Biblia i poeta o mądrości – we fragmencie Księgi Mądrości w tłumaczeniu Czesława Miłosza i w wierszu Zaklęcie Czesława Miłosza

Współczesna encyklopedia podaje, że mądrość w najwęższym znaczeniu to umiejętność podejmowania uzasadnionych decyzji, które w dłuższej perspektywie przynoszą pozytywne rezultaty. W innym ujęciu można powiedzieć, że mądrość to umiejętność praktycznego wykorzystywania posiadanej wiedzy i doświadczenia. Człowiek od zawsze zastanawiał się nad możliwościami swojego rozumu. Uważa się bowiem za istotę rozumną, świadomą swoich poczynań. Zdolność rozumowania odróżnia go od pozostałych istot żywych na ziemi. Mądrość rozważana jest także od wieków przez uczonych, poetów pisarzy a nawet opisana jest ona również w Piśmie Świętym.

Współczesna encyklopedia podaje, że mądrość w najwęższym znaczeniu to umiejętność podejmowania uzasadnionych decyzji, które w dłuższej perspektywie przynoszą pozytywne rezultaty. W innym ujęciu można powiedzieć, że mądrość to umiejętność praktycznego wykorzystywania posiadanej wiedzy i doświadczenia. Człowiek od zawsze zastanawiał się nad możliwościami swojego rozumu. Uważa się bowiem za istotę rozumną, świadomą swoich poczynań. Zdolność rozumowania odróżnia go od pozostałych istot żywych na ziemi. Mądrość rozważana jest także od wieków przez uczonych, poetów pisarzy a nawet opisana jest ona również w Piśmie Świętym. Każdy z podejmujących się rozpatrzenia pojęcia mądrości ma o niej inne zdanie, swoją własną definicje. Jedni wywyższają ją ponad wszelkie dobra, inni są do niej mniej przychylnie ustosunkowani. Zagadnieniem mądrości zajął się również Czesław Miłosz w swoim wierszu „Zaklęcie” powstały w roku 1969 i wydany w tomie „Miasto bez imienia”, w najdojrzalszym okresie jego twórczości. W tamtych latach wydawanie utworów Miłosza na terenie Polski były surowo zakazane, jednak w końcu i w jego ojczyźnie ujrzały światło dzienne. „Zaklęcie” jest jednym z najbardziej charakterystycznych wierszy z tego zbioru. Utwór ten jest jednoznaczną pochwałą ludzkiego rozumu. Według podmiotu lirycznego jest on wartością nieporównywalną z niczym innym, jest najważniejszy. Mądrość pozwala wciąż na nowo odkrywać świat, jest niezwyciężona i ponadczasowa. Ona pozwala nam rozróżnić dobro od zła, uczy nas tolerancji” on nie zna Żyda ni Greka, niewolnika ni pana”. Pokazuje jak mamy zarządzać światem i pozwala nam go odkrywać na nowo. Mądrość jest niezniszczalna, nie może jej naruszyć nic, “oddanie książek na przemiał” również nie. Mądrość mogą zdobyć wszyscy. Ludzki rozum prowadzi do prawdy i sprawiedliwości, to on ustanawia prawa. Pokazuje prawdziwe wartości, które ważne są w życiu: On ponad to, co jest, wynosi, co być powinno, / Nieprzyjaciel rozpaczy, przyjaciel nadziei. Wybiera najbardziej wartościowe słowa spośród tłumu miernych i wulgarnych. Pomaga człowiekowi odkrywać nowe światy, lecz także odsłania przed nim tajemnice przeszłości. Podmiot liryczny nazywa filozofię, miłośniczkę mądrości, oraz poezję pięknymi lecz młodymi dziedzinami działalności człowieka. Oznacza to, że ludzkość znajduje się dopiero na początku drogi do poznania świata. Jednak zarówno poezja, jak też filozofia są sobie bliskie i pokrewne. To przed nimi leżą nieskończone możliwości rozwoju. Przeciwnicy prawdziwej mądrości, czyli “braterstwa” poezji i filozofii, zniszczą się sami, poprzez wrogie ustosunkowanie do niego.
