Tadeusz Różewicz ur. 9 października 1921 w Radomsku

  SPIS TREŚCI Dzieciństwo Edukacja Awangarda krakowska Teatr absurdu Współczesność Twórczość Zbiory Nagrody

  DZIECIŃSTWO Rodzina Różewiczów przeprowadziła się do Radomska z Osjakowa tuż po I wojnie światowej. Tadeusz Różewicz urodził się w Radomsku jako drugi z trzech synów (starszy Janusz, młodszy Stanisław). Ojciec Władysław był niższym urzędnikiem sądowym, matka, Stefania Maria z Gelbardów, zajmowała się domem.

  EDUKACJA Tadeusz Różewicz uczęszczał do gimnazjum im. Feliksa Fabianiego, w którym uzyskał małą maturę. Starszy brat, Janusz Różewicz, miłośnik literatury, w latach szkolnych, wciągnął młodszego brata do wspólnego czytania, kolekcjonowali czasopisma. Bracia studiowali literaturę i pisali pierwsze wiersze. Na własną rękę studiowali rozwiązania formalne poezji Leśmiana, Iłłakowiczówny, Juliana Przybosia ,o czym świadczą opublikowane w “Czerwonych Tarczach” parodie tych autorów napisane przez 17-letniego Tadeusza. Młody Różewicz pisywał także do pisma “Pod znakiem Marii”. Janusz Różewicz był pierwszym z braci, który publikował wiersze w gazetach. Został wydalony z gimnazjum Fabianiego za “poglądy komunistyczne”, których dyrektor doszukał się w jednej klasówce “I co ty na to, szary człowieku?”. Musiał powtórzyć klasę, a w przeddzień matury wygrał ogólnopolski konkurs poetycki magazynu “Polska Zbrojna”. Tadeusz Różewicz zdawał do Liceum Pedagogicznego w Piotrkowie Trybunalskim, jednak oblał egzamin z powodu śpiewu. Był w trakcie starań o przyjęcie do Liceum Leśnego w Żyrowicach lub szkoły Marynarki Handlowej w Gdyni, gdy wybuchła wojna. Rodzina przechodziła wtedy problemy finansowe. AWANGARDA KRAKOWSKA W 1945 Różewicz mieszkał w Częstochowie, współtworząc inteligencję w tym mieście. Juliana Przybosia poznał w redakcji czołowego pisma literackiego “Odrodzenie”. Zainteresowany młodym poetą Przyboś czym prędzej ściągnął go do Krakowa. Tam Tadeusz zdał maturę i został studentem historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak studiów nie ukończył. Wszedł do grupy młodej Neoawangardy Krakowskiej. Różewicz debiutował trzykrotnie – przed wojną w pismach literackich, w czasie wojny poprzez teksty leśne i po wojnie. Trzeci debiut, jedyny, który Przyboś znał, uznał za rewolucyjny. Różewicz był wedle niego poetą, który “jak Minerwa z głowy Jowisza wyskakuje zupełnie zbrojny”. Tomiki “Niepokój” i “Czerwona rękawiczka” z 1947 i 1948 wywołały szok ówczesnej poezji. Leopold Staff korzystał z nich przy pisaniu swych ostatnich wierszy. Do najbardziej popularnych wierszy wchodzi “Lament” i “Ocalony”. Różewicz nadał nowy kształt poezji, co zaliczane jest do nurtu poezji odbudowującej sens po tragedii Auschwitz .To nowatorstwo polegało przede wszystkim na poetyce inaugurującej czwarty system wersyfikacji w poezji, a następnie piąty, nazywany często “różewiczowskim”. Wersyfikację młodego Różewicza analizowali tacy powojenni eksperci jak Maria Dłuska czy Zbigniew Siatkowski. Wczesna powojenna poezja Różewicza jest przede wszystkim ekspresjonistyczna i katastroficzna, tak silnie, że oskarżano go o nihilizm.

  TEATR ABSURDU Śmierć Józefa Stalina i wydarzenia roku 1956 zmieniły postać literatury polskiej – debiuty Herberta, Białoszewskiego, inicjatywy Sandauera obrazują odwilż. Krytyka zauważyła w wierszach Różewicza dążenie do wyzwolenia, a następnie został wydany zbiór jego “Poezji zebranych”, co było sukcesem Różewicza jako młodego klasyka. Perspektywa ta krępowała poetę, który wówczas fascynował się awangardą paryską i stworzył najbardziej rewolucyjne dzieło w swoim dorobku twórczym – “Kartotekę”. Krytyka odnosiła się do niej na początku przychylnie. Sprzeczności, które sztuka wywołuje, to między innymi ukryty powrót do klasycznego już dzieła romantycznego, co jest zauważalne w postaci Bohatera. Ukryty neoromantyzm będzie się jednak przejawiał w twórczości Różewicza dużo później. “Kartoteka” jest pierwszym przykładem “teatru absurdu” w polskiej literaturze, reformujący w znaczącym stopniu światowe spojrzenie na ten nurt. Nic jest najważniejszym środkiem urealnienia poezji, przekazania autentycznego przekazu rzeczywistości.   WSPÓŁCZESNOŚĆ Latem 1949 roku, z braku widoków na własne mieszkanie, z Krakowa przeniósł się do Gliwic, gdzie mieszkał przy ul. Zygmunta Starego 28. Poślubił Wiesławę. W Gliwicach urodzili się ich synowie – Kamil oraz Jan. Od 1968 Różewicz mieszka we Wrocławiu. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 2008, po wydaniu tomiku “Nauka chodzenia”, Różewicz otrzymał Europejską Nagrodę Literacką w Strasburgu, następnie jako pierwszy został uhonorowany “Silesiusem” – wrocławską nagrodą poetycką literatury środkowoeuropejskiej i wschodniej. Pojawiły się również tomy “Druga strona medalu” i głośno omawiane w prasie “Kup kota w worku”. 8 października zmarł syn Różewicza Jan, zaś miesiąc później jego brat, Stanisław.

