Religia – system wierzeń i praktyk, określający relację pomiędzy różnie pojmowaną sferą sacrum i sferą boską, a określonym społeczeństwem, grupą lub jednostką. Manifestuje się ona w wymiarze doktrynalnym, w czynnościach religijnych, w sferze społeczno-organizacyjneji w sferze duchowości indywidualnej. Zacznijmy od przyjrzenia się Biblii. Biblia jest jednym z ważnych źródeł kultury europejskiej, zarówno w sferze religijno-moralnej jak również w sferze inspiracji artystycznych. Biblia odegrała szczególną rolę w rozwoju piśmiennictwa staropolskiego. Średniowieczna Europa stanowiła wspólnotę kulturową, w której Biblia była niepodważalnym autorytetem jako zbiór pism sakralnych. Dla wyznawców judaizmu i licznych wyznań chrześcijańskich taką funkcję pełni nadal. Jest Świętą Księgą zawierającą prawdy o zbawieniu. Jest Ona także natchnieniem dla wielu myślicieli, artystów, pisarzy, inspiracją literatury, rzeźby, malarstwa i muzyki. Dla literatury stanowi niewyczerpalny skarbiec wzorów osobowych i postaw, fabuł, anegdot, wątków, motywów, symboliki, frazeologii i stylistyki. Wersety biblijne wchodzą do języka potocznego (Sodoma i Gomora, hiobowe wieści, trąby jerychońskie, owoc zakazany, zamienić się w słup soli, salomonowa mądrość, wdowi grosz). Utrwalona w powszechnej świadomości pamięć obrazów i wersetów biblijnych, powodują, że stanowią one wspólny repertuar środków wyrazu, które poprzez literaturę wchodzą do języka potocznego. Biblia jest dobrem powszechnym, kulturowym, dziedzictwem literatury europejskiej i światowej wszystkich czasów. Biblia rozpoczyna się Księgą Rodzaju, w której zawarty jest opis powstania świata. Świat został stworzony przez Boga według określonego porządku, kreacja rozpoczęła się, kiedy oddzielił on dzień od nocy i niebo od ziemi, powołuje do życia kolejne dzieła poprzez nadawanie im nazw. Ukoronowaniem dzieła stworzenia jest człowiek - Adam - stworzony na podobieństwo Boga (antropomorfizm). Został stworzony „z ziemi" i ożywiony tchnieniem Boga, dlatego ma w sobie coś boskiego, który ma w sobie coś boskiego. Księga Rodzaju opisuje kolejne działania przez sześć dni, natomiast siódmy dzień jest dniem odpoczynku. Dzieło stworzenia jest dziełem doskonałym.
Starożytność to nie tylko Biblia, choć uważana jest za podstawowe źródło, z której wyrosła i na bazie której rozwija się cała cywilizacja (kultura, literatura, sztuka świata zachodniego). Sposoby nawiązań do kultury antycznej są różne, od odwołań do mitów, motywów, wątków, postaci literackich po osoby konkretne oraz kanony i założenia sztuki klasycznej. To właśnie z kultury grecko-rzymskiej pochodzą utrwalone już kanony piękna, fundamenty estetyki, filozofii, nauki, liryki, wreszcie demokracji i wolności człowieka. Mitologia jest inspiracją twórczą dla wielu pisarzy, poetów. Na tej płaszczyźnie stanowi niewyczerpalne źródło mitów i motywów. Jeżeli chodzi o postawy ludzkie czy wzorce osobowe to kultura grecka jest bardzo uboga : agonistyczna lub hedonistyczna. Bogowie i herosi greccy są