Miłość bardzo szybko stała się jednym z najbardziej popularnych motywów literackich. Już starożytni twórcy utożsamiali ją z sensem ludzkiego życia, chwalili i opiewali jako uczucie mogące uczynić ziemską egzystencję człowieka niezwykle radosną i szczęśliwą. Niejednokrotnie czynili z niej wartość przeciwstawną panującemu na świecie złu i śmierci przynoszącej kres ludzkiemu życiu. Zdarzali się również tacy, którzy uznawali miłość za uczucie mające destrukcyjny wpływ na umysł człowieka. W ten sposób, na przestrzeni wieków doszło do zrodzenia się w utworach literackich kilku wzorcowych postaci miłości, m.in.: spełnionej i niespełnionej, platonicznej i zmysłowej czy tragicznej.

Podobnie jak w życiu codziennym, najczęściej spotykaną w literaturze “odmianą” miłości jest uczucie łączące parę kochanków. Ponadto liczni bohaterowie miłują Boga, ojczyznę, przyjaciół, w niektórych dziełach czytelnik może odnaleźć również miłość rodzicielską. Niezależnie od rodzaju, zawsze ma ona wielki wpływ na postawy konkretnych postaci. W swojej pracy chciałbym zwrócić uwagę na kilka przykładów.

Starotestamentowa Pieśń nad pieśniami to bardzo kunsztowny poemat liryczny o tematyce miłosnej. Został podzielony na sześć fragmentów, opisujących gorące uczucie pomiędzy Oblubieńcem i Oblubienicą, którzy określają siebie jako Salomon i Sulamitka. Każda z części jest skomponowana w formie dialogu, komentowanego przez chór anonimowych postaci.

Dzieło uznaje się powszechnie za jedną z najbardziej niezwykłych ksiąg, mieszczących się w kanonie biblijnym. Nie ma w niej nawet najmniejszej wzmianki o Bogu, jak również o narodzie wybranym czy religii w ogóle. Odczytywana dosłownie, jawi się jako lekki w odbiorze i efektowny w swej formie utwór o miłości między dwojgiem młodych ludzi. Wraz z rozwojem teorii dotyczących aluzyjności i wieloznaczności poszczególnych części Biblii, Pieśń nad pieśniami uznano za metaforyczny obraz miłości Stwórcy do narodu Izraela.

W mitologii starożytnej Grecji i Rzymu możemy odnaleźć liczne postaci, których losy są ściśle związane z doświadczeniem miłości, np.: Eros: to grecki bóg, syn Aresa i Afrodyty, z którego emanuje fala gorącego i namiętnego uczucia. Jest w stanie rozkochać w sobie każdą z ziemskich kobiet, niejednokrotnie wzbudza pożądanie także wśród bogiń Olimpu. Amor: jest rzymskim odpowiednikiem Erosa. Zazwyczaj objawia się jako mały chłopczyk ze skrzydłami, wyposażony w łuk i strzały. Jest bardzo utalentowanym strzelcem, nigdy nie chybia a trafiona przez niego osoba doświadcza potężnego wybuchu miłości. Amor był uznawany przez społeczeństwo rzymskie za “sprawcę” związków międzyludzkich. Orfeusz i Eurydyka: para młodych kochanków, związanych uczuciem silniejszym niż śmierć. Wskutek ukąszenia żmii, Eurydyka umiera i trafia do podziemnego królestwa Hadesu. Zrozpaczony Orfeusz decyduje się wyruszyć w podróż w zaświaty, aby odzyskać utracona miłość.

W Odysei Homera spotykamy się z postacią królowej Penelopy, żony Odyseusza. Podczas tułaczki męża po nieznanych terytoriach pozostaje mu wierna i cierpliwie oczekuje jego powrotu. Jej zachowanie stało się symbolem niezwykłego oddania i wyjątkowo trwałej miłości małżeńskiej. Przez dwadzieścia lat Penelopa nie dała się uwieść żadnemu z licznych zalotników. Ani na chwilę nie zwątpiła w szczęśliwe zakończenie wędrówki Odyseusza i jego rychłe przybycie do Itaki.

W Sonetach do Laury, Francesco Petrarka opisał swoją nieszczęśliwą miłość do pewnej damy, którą nazywa: słodką i gorzką przyjaciółką. Dowiadujemy się, że pisarz poznał ją w jednym z kościołów w Awinionie, w momencie niespełna lat dziewiętnastu. Każdy z wierszy przedstawia wyidealizowany obraz Laury, stanowi również bardzo drobiazgową analizę przeżyć zakochanego mężczyzny oraz traktuje o samej istocie miłości. Petrarka zwraca uwagę na wewnętrzne rozdarcie które targa duszą kochanka, na miotające nim sprzeczne uczucia bólu i radości, cierpienia i wielkiego szczęścia. Miłość jest według niego potęgą, której żaden człowiek nie jest w stanie się oprzeć. W opiniach niektórych badaczy literatury, kobieta jest symbolem poetyckiego natchnienia.

