MEZOPOTAMIA

Sumerowie

IV tysiąclecie - pojawienia się Sumerów

2500 - świetność państwa Sumerów

2300 - Akkadowie w Mezopotamii

1800 - upadek Sumerów, Amoryci w Mezopotamii

1728-1686 - rządy Hammurabiego - króla babilońskiego

625 - 538 - Państwo Nowobabilońskie

598 - Nabuchodonozor wkroczył do Jerozolimy Asyria

1750 - Stare Państwo Asyryjskie

1350 - Średnie Państwo Asyryjskie

850 - Nowe Państwo Asyryjskie

667 - Assurbanipal podbija Egipt

648 - Assurbanipal podbija Babilon

612 - zniszczenie Niniwy przez Medów

608 - koniec państwa asyryjskiego

Persja

Połowa VI w. - powstanie państwa perskiego

558 - Cyrus Wielki w Persji

539 - Cyrus w Babilonie

525 - Kamdyzes zajął Egipt

522-486 - Dariusz I

VI - reformator religijny Zaratustra

EGIPT

4000 - okres przeddynastyczny

3000 - hieroglify

2850-2150 - Stare Państwo

2850 - zjednoczenie państwa przez Menesa

2150-2050 - I Okres Przejściowy

2050-1785 - Średnie Państwo

1700 - najazd Hyksosów na Egipt

1780-1550 - II Okres Przejściowy

1580-1100 - wypędzenie Hyksosów z Egiptu i Nowe Państwo

1350 - reforma religijna Amenhotepa IV (Echnatona)

1286/5 - bitwa hetycko-egipska pod Kadeszem

1085-330 - Okres Późny

304 - 30 - Okres Ptolemejski

30 p.n.e. - 313 n.e. - okres rzymski

INDIE

IV tysiąclecie - początek kultury Indusu

1500 - upadek kultur Indusu, najazd Ariów

1950r - zniesienie systemu kastowego

VI-V w. Budda

CHINY

V tysiąclecie - początki osadnictwa i państwa chińskiego

III w p.n.e. - dynastia Cin, świetność Chin, Szy-Huang-Ti

VI-Vw.p.n.e - Konfucjusz i Lao-cy

IZRAEL

1220 - pierwsza wzmianka o kraju Izrael leżącym w Palestynie

1030 - 975 -rządy Saula i Dawida

975-935 - król Salomon

598 - najazd Nabuchodonozora na Izrael i zdobycie Jerozolimy

66-70 n.e - wielkie powstanie w Judei przeciw Rzymowi, zniszczenie Jerozolimy

FENICJA

3000 - pierwsze państwa fenickie, ludność semicka

1200 - 800 - rozwój miast fenickich, kolonizacja fenicka

800 - założenie Kartaginy

KULTURA MINOJSKA I MYKEŃSKA

1800 - pierwsze pałace na Krecie -ogromne kompleksy: Knossos i Faistos

1700-1500 - rozkwit kultury, drugie pałace na Krecie

1450 - przewaga Myken w Grecji i koniec świetności Krety

1200 - zburzenie Troi

1150 - wędrówka Dorów w Grecji i upadek kultury mykeńskiej

GRECJA WŁAŚCIWA

1200-800 - okres anarchiczny, formowanie się miast-państw

800-600 - Wielka Kolonizacja, Homer, przejęcie alfabetu fenickiego

777/6 - pierwsze Olimpioniki

Ateny i Sparta

VIII - formowanie się miasta-państwa Aten

621 - prawodawca Drakon

594 - reformy społeczne i polityczne Solona

561-527 - tyran Pizystrat

527-510 - tyrani Hippiarz i Hipparch

508/9 - rządy Klejstenesa

V - wojny grecko-perskie

500 -494 - powstanie Jonów

493 - eponimos Temistokles

490 - wyprawa Datysa i Artaferensa na Ateny

490 - sukces Ateńczyków pod Maratonem (Miltiades)