W wierszu dominuje styl uroczysty, patetyczny. Czesław Miłosz wypowiada się w bardzo podniosły i patetyczny sposób. Występują w nim epitety, dzięki którym autor uwypukla potęgę rozumu, ponadto wiersz ten jest prawie w całości rozbudowanym omówieniem jego doskonałości. Autor stosuje personifikację rozumu np. “On mówi nam(…)”. Występują również przerzutnie “On z plugawego zgiełku dręczonych wyrazów/Ocala zdania surowe i jasne”. Poeta usilnie stara się przekonać innych do swoich racji i przy użyciu różnorakich metoda ukazuje potęgę i moc rozumu. Zdaje się nie mieć wątpliwości, że ludzie powinni opowiedzieć się po stronie mądrości, której druty, kraty nie mogą ograniczyć. Zachęca, aby inni ludzie też uwierzyli w siłę rozumu, bowiem to jedyny sposób, aby zatrzymać pochód zła i by może całkowicie wyeliminować niesprawiedliwość z ludzkich dziejów. Jak już wcześniej zostało wspomniane pojęcie mądrości zostało też ujęte w Biblii, a mianowicie w Księdze Mądrości, która została przetłumaczona przez Czesława Miłosza. W tym fragmencie mądrość pojmowana jest jako najwyższa wartość, wywyższona nad wszystko inne. Jest ona cenniejsza od władzy, wszelkich bogactw, klejnotów, urody czy nawet zdrowia. Właśnie z tego powodu ludzie powinni się starać “przełożyć ją nad berła i trony”. Podmiot liryczny ukazuje w utworze swój stosunek do mądrości. Mówi o tym, że mądrość jest duchem, który przychodzi, gdy go człowiek potrzebuje i modli się o to. Mądrość jest skarbem, który został dany człowiekowi na całe życie. Można go bowiem zdobywać latami, lecz nie sposób go stracić. Podmiot liryczny podaje ponadto, że mądrość nie jest wartością, którą zdobywa się trudno, wprost przeciwnie - przychodzi sama, wystarczy jedynie tego chcieć. Co więcej, posiadanie mądrości niesie za sobą inne dobro, a mianowicie radość, pochodzącą ze świadomości, że prowadzi się mądre życie. Autor wywyższa mądrość, używa do jej zapisu dużej litery oraz personifikuje ją, mówi, iż “jest rodzicielką wszystkiego”. Jaki jest poziom naszej mądrości w odniesieniu do nauczania biblijnego? Czy rzeczywiście potrafimy prosić o mądrość dla siebie? Mądrość Biblii, to mądrość wynikająca z dobra, cenniejsza od wszystkiego innego, to mądrość ponadczasowa. Natomiast czytając wiersz „Zaklęcie” można sobie zadać pytanie, jaki jest poziom mądrości każdego człowieka, bez względu na wyznanie i rasę? Przecież mądrość służy do poznania dobra i zła, ulepszania świata i ludzi. Natomiast w dzisiejszym świecie jakby ludzie zapomnieli o mądrości – rozumie i przestali z niej korzystać. Czytając oba utwory nasuwa się jasny wniosek, że mądrość jest wokół nas, trzeba tylko ją zauważyć, sięgać po nią i zastosować w życiu. Porównując ze sobą oba teksty możemy jednoznacznie stwierdzić, że mądrość jest jedną z najważniejszych rzeczy, która przydaje nam się w każdym momencie naszego życia i którą nieustannie nabywamy. I w biblijnej Księdze Mądrości, i w wierszu pt. Zaklęcie Czesława Miłosza dostrzegamy pogląd o wielkości nauki oraz o tym, jak ważne jest bezustanne dążenie do mądrości. Wszelkie dobra czy wartości, jakie możemy zdobyć na ziemi, są rezultatami posiadania mądrości - ten więc, kto jej nie ma, nie jest w stanie osiągnąć wiele w życiu. Tak więc cały świat powinien kierować się rozumem, wtedy nie byłoby miejsca na zło.