nośnikami stałych i niezmiennych wartości moralnych. W mitologii tak jak w Biblii ukazany jest opis powstania świata. Różniący jest w pewnym stopniu od przyjętego przez Kościół katolicki opisu biblijnego. Kosmogonia mitologiczna zakładała, że początkiem wszystkiego był Chaos, który nie oznaczał „największego bałaganu", ale bezkształtność, przestrzeń. Z tej otchłani wyłonili się Uranos - Niebo i Gaja -Ziemia, dali oni początek wielu pokoleniom bogów. Ukazywał Ziemię jako płaski, okrągły dysk przykryty półmiskiem - nieboskłonem, zapuszczał on swoje korzenie do świata podziemnego, w którym panował Hades. Obok niego w świecie bogów najważniejsze miejsce zajmowali Zeus i Posejdon - bóg wód. Człowiek według kosmogonii greckiej został stworzony przez Prometeusza, który ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami, duszę zaś dał mu z ognia niebieskiego, którego parę iskier ukradł z rydwanu boga słońca - Heliosa. Te dwa opisy zawierają wiele podobieństw, m.in. taką, że przed stworzeniem świata panowała pustka, próżnia, ciemność (jak czytamy w Biblii) czy Chaos (Antyk), z której powstają niebo i ziemia. Człowiek i w jednej i w drugiej opowieści powstaje z ziemi i ożywiony jest pierwiastkiem boskim. Zarówno w Biblii jak i mitologii starożytnej istoty boskie kontaktują się z ludźmi. Różnice pomiędzy jedną a drugą wizją są jednak znaczne. Przede wszystkim u Greków mamy do czynienia z wielobóstwem, w Księdze Rodzaju odnajdujemy obraz jednego, istniejącego poza czasem Boga. Mamy tu do czynienia z jednością w przeciwieństwie do pełnej dramaturgii i okrucieństwa wizji antycznej. Stwórca jest istotą doskonałą i nieomylną, natomiast bogowie greccy obdarzeni są zarówno zaletami jak i wadami, mają ludzki charakter. Mimo wszystko obie wizje mają podobny cel - wyjaśnienie pochodzenia świata i człowieka, stwarzają podstawy, na których może się oprzeć rzeczywistość.
Dokonując porównania dwóch tez dotyczących powstania świata, doszłam do wniosku iż powinnam zacząć od opisu samych bogów greckich i rzymskich oraz Boga chrześcijańskiego. Biblia ukazuje Boga jako sprawiedliwego, stwórcę i władcę świata, który jest uosobieniem miłości, pokoju i sprawiedliwości. Opiekuję się człowiekiem, ale także wie kiedy zachować się jak prawdziwy ojciec i wymierzyć karę. A jak wygląda bóg w mitologii. Po pierwsze w religii starożytnych Greków i Rzymian dostrzegamy nie jednego boga lecz całą hierarchię bogów, bogiń i bożków. W najważniejszymi bogami byli Zeus w Grecji i Jowisz w Rzymie. Władca bogów i nieba, jego atrybutem były pioruny. Jakimi byli bogami Zeus i Jowisz? Jak zostali opisani? Bóg bogów był przestawiany jako stateczny starszy Pan, w z brodą, zasiadający na tronie na Olimpie. Każdy z bogów starożytnego świata był ukazywany inaczej, inną opiekę nad człowiekiem, przyrodą i światem. Przedstawię kilku przedstawicieli kręgów olimpijskich : Afrodyta- Wenus bogini miłości i piękna, Ares- Mars, bóg wojny, Hermes- Merkury bóg podróżnych, kupców i złodziei, Eros- Amor bóg miłości.