482/1 - budowa floty przez Temistoklesa

481 - Związek Panhelleński

480 - najazd Kserksesa, króla Persji na Grecję

480 - klęska Sparty pod Termopilami

480 - sukces Aten pod Salaminą, pobita flota perska

479 - sukces Grecji pod Platejami

478/ - Związek Delijsk ( Związek Morski)

454 - skarbiec związku do Aten

471 - upadek Temistoklesa, wyrok i ucieczka

461 - reformy Peryklesa i Efialtesa

451 - wprowadzenie nowego prawa i określenie obywateli Aten

480-431 - Grecja w okresie tzw. Pięćdziesięciolecia

449 - pokój Kaliasza z Persami

446 - zawarcie pokoju między Spartą a Atenami

444-429 - Perykles strategiem (do śmierci)

431-404 - wojna peloponeska Sparty z Atenami

431-421 - pierwszy etap wojny (tzw. wojna archidamijska)

421 - pokój Nikiasza,

421-415 - drugi etap wojny

415-413 - wyprawa sycylijska na Syrakuzy (Ateny)

412 - sojusz Sparty z Persją

413-404 - trzeci etap wojny (tzw. wojna dekelejska)

411-401 - zamach i rządy oligarchów w Atenach

405 - klęska morska Aten pod Hellespontem

401 - walka Cyrusa Młodszego z Artakserksesem II; bitwa pod Babilonem, śmierć Cyrusa, ABANAZA - wyprawa dziesięciu tysięcy Greków

400 - kryzys polis greckiej

371 - koniec hegemonii Sparty w Grecji

300 - upadek Grecji,

MACEDONIA

359 - 336 - Filip II królem Macedonii

349 - 341 - filipiki Demostenesa

338 - bitwa pod Cheroneą, przewaga Macedonii nad Grecją

337 - Filip zakłada Związek Koryncki

336 - królem Macedonii Aleksander III Wielki

335 - bunt Teb

334 - wyprawa Aleksandra Macedońskiego na Persję

• sukces pod Granikiem

333 - sukces pod Issos

332 - założenie Aleksandrii w Egipcie

331 - sukces pod Gaugamelą - klęska Persów

329 -327 podbój stolic perskich w Iranie

325 - podboje do Indusu (Baktra), wojska macedońskie dotarły do Oceanu Indyjskiego

324 - powrót do Babilonu

323 - Aleksander Wielki umiera w Babilonie na zapalenie płuc

323-280 - wojny koalicyjne, wytworzenie się systemu państw hellenistycznych

280-220 - wojny epigonów (synów diadochów), stabilizacja terytorialna państw hellenistycznych

III - rozwój gospodarczy i kulturalny w tzw. okresie epigonów

148 - Macedonia prowincją rzymską

RZYM

1700 - pojawienie się Italików w Italii

1200-800 - osadnictwo Italików na Półwyspie Apenińskim

1000 - najazd Etrusków

754 - legendarna data założenia Rzymu

600 - Etruskowie podbijają dolinę Padu

753-505 - panowanie Etrusków w Italii

500- wypędzenie ostatniego króla etruskiego Tarkwiniusza Pysznego i Etrusków z Rzymu,

