I

W 1914 roku rozpoczęła się I wojna światowa jako konflikt między dwoma blokami państw: Trójprzymierzem łączącym Niemcy, Austro-Węgry i Włochy (powstało w 1882 roku) i Trójporozumieniem, w skład którego wchodziła Rosja, Anglia i Francja (istniało od 1907 roku). Trójprzymierze zwane było także blokiem państw centralnych, zaś Trójporozumienie – Ententą. Powstały one w celu wzmocnienia państw biorących udział w konfliktach kolonialnych. Z czasem okazało się, że spór na tym tle doprowadził do wojny w Europie. Bezpośrednią jej przyczyną było zamordowanie w Sarajewie, 28 VI 1914 roku, następcy tronu austriackiego Franciszka Ferdynanda przez serbską organizację terrorystyczną Czarna Ręka (bezpośrednim sprawcą zamachu był Gawriło Princip). Gdy Serbia nie przyjęła ultimatum wystosowanego do niej przez Austro-Wegry po zabójstwie Franciszka Ferdynanda, państwo to wypowiedziało Serbii wojnę (28 VII 1914 roku). Fakt ten rozpoczął cały łańcuch wydarzeń związanych z istniejącymi w Europie sojuszami. W obronie Serbii stanęła zaprzyjaźniona z nią Rosja, a wtedy 1 VIII 1914 roku Niemcy wypowiedziały jej wojnę. 3 VIII 1914 roku rozpoczęła się wojna niemiecko-francuska, a dnia następnego wojnę Niemcom wypowiedziała Anglia. W ten sposób oba sojusze znalazły się w obliczu wojny, która tym samym objęła w jednej niemal chwili sporą część Europy. W 1914 roku do wojny nie przyłączyli się jedynie Włosi. Zrobili to dopiero w roku następnym, co ciekawe jednak, po stronie Ententy, a nie dotychczasowych sojuszników. Przebieg działań zbrojnych na froncie zachodnim był ściśle uzależniony od strategii przyjętej przez wojska niemieckie. Powstanie sojuszu łączącego Francję i Rosję powodowało, że w przypadku wybuchu wojny Niemcy musiały się liczyć z walką na dwóch frontach równocześnie. Aby tego uniknąć, jeszcze przed wybuchem I wojny światowej opracowano plan tzw. blitzkriegu, czyli wojny błyskawicznej (twórcy: Alfred von Schlieffen i Helmutvon Moltke). Zakładał on szybkie pokonanie Francji, co wydawało się możliwe, zważywszy na np. przebieg wojny francusko-pruskiej w latach 1870-1871, a następnie przegrupowanie głównych sił na wschód i prowadzenie tam walk przeciw Rosji w dłuższym wymiarze czasu. Zgodnie z tym planem, w sierpniu 1914 roku główne siły niemieckie, łamiąc neutralność Belgii, zajęły ten kraj i od północnego wschodu zaatakowały Francję. We wrześniu 1914 roku wojsko niemieckie zbliżyło się do Paryża. Dowódca armii francuskiej marszałek Joseph Joffre zdołał jednak zatrzymać nacierających Niemców w bitwie nad Marną, 6-9 IX 1914 roku. To zwycięstwo przesądziło o niepowodzeniu planu wojny błyskawicznej