W Biblii i mitolog ii czytamy o dzieciach, potomkach boskich. W Biblii możemy dostrzec takie słowa jak " Syn Boży", " jesteśmy dziećmi bożymi". Jednak za jedynego syna uważona Jezusa Chrystusa, który Według Ewangelii pochodził z rodu Dawida i urodził się w Betlejem, jego matką była Maria, małżonka Józefa; dzieciństwo i młodość spędził w Nazarecie w Galilei. Około 27/28 przyjął chrzest z rąk Jana Chrzciciela i rozpoczął działalność publiczne jako nauczyciel, prorok i uzdrowiciel (cuda Jezusa), głównie w Galilei i Jerozolimie, chociaż odwiedzał też tereny pogańskie wokół Galilei i Samarię. Używał języka aramejskiego, choć mógł też posługiwać się językiem hebrajskim i greckim. W swoich naukach, kierowanych głównie do Żydów, mówił o nadejściu Królestwa Bożego, o Bogu jako Ojcu, wzywał do nawrócenia i zapowiadał czasy ostateczne. Krytykował żydowskie przepisy rytualne i stawiał przed człowiekiem maksymalistyczne wymagania etyczne (Kazanie na Górze). Nauczanie Jezusa Chrystusa wyrastało z tradycji judaizmu i pod niektórymi względami było bliskie istniejącym wówczas innym jego nurtom, choć zarazem wykraczało poza te tradycje. Zgromadził wielu zwolenników; powołał 12 apostołów na swoich głównych uczniów i świadków, wyróżniając wśród nich Piotra. Nauki Jezusa Chrystusa budziły sprzeciw, zwłaszcza wśród uczonych w Piśmie i faryzeuszów, którzy podejrzewali go o przywłaszczenie sobie boskiego autorytetu i podważanie Prawa Mojżeszowego. Podczas Ostatniej Wieczerzy w noc przed ukrzyżowaniem mówił apostołom o sobie i o swej zbawczej misji, pobłogosławił chleb oraz wino i dał je uczniom jako swoje Ciało i Krew (Eucharystia). Pojmany w Getsemani w wyniku uprzedniej decyzji sanhedrynu i zdrady Judasza Iszkarioty, został postawiony przed arcykapłanami Annaszem i Kajfaszem oraz przed sanhedrynem, który postanowił go uśmiercić; motywem decyzji była obawa arystokracji jerozolimskiej przed buntem zwolenników Jezusa Chrystusa przeciw Rzymowi oraz zarzut bluźnierstwa, wynikły z przypisania sobie przez Jezusa Chrystusa godności Mesjasza, Syna Bożego. Wyrok został wydany przez rzymskiego prefekta Poncjusza Piłata, który rozkazał ukrzyżować Jezusa Chrystusa — prawdopodobnie w dzień przed Paschą, w piątek 7 IV 30 (Męka Pańska). Umarł i został pogrzebany na Golgocie. Na trzeci dzień po śmierci Jezusa Chrystusa kobiety z jego najbliższego otoczenia i apostołowie odkryli pusty grób, a potem — jak podają Ewangelie — wielokrotnie widzieli Jezusa Chrystusa powstałego z martwych (zmartwychwstanie Jezusa, chrystofanie). Stało się to podstawą wiary w Jezusa Chrystusa i chrześcijaństwa. Zasadniczym źródłem do poznania historii życia Jezusa Chrystusa i jego nauki są 4 Ewangelie. Niektóre źródła starożytne potwierdzają istnienie Jezusa Chrystusa, ale nie dostarczają żadnych dodatkowych informacji, gdyż są bardzo lakoniczne (Tacyt, Swetoniusz, Testimonium Flavianum Józefa Flawiusza), zależne od Ewangelii kanonicznych i nacechowane fantazją (apokryfy, agrafa), późne i stronnicze (wzmianki w Talmudzie).

W mitologii Greków na początku istniał Chaos. Jan Parandowski opisuje go w ten oto sposób: Któż zdoła powiedzieć dokładnie, co to był Chaos? Niejedni widzieli w nim jakąś istotę boską, ale bez określonego kształtu. Inni - a takich było więcej - mówili, że to wielka otchłań, pełna siły twórczej i boskich nasion, jakby jedna masa nie uporządkowana, ciężka i ciemna, mieszanina ziemi, wody, ognia i powietrza. Z tej otchłani wyłoniła się pierwsza królewska para bogów - Uranos i Gaja. Byli oni rodzicami tytanów, cyklopów i sturękich. Najmłodszy z tytanów - Kronos okaleczył swego ojca i strącił z tronu niebios. Jego małżonką była Reja. Spłodzili oni Zeusa, Herę, Hadesa, Posejdona, Demeter i Hestię. Zeus również musiał