Mapa, jako pewien model rzeczywistości jest dwuwymiarowym rysunkiem ilustrującym za pomocą linii i barw oraz różnych znaków obraz określonej części Ziemi wraz z jej rzeźbą i pokryciem, czyli przedmiotami terenowymi. Zawiera elementy matematyczne (skalę, siatkę, podziałkę), graficzne (znaki topograficzne) i legendę. Za jej przyczyną istnieje możliwość odczytania i pomiaru różnych cech ilościowych i jakościowych (dzięki kartografii i skali) czy określenia położenia geograficznego. Skala, jako podstawowa cecha mapy to stosunek wyrażony ułamkiem wskazującym ile razy obiekt lub obszar w terenie jest zmniejszony na mapie. Licznik wskazuje jednostkę miary długości na mapie, a mianownik liczbę takich samych jednostek w terenie. Przeliczanie skali: np. 1: 100 000 skreślamy dwa zera 1:100 000, czyli 1 cm na mapie = 1000 m = 1 km Podziałka liniowa, jako tradycyjny sposób określania odległości na mapie jest graficzną metoda przedstawiania skali, w której na linii prostej odmierzone są odcinki zmierzone na mapie, sprawdzając, jaka odległość w rzeczywistości dzieli określone punkty.
Podziałki liniowe

Znaki topograficzne są to umowne, graficzne znaki przedstawiające obraz Ziemi. Dzielą się na cztery grupy: 1.Punktowe- przedstawiają na mapie charakterystyczne przedmioty terenowe np. młyn, drzewo, krzyż. Są nieproporcjonalne w skali mapy, mają jednak symetryczny kształt, a w podstawie kąt prosty; Znaki topograficzne – punktowe

2.Liniowe- obiekty, których rzutem jest linia np. granica, rzeka, linia telefoniczna; Znaki topograficzne-liniowe

3.Konturowe(powierzchniowe) – przedstawiają teren, który można określić w skali mapy, np. łąki, lasy, uprawy; Znaki topograficzne-powierzchniowe 4.Objaśniające – uzupełniają charakterystykę znaków terenowych, np. strzałka pokazuje kierunek rzeki, a znak drzewa rodzaj lasu; Znaki topograficzne-objaśnijące Legenda-nieodzowny element mapy, informujący o sposobie jej wykonania. Powinna zawierać przede wszystkim objaśnienia wszystkich znaków i skrótów pojawiających się na mapie oraz skalę zastosowanych barw. Elementami geograficznymi mapy są wszystkie linie, kolory, punkty, symbole i znaki, które przedstawiają rzeczywistość. Przed każdym korzystaniem z mapy należy ją zorientować – czyli tak ułożyć, aby wszystkie kierunki na niej były równoległe do odpowiadających im rzeczywistym kierunkom w terenie, a górna ramka mapy była zwrócona w kierunku północnym. Mapę można zorientować: -geometrycznie – posługujący się mapą znajduje się na prostym odcinku drogi, potrafi zidentyfikować ten odcinek na mapie oraz jeszcze, co najmniej dwa charakterystyczne elementy w topografii terenu; mapę ustawiamy zgodnie ze zidentyfikowanym odcinkiem; ważne jest, aby co najmniej dwa inne charakterystyczne elementy na mapie odpowiadały tym położonym w terenie; -magnetycznie – przykładamy busolę do wschodniej lub zachodniej ramki mapy, w taki sposób obracamy mapą, aby igła magnetyczna pokrywała się z ramką; należy uwzględnić w tym przypadku zboczenie magnetyczne (jeżeli igła ustawiona jest wzdłuż ramki) lub uchylenie magnetyczne (jeżeli igła ustawiona jest wzdłuż siatki kilometrowej); -topograficznie – dokładnie rozpoznajemy obiekty w terenie, szacunkowo określamy ich kierunki, a następnie ustawiamy mapę tak, aby kierunki w terenie pokrywały się z kierunkami na te same elementy na mapie.

Korzystając z powyższych wskazówek jesteśmy w stanie ocenić odległość poszczególnych elementów od siebie. Niezbędną rzeczą w ekwipunku podróżnika, jest mapa. To ona dostarcza nam ogromnej ilości informacji na temat ukształtowania terenu, dróg komunikacyjnych, szlaków turystycznych, położenia miast etc. Umiejętność posługiwania się mapą nie jest trudną sztuką, wymaga jednak cierpliwości i wiary w własne możliwości, mimo to sprawia, że czujemy się pewnie na nieznanym terenie, którego obraz widzimy na pomiętym skrawku papieru – na mapie. Bibliografia: Podręcznik część II „Przysposobienie obronne” – Mariusz Goniewicz, Anna W.Nowak, Zbigniew Smutek – s. 183-187 Vademecum „Matura 2010 Geografia’’ Operon – Janusz Stasiak, Zbigniew Zaniewicz