  TWÓRCZOŚĆ Różewicz tworzył już przed wojną. Juwenilia publikował między innymi w czasopismach Pod znakiem Marii i Czerwone Tarcze. W 1944 roku wydał, wraz z bratem Januszem, Echa Leśne, a dwa lata później zbiór satyrycznej prozy i poezji pt. W łyżce wody. Jednak za jego debiut uznaje się dopiero tom Niepokój (1947). Poezja Różewicza wyraża tragizm osamotnionej jednostki, zagubionej w powojennym świecie zdominowanym przez widmo masowej śmierci, okrucieństwa, obojętności i cywilizacyjnego uniformizmu. Jest to twórczość osoby okaleczonej i porażonej okrucieństwem wojny. Bohater jego wierszy jest osobowością zagrożoną dezintegracją i powszechnym chaosem. W wierszach Przepaść i Koncert życzeń pisze o prostych uczuciach, o podstawowych wartościach: życzliwości, dobroci, przywiązaniu do miejsca urodzenia. Od strony formalnej poezja Różewicza jest kontynuacją tradycji awangardy. W jego dorobku przeważają wiersze wolne i wiersze zdaniowe, których budowę Tadeusz Drewnowski określa jako kubistyczną – każda strofa jest osobnym klockiem odrębnym zarówno znaczeniowo jak i kompozycyjnie. Dramat stworzony przez Różewicza to całkowicie odrębna koncepcja teatru. Można tutaj dopatrywać się wpływów awangardy paryskiej, jednak teatr ten jest autobiograficzny i posiada silne wpływy tradycji polskiej. Teatr Różewicza jest teatrem realistycznym, fragmentarycznym, poetyckim i teatrem absurdu.   ZBIORY Na przykład: 1944 – Echa leśne 1946 – W łyżce wody 1947 – Niepokój (zawiera m.in. wiersz Ocalony) 1948 – Czerwona rękawiczka 1950 – Pięć poematów 1951 – Czas, który idzie 1952 – Wiersze i obrazy 1954 – Równina 1955 – Srebrny kłos (zawiera m.in. wiersz Przepaść) 1956 – Poemat otwarty 1958 – Formy (zawiera m.in. wiersz List do ludożerców) 1960 – Rozmowa z księciem 2012 – To i owo Dramaty: 1960 – Kartoteka 1962 – Grupa Laokoona 1964 – Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja 1965 – Wyszedł z domu Scenariusze: Wspólnie z Kornelem Filipowiczem: 1956 – Trzy kobiety 1959 – Miejsce na ziemi Wspólnie ze Stanisławem Różewiczem: 1961 – Świadectwo urodzenia 1964 – Echo NAGRODY Na przykład : 1948 – Medal Wojska Polskiego 19 lipca 1955 – Złoty Krzyż Zasługi 1966 – Nagroda Państwowa I. stopnia 1955 – Nagroda Państwowa II. stopnia 1974 – Krzyż Armii Krajowej 1977 – Order Sztandaru Pracy II klasy, za całokształt twórczości literackiej 15 sierpnia 1981 – odznaka Akcji „Burza” 7 października 1991 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego 11 listopada 1996 – Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski 1997 – nagroda “Złotej Kuli” 1997 – Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego 22 stycznia 1999 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego 1 czerwca 2006 Tadeusz Różewicz odebrał dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego Promotorem była prof. Małgorzata Książek-Czermińska. Po 15 minutach wygłaszania wykładu okolicznościowego przerwał, wyjaśniając, że nie będzie zabierał czasu zebranym, a pełny tekst i tak pojawi się w pamiątkowej publikacji. 26 listopada 2006 – Nagroda Złotego Berła 8 października 2007 – nadanie tytułu honoris causa przez Akademię Sztuk Pięknych we Wrocławiu 22 marca 2009 – Złoty Medal “Zasłużony Kulturze Gloria Artis” 25 czerwca 2009 – nadanie tytułu honoris causa przez Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach 18 stycznia 2011 – Nagroda specjalna Polityki “Kreator kultury 2010” – “Nagroda za wierność poezji i sobie. Za świadectwo dane kilku kolejnym epokom oraz pytania, które włączyły polską literaturę i teatr w europejską debatę o najważniejszych doświadczeniach współczesnego człowieka.”