wywalczyć sobie władzę. Kronos połknął rodzeństwo Zeusa. Reja podała mu jednak środek wymiotny i Kronos wyrzucił połknięte dzieci. Walka pomiędzy Zeusem i Kronosem była długa i ciężka. Ostatecznie jednak zwyciężył Zeus. Od tamtej pory bogowie w mitologii greckiej zamieszkiwali górę Olimp. Mogli ingerować w ludzkie życie, które stworzył Prometeusz. Tak się przedstawia moment narodzin bogów. Różni się od chrześcijańskiego ? Nie wiem kiedy narodził się Bóg chrześcijański, wiemy że istniał w raju. Według tradycji narodziny syna bożego obchodzimy w grudniu, z mitologii możemy przytoczyć cały mit o narodzinach bogów. O umieraniu bogów w w starożytności nic nie wiemy. Wiemy za to, że byli nieśmiertelni, niezniszczalni, ale w momencie gdy kult jakiegoś bożka się kończy on umiera. Mogę przytoczyć mit o Prometeuszu. Prometeusz należał do tytanów. To on ulepił z gliny człowieka. Dał mu życie, a tym samym i duszę. Ludzie jednak byli dość nieporadnymi istotami. Nie potrafili okiełznać przyrody, nie radzili sobie z otaczającym ich światem. Prometeusz widząc to, niczym dobry i mądry ojciec, zaczął szkolić ludzi w łowach, pokazywał proste rzemieślnicze prace. Chciał także, aby ludzie posiadali ogień. Zeus jednak nie zgodził się na to z obawy przed niezależnością ludzi. Ale Prometeusz traktował ludzi jak swoje własne dzieci. Patrzył na ich ciężki żywot i serce mu się kroiło. Wiedział, ze poniesie za to karę, ale mimo wszystko odważył się wykraść bogom ogień i podarować go ludziom. Ta niesubordynacja bardzo rozgniewała zarówno Zeusa, jak i innych bogów. Bogowie więc postanowili stworzyć cudnej piękności kobietę, nadać jej imię Pandora, co dosłownie oznaczało dar bogów. Miał to być dar dla Prometeusza. W ręku Pandora trzymała tajemniczą puszkę. Tak wyposażoną kobietę Hermes zniósł na ziemię i postawił przed drzwiami tytana. Sprytny Prometeusz jednak wyczuł podstęp i odprawił kobietę. Niestety, Prometeusz posiadał brata, był to głupiutki Epimeteusz. Pandora dotarła i do jego chaty. Ten ujrzawszy taką piękność od razu ją poślubił i ciekawy jej posagu otworzył puszkę. I stało się nieszczęście. Z puszki bowiem wydostały się na zewnątrz, do ludzkiego świata wszystkie choroby, nieszczęścia, smutki, łzy. Prometeusz rozgniewał się na bogów i postanowił się na nich zemścić. W tym celu zabił woła i podzielił go na dwie części. Jedną z nich miał wybrać Zeus jako odświętną ofiarę ludzi na cześć bogów. Prometeusz użył fortelu. Mięso woła przykrył suchą skórą, natomiast kości - grubym tłuszczem. Zeus nie spodziewał się tego i wybrał tę część z tłuszczem. Wielkie było jego zdziwienie, gdy okazało się, że pod spodem są same kości. Ale jeszcze większy był jego gniew. Z zemsty rozkazał przykuć Prometeusza do skały. Co dzień przylatywał sęp i wyżerał tytanowi wątrobę, która co dzień odrastała. Z tej męki wybawił tytana dopiero Herkules. Ale od tej pory Prometeusz jest symbolem poświęcenia dal ludzkośc

Oda o incipicie O co poeta prosi Apollina… (niejednokrotnie spotykamy również incipit Czego wieszcz żąda, o co Apollina / Prosi…) to utwór o tytule Ad Apollinem – Do Apollina). Wiersz ten należy do pierwszego zbioru Pieśni Horacego i jest reprezentantem gatunku ody. Gatunek ten wykorzystywany był zazwyczaj do opiewania wielkich idei, wyjątkowych, sławnych ludzi. Utwór ma charakter uroczysty, patetyczny. Został napisany z okazji poświęcenia nowej świątyni Apollina na Palatynie w dniu 9 października 28 roku p.n.e. Świątynia ta została wybudowana na polecenie Augusta. Chciał on w ten sposób okazać wdzięczność bogom za zwycięstwo pod Akcjum. Ton okolicznościowy występuje jednak tylko w pierwszej strofie - oda rozpoczyna się bardzo uroczyście, co niejako kłóci się z obrazem podmiotu mówiącego - wieszcza (vates). Ponadto oda