509 - 27 - republika rzymska

494 - ustanowienie funkcji trybuna ludowego

451-449 - najstarsze prawo rzymskie, prawo XII tablic

386 - klęska armii rzymskiej pod Alią, spalenie Rzymu przez Celtów

367 - przywrócenie konsulatu, plebs może ubiegać się o ten urząd

354 - Rzym zawiera sojusz z Samnitami

340-338 - Związek Latyński

295 - zwycięstwo Rzymu nad Samnitami i Celtami

285 - wojna z Tarentem

280 - zwycięstwo Pyrrusa pod Herakleją

279 - zwycięstwo Pyrrusa pod Ausculum

275 - zwycięstwo Pyrrusa pod Malewentum

272 - upada Tarent; supremacja Rzymu w Italii

264-241 - I wojna punicka

260 - pierwsze rzymskie zwycięstwo pod Mylae

256 - Eknomos - sukces Rzymu

238 - Rzym przejmuje Sardynię i Korsykę

226 - układ Rzymu z Hazdrubalem

218-201 - II wojna punicka, Hannibal wodzem Kartaginy

218 - Hannibal w Italii

217 - sukces Hannibala nad Jeziorem Trazymeńskim

216 - bitwa pod Kannami, druzgocące zwycięstwo Hannibala

212 - zdobycie Syrakuz

209 - Publiusz Korneliusz Scypion zdobył Nową Kartaginę

204 - Publiszu Korneliusz Scypino jako konsul wyprawia się do Afryki

202 - klęska Hannibala pod Zammą

200 - 148 - wojny rzymsko macedońskie

190 - pokonanie pod Magnezją króla Syrii Antiocha III

180 - antyrzymskie powstanie na Korsyce i Sardynii

150 - Kartagina wypowiada wojnę państwu numidyjskiemu

149-146 - III wojna punicka, zniszczenie Kartaginy

148 - podbicie Macedonii i zamiana jej na rzymską prowincję

146 - zniszczenie Koryntu i podbój Grecji

146 - Sycylia, Sardynia i Korsyka we władaniu Rzymu

133-70 - kryzys republiki

133 - Tyberiusz Grakchus

123 - Gajusz Grakchus

121 - podbój Galii Zaalpejskiej

118 - podbój Galii Narbońskiej

111 - walka Rzymu z Numidią

106 - klęska księcia numidyjskiego Jugurty

102-101 - rozbicie Ambronów, Teutonów i Cymbrów

100 - “Ius civile”

90-88 - reforma armii Gajusza Mariusza

88-86 - rywalizacja Sulli z Mariuszem

88 - 85 - Mitrydates VI król Pontu atakuje rzymska prowincję

83 - Sulla w Rzymie

82 - Sulla dożywotnim dyktatorem

79 - Sulla rezygnuje ze stanowiska

73-71 - powstanie niewolników pod wodzą Spartakusa w Kapui

74 - 63 - wojna mitrydatejska

63 - Gnejusz Pompejusz zdobywa Pont

63 - Judea i Syria terenami Rzymu

60 - pierwszy triumwirat (Krassus, Pompejusz i Cezar)

59 - Juliusz Cezar konsulem

58 - 56 częściowy podbój Galii przez Juliusza Cezara

54 - śmierć Krassusa w Syrii

55 - 52 - dalszy podbój Galii

52 - porażka Cezara pod Gergovią

52 - kapitulacja Galów pod Alezją

51 - Juliusz Cezar opanował Galię

49 - 45 - wojna domowa w Rzymie, Cezar przeciw Pompejuszowi

48 - zwycięstwo Juliusza Cezara pod Farsalos

47 - bitwa pod Zelą, zwycięstwo Cezara nad synem Mitrydatesa

“veni, vidi, vici”

46 - pompejańczycy pobici pod Tapsus, Numidia zmieniona w prowincję rzymską

45 - zwycięstwo Cezara pod Mundą, koniec wojen domowych

44 - dyktatura Cezara, 15 marca zostaje zamordowany w senacie

43 - drugi triumwirat - Oktawian, Antoniusz i Lepidus

42 - bitwa pod Filippi

31 - bitwa pod Akcjum. Antoniusz pobity przez Oktawiana

30 - umiera Kleopatra, Egipt prowincją rzymską

27 - Oktawian August ma pełnię władzy - prokonsul, cezar, imperator

27 - pryncypat w Rzymie

14 n.e - śmierć Oktawiana Augusta

14-37 - cezarem Tyberiusz; początek dynastii julijsko-klaudyjskiej

37-41 - Kaligula cesarzem

41-54 - Klaudiusz cesarzem

43 - podbój Brytanii

46 - podbój Tracji

54-68 - Neron cesarzem

64 - pożar Rzymu, duża część miasta spłonęła

68 - bunt wojsk rzymskich w Hiszpanii, Judei i Rzymie

69 - rok czterech cesarzy, walka o tron cesarski

70 - zdobycie Jerozolimy przez Tytusa

69 - 79 - cesarzem Wespazjan

79 - 81 - rządy Tytusa

79 - wybuch Wezuwiusza, zniszczenie miast italskich: Herkulanum i Pompei

81 - 96 - cesarz Domicjan, każe tytułować się “panem i bogiem”