Dzieje Tristana i Izoldy: to jeden z najbardziej znanych średniowiecznych romansów rycerskich. Akcję utworu determinuje niezwykle silna miłość między Tristanem i Izoldą. Bohaterowie są przekonani, że zostali dla siebie stworzeni i powinni czym prędzej się połączyć. Niestety, małżeństwo uniemożliwia im pochodzenie z dwóch różnych środowisk, oraz…konieczny dla dobra Kornwalii ślub Izoldy z królem Markiem, wielkim przyjacielem Tristana.

Opowieść o Abelardzie i Heloizie: jest to autentyczna historia miłości, opowiada o miłości francuskiego nauczyciela filozofii Abelarda do uczennicy imieniem Heloiza. W pełni dojrzały mężczyzna zakochuje się któregoś dnia w swojej nastoletniej wychowance i potajemnie bierze z nią ślub. Kiedy opiekunowie dziewczyny dowiadują się o jej romansie, dochodzą do wniosku, że winę za całą sprawę ponosi Abelard i postanawiają srogo go ukarać. Bohater zostaje przez nich potwornie okaleczony i zmuszony do zamieszkania w odosobnieniu. Załamana Heloiza udaje się do klasztoru i tam pozostaje aż do śmierci. Na całość dzieła składa się kilkanaście listów, powstałych w czasie rozłąki kochanków. Romeo i Julia to słynny dramat Williama Szekspira, opowiadający o losach dwojga młodych ludzi, którzy zapałali do siebie ogromną miłością. Sztuka ukazuje trwający od wielu lat konflikt między dwoma zwaśnionymi rodami, których przedstawiciele nieoczekiwanie zakochują się w sobie. Julia Capuletti i Romeo Montecchi poznają się na balu w domu dziewczyny i od razu przypadają sobie do gustu. Po krótkiej rozmowie wymykają się z sali i nie zauważeni przez nikogo oddają namiętnym pieszczotom. Już następnego ranka pobierają się w celi ojca Laurentego. Wraz z rozwojem akcji utworu poznajemy ciekawe perypetie nastoletnich bohaterów. Na ich drodze do szczęścia zaczynają pojawiać się coraz to nowe problemy, z czasem sytuacja staje się bardzo zagmatwana i zmierza do nieuchronnej katastrofy. Zakończenie utworu bynajmniej nie jest szczęśliwe, za wspólnie przeżyte chwile szczęścia Romeo i Julia są zmuszeni zapłacić najwyższą cenę. Postawy bohaterów stały się symbolem młodzieńczej, romantycznej miłości.

Cierpienia młodego Wertera autorstwa Johanna Wolfganga Goethego to opowieść o tragicznej miłości pewnego wrażliwego młodzieńca do pięknej dziewczyny imieniem Lotta. Bohaterowie pochodzą z różnych warstw społecznych, co uniemożliwia im wzajemne kontakty. Z tego powodu, Werter doświadcza licznych rozterek serca, męczy się ze sobą i cierpi potworne katusze. Nie może znieść braku widoku swojej ukochanej, z czasem popada w szaleństwo i decyduje się popełnić samobójstwo. Odbiera sobie życie strzałem z pistoletu w pierś.

Życie głównego bohatera poematu autorstwa Georga Byrona zatytułowanego Giaur, koncentruje się na miłości do pięknej niewolnicy Leili i zemsty na niegodziwym Hassanie, który spowodował śmierć kochanki. W kolejnych fragmentach dzieła czytelnik poznaje tragiczne losy tytułowego Giaura - jakiś czas temu młodzieniec doświadczył bardzo namiętnej miłości, która uczyniła go niezwykle szczęśliwym; każdą wolną chwilę spędzał u boku ukochanej i cieszył się jej widokiem; miłosną sielankę przerwały zdradzieckie poczynania Hassana i śmierć Leili. W finale utworu Giaur zabija Hassana w walce i postanawia udać się do klasztoru, aby tam wieść samotne życie i poświęcać się rozpamiętywaniu niegdyś przeżytego szczęścia.

Widmo z czwartej części Dziadów autorstwa Adama Mickiewicza wspomina szczęśliwe dni spędzone z ukochaną. W nocnej rozmowie z unickim księdzem tłumaczy istotę miłości, mówi, że gdy jest odwzajemniona może zapewnić człowiekowi wielkie szczęście. Objawia się jako romantyczny kochanek, który niegdyś przeżył burzliwy romans zakończony jego osobistą klęską. Zdesperowany niewiernością kochanki zdecydował się popełnić samobójstwo.