ta nie mówi o samym dniu uroczystości poświęcenia świątyni. Odnosi się do Meditrinaliów - święta obchodzonego 11 października. Charakter ody można porównać do charakteru prywatnej modlitwy; nie przypomina ona hymnu przeznaczonego do zbiorowego odśpiewania. Jest to liryka bezpośrednia, inwokacyjna. Podmiotem lirycznym jest prawdopodobnie sam autor tekstu, który przedstawia tu swój światopogląd, przeciwstawiając go światopoglądowi innych. Odbiorca tekstu nie jest dokładnie określony, jednak możemy się domyślać, że są to ludzie współcześni poecie, którym ten chce pokazać, jakim jest człowiekiem, jak bardzo różni się od tych, dla których najważniejszym celem w życiu jest bogactwo. Oda ta ma kompozycję klamrową. Na pytanie zawarte w pierwszej strofie („Czegóż ma żądać wieszcz od Apollina…”) odnajdujemy odpowiedź w strofie ostatniej, gdzie zawarta jest prośba - modlitwa. Pytanie to dotyczy treści modlitwy wieszcza. Środkowa część ody przedstawia pragnienia innych ludzi – pragnienia doczesne, związane z dostatnim życiem, z chęcią osiągnięcia bogactwa. Horacy przeciwstawia pragnienia tych ludzi swoim prośbom- podkreśla tym samym, że nie potrzebuje bogactwa ani żadnych innych dóbr materialnych. Mówi, iż nie chce zbiorów Kalabrii (krainy słynącej z produkcji wina, oliwy oraz hodowli owiec), nie chce złota, kości indyjskiej (prawdopodobnie słoniowej). Stwierdza, iż jemu do życia wystarczają „oliwki lekkie ślazy i cykoria”. Jak widać, wartości poety i innych ludzi opierają się na zupełnie innej skali wartości.

Innym przykładem modlitwy jest Psalm 23, Pan jest Pasterzem, Psalm 23 o incipicie Pan jest moim pasterzem, nie brak mi niczego to chyba najbardziej znany utwór z Psałterza. Psalm ten ma charakter pochwalny, jest jednocześnie aktem ufności w miłość i dobroć Bog Choć w początkowych wersach Bóg nie ujawnia się jako Ty w tym akcie komunikacji, jest raczej przedmiotem pochwalnego opisu: Pochwała odbywa się tu poprzez wymienienie kolejnych łask, jakich doświadcza podmiot liryczny. Wszystkie one składają się na łaskę bycia prowadzonym, świadczy o tym dominująca w tej i następnej strofie metafora Boga jako dobrego pasterza. Podmiot liryczny stawia się w roli owcy w stadzie, która daje się prowadzić Bogu – najlepszemu pasterzowi, ufając jednocześnie w to, że obdarzy on ją wszystkim, co jest jej potrzebne. I rzeczywiście, podmiotowi „niczego nie brakuje” – pasterz pozwala mu odpoczywać na zielonych pastwiskach, zapewnia mu pożywienie, krzepi go na duchu, wskazuje, jaką drogą powinien pójść. Dobroć Pana ogarnia więc zarówno materialny, jak i duchowy aspekt życia podmiotu. Sielankowy nastrój psalmu zostaje przełamany w następnej strofie, która mówi o przechodzeniu przez „ciemną dolinę”. Podmiot nie lęka się tej sytuacji zagrożenia, ponieważ wie, że Bóg cały czas jest z nim. Obecność Bożą symbolizują laska i kij – zwykłe wyposażenie pasterza palestyńskiego. Kolejny fragment wprowadza relacje podmiotu i Boga w przestrzeń społeczną. Pan okazuje swą dobroć wyróżniając podmiot spośród innych ludzi, a co ważniejsze wobec jego przeciwników. Mamy tu obraz symbolicznej uczty wydanej przez Pana na cześć sprawiedliwych. Symbolem wywyższenia podmiotu jest namaszczenie mu głowy olejkiem (gest stosowany wobec wybrańców bożych, między innymi władców), a dostatku – napełniony po brzegi kielich.

Religia starożytnych Rzymian i Greków jest religią politeistyczną, natomiast wiara, o której można przeczytać na kartach Biblii jest monoteistyczna. Bogowie opisani w mitach są bogami o zmiennych nastrojach, o różnych charakterach, nie zawsze działają na korzyść człowieka. Czasem ingerują w życie człowieka. Bóg z Biblii jest Bogiem miłosiernym, kochającym i wybaczającym. Zesyłając swego Syna, udowadnia swą miłość.