decyzji w spraach wojny i pokoju; głosowanie nad usawami; sądy w sprawach zagrożonych karą śmierci.

Dominat-(284-476.n.e) okres objęcia władzy przez cesarza Dioklecjana do upadku Cesarstwa na Zachodzie . Likwidacja republiki , nieograniczona władza cesarska.

Portyk- część budynku na planie prostokąta z jednym lub kilkoma rzędami kolumn, które wspierają dach, otwarta co najmniej z jednej strony, najczęściej jedno- lub dwukondygnacyjna.

Pryncypat-(27.p.n.e.-284 n.e.) okres objęcia włądzy przez Oktawiana Augusta . Charakteryzuje się utrzymaniem najważniejszych instytucji republiki przy jednoczesnym przekazany głównych uprawnień princepsowi.

Senat- jedna z najważniejszych instytucji ustrojowych ; senatorowie powoływanie przez cenzorów; skład : byli urzędnicy ; zwoływany przez urzędników lub trybuna ludowego; kontrola finansów państwa; polityka zagraniczna; doradzanie urzędnikom; nadzór nad kultami religijnymi .

Nobilowie-w starożytnym Rzymie najwyższa warstwa społeczna, która ukształtowała się w III w. p.n.e. po zakończeniu walk między patrycjuszami i plebejuszami. Potomkowie konsulów z rodów patrycjuszowskich i najznakomitszych rodów plebejskich. Byli członkami senatu i wywierali wielki wpływ na kształt państwa .Najczęściej bardzo bogaci .Ich przywilejem było noszenie tuniki z szerokim pasem purpury oraz złotego pierścienia.

Patronat-określenie używane w starożytnym Rzymie, wobec patrycjusza , sprawującego opiekę nad wyzwolonymi niewolnikami, bądź ubogimi, wolnymi obywatelami Rzymu. Patronat był zobowiązany do opieki nad klientami , ten zaś do posłuszeństwa wobec patrona. Relacja ta podlegała dziedziczeniu.

Willa-W starożytnym Rzymie były to przeważnie wiejskie domy bogatych obywateli. Dom mieszkalny miał na ogół plan w kształcie prostokąta, pomieszczenia (sypialnie, izby dla służby) otaczały atrium i perystyl. Dookoła willi znajdował się ogród z licznymialtankami.

Tetrarchia – system rządów w cesarstwie rzymskim wprowadzany stopniowo przez cesarza Dioklecjana od 286r. Polegał na równoczesnym panowaniu 4 osób: dwóch Augustów i dwóch władców niższej rangi z tytułem cesarza.

Prawo XII tablic- najstarsza pisana kodyfikacja prawa rzymskiego z połowy V w.p.n.e.

Deifikacja-ubóstwienie, przypisanie cech boskich temu, co bogiem nie jest, a następnie uprawienie kultu ubóstwionej istoty lub rzeczy.

Prefekci-rzymski urzędnik , który reprezentował władcę, który wykonywał czynności w jego zastępstwie.

Ekwici- średnio zamożna rzymska klasa społeczna w skład której wchodzili kupcy, przedsiębiorcy, bankierzy, posiadający majątki o wartości minimum 400 000 sestercji. Symbolami przynależności do stanu ekwickiego było posiadani konia, noszenie stroju wojskowego, złotego pierścionka oraz wąskiego purpurowego szlaku zdobiącego tunikę.

Kolon- w starożytnym Rzymie dzierżawca działki ziemi od właściciela ziemskiego, w okresie cesarstwa chłop zależny od właściciela latyfundium, a z czasem zniewolony rolnik przypisany do ziemi. Kolonowie stanowili podstawę systemu kolonatu.

Prowincje rzymskie – jednostki administracyjne cesarstwa rzymskiego, tworzone na podbitych terytoriach (poza Italią). Liczba i rozmiary poszczególnych prowincji zmieniały się na przestrzeni dziejów Imperium w zależności od warunków zewnętrznych i polityki wewnętrznej. Pierwszą rzymską prowincją była wyspa Sycylia, podbita w 241 p.n.e. w czasie I wojny punickiej. Zasadniczo prowincje rzymskie dzieliły się na dwa rodzaje: • prowincje cesarskie (propretorskie) • prowincje senackie (prokonsularne)

Patrocinium- opieka, ochrona, zwłaszcza klienta przez jego patrona, albo diecezji czy kościoła przez świętego (patron). Także święto patrona zwłaszcza parafii czy kościoła.