96 - 98 - cesarzem senator Marek Nerwa, początek dynastii Antonionów

98 - 117 - Trajan cesarzem

106 - zwycięstwo nad Dakami

117 - podbój Armenii, Babilonii

117 - 138 - cesarzem Hadrian, zabezpieczenie granic imperium rzymskiego

138 - 161 - Antoninus Pius - czasy pax romana czyli pokoju

161 - 180 - Marek Aureliusz - walki z plemionami germańskimi

167 - 180 - podbój ziem Germanii po Dunaj

180 - 192 - cesarz Kommodus - monarchia absolutna

193 - 211 - Septymiusz Sewer - monarchia wojskowa

212 - edykt Karakalli, obywatelstwo dla wszystkich mieszkańców Imperium

235 - 268 - rządy tyranów

284-305 - Dioklecjan cesarzem, ustanawia dominat czyli monarchię absolutną

293 - tetrarchia w Rzymie

306 - 337 - panowanie Konstantyna Wielkiego

312 - zwycięstwo Konstantyna nad Maksencjuszem przy Moście Mulwijskim

313 - edykt mediolański - zrównanie chrześcijan w prawach, wolność wyznania

324 - zjednoczenie całego państwa

325 - sobór w Nicei

Cesarstwo Wschodnie

330 - założenie stolicy w Konstantynopolu

332 - przywiązanie kolona do ziemi w konstytucji Konstantyna

337 - podzielenie władzy na trzech synów Konstantyna

352 - Konstancjusz jednoczy państwo pod swym panowaniem

361-363 - wojsko ogłosiło cesarzem Juliana Apostatę

355 - osiedlenie się Franków w Galii

375 - początek Wielkiej Wędrówki Ludów

376 - Wizygoci przekraczają Dunaj

378 - bunt Wizygotów, klęska cesarza Walensa pod Adrianopolem

379 - 395 - Teodozjusz, ostatni cesarz rzymski, który panował nad całym imperium

380/1 - edykt Teodozjusz Wielkiego; chrześcijaństwo religią państwową

382 - pokój z Wizygotami

393 - zakaz odbywania igrzysk w Grecji

395 - podział Imperium na 2 części przez Teodozjusza Wielkiego

405/406 - najazd Radagajsa na Półwysep Apeniński

406 - przerwanie limes na Renie - Wandalowie i Alanowie

409 - wtargnięcie Wandalów i Alanów do Hiszpanii

410 - Alaryk (Wizygoci) zdobywa Rzym

411 - Wizygoci w Galii

429 - Genzeryk Wandalski przekracza Gibraltar i podbija Afrykę

434 - państwo Wandalów w Kartaginie

435 - oficjalne uznanie państwa Wandalów

450 - koniec rządów dynastii teodozjańskiej, inwazja germańska w Brytanii

450 - “bicz boży” Atylla, wódz Hunów

451 - Atylla przekracza Ren i wkracza do Galii

451 - Pola Katalaunijskie , zwycięstwo Aecjusza nad Hunami

452 - Hunowie w Italii

453 - Atylla umiera w noc poślubną

454 - zamordowanie Aecjusza

455 - zniszczenie Rzymu przez Wandali

454- 475 - 9 cesarzy na tronie Cesarstwa Zachodniego

475 - Romulus Augustulus ostatnim cesarzem

476 - bunt w Rzymie pod wodzą Odoakra,

480 - insygnia cesarskie Romulusa odesłane do Konstantynopola

493 - Odoaker namiestnikiem Italii