Front ukształtował się na północny wschód od Paryża; konflikt przybrał tu charakter wojny pozycyjnej. Była to sytuacja bardzo niekorzystna dla Niemców, którzy równocześnie musieli stawiać czoła Rosjanom na froncie wschodnim. W 1915 roku sytuacja na zachodzie nie uległa zmianie. Nie tylko Niemcom, ale i Francuzom nie udało się przesunąć linii frontu wyraźnie na swą korzyść; niepowodzeniem zakończyła się próba francuskiej ofensywy w Szampanii. Warto podkreślić, że 22 IV 1915 roku właśnie na froncie zachodnim pod Ypres Niemcy po raz pierwszy zastosowali w działaniach zbrojnych gaz bojowy. Wojna pozycyjna była bardzo krwawa, nie przynosząc przy tym żadnych istotnych rozstrzygnięć. Im dłużej taka sytuacja się utrzymywała, tym mniejsze były szanse Niemców na zwycięstwo. Mając bowiem mniejszy potencjał ludnościowy i ekonomiczny niż Trójporozumienie, państwa centralne musiały przegrać w wojnie obliczonej na wyniszczeniu przeciwnika. Od 1916 roku Niemcy koncentrowali więc na froncie zachodnim ogromne siły, by przełamać front we Francji i wyeliminować to państwo z walki. Praktycznie przez cały 1916 rok toczyła się ogromna bitwa pod Verdun. Mimo ogromnych strat po obu stronach (po ponad 300 tys. zabitych), starcie to nie zmieniło układu sił na froncie zachodnim. Podobnie nie przyniosła efektu jeszcze bardziej krwawa bitwa pod Sommą (użyto czołgów i broni pancernej). W coraz trudniejszej dla siebie sytuacji Niemcy zdecydowały się na rozpoczęcie wojny również na morzu, ponieważ blokada kontynentalna zastosowana przez flotę Ententy ograniczała dostęp państw centralnych zarówno do broni, jak i żywności. W maju 1916 roku doszło do bitwy jutlandzkiej, w której wprawdzie flota brytyjska poniosła większe straty niż Niemcy, ale po niej ci ostatni nie próbowali już na większą skalę operacji morskich.

Dotychczasowe porażki zmusiły państwa centralne do zaproponowania pokoju (przełom 1916 i 1917 roku). Postawione jednak warunki były nie do zaakceptowania przez Ententę również dlatego, że 6 IV 1917 roku do wojny przeciw Niemcom i ich sojusznikom przystąpiły Stany Zjednoczone. To ostatecznie przesądzało o klęsce państw centralnych, tym bardziej że ich sytuacja wewnętrzna była coraz gorsza (masowe strajki w Niemczech w 1917 roku). Jeszcze w 1918 roku Niemcy zorganizowały ofensywę pod Arras, dotarli nawet na odległość 120 km od Paryża, ale losów wojny nie mogli już zmienić. Wyczerpane gospodarczo, targane wewnętrznymi konfliktami państwa centralne zmuszone zostały do kapitulacji. 9 XI 1918 roku cesarz niemiecki Wilhelm II abdykował; w kraju tym ogłoszono republikę. 11 XI1918 roku w lesie Compiègne pod Paryżem podpisano rozejm kończący I wojnę światową.

Warto pamiętać: Niemcy, zajmując Belgię, opanowali 11 VIII 1914 roku twierdzę Leodium, a 20 VIII 1914 roku Brukselę. Pojęcia „wojna pozycyjna” – sposób prowadzenia działań zbrojnych oparty na systemie umocnień polowych lub stałych. Tworzą się fronty, wokół których toczą się walki przez długi czas. Charakterystyczne zjawisko dla I wojny światowej Literatura W. Czapliński, A. Galos, W. Korta: Historia Niemiec. Wrocław 1981. Daty: 3 VIII 1914 roku - wypowiedzenie wojny Francji przez Niemcy 6-9 IX 1914 roku - bitwa nad Marną 22 IV 1915 rok - użycie pod Ypres gazu bojowego 21 II 1916 roku - początek bitwy pod Verdun 24 VI-26 XI 1916 roku - bitwa nad Sommą 11 XI 1918 roku - rozejm w Compiègne Oś czasu: 1856 - wizyta cara Aleksandra II w Warszawie 1863 - wybuch powstania styczniowego 1883 - wydanie Manifestu Komunistycznego w Polsce 1905 - ogłoszenie stanu wojennego w Królestwie Polskim 1918 - 11 listopada– odzyskanie przez Polskę niepodległości

II

ZACHÓD 720km) Wojna z błyskawicznej przerodziła się w pozycyjną. Chowano się w okopach, chronionych przez druty kolczaste, uzbrojonych żołnierzy, pola minowe, ginęło w nich kilka tysięcy ludzi). Obie strony miały te same środki bojowe. Nie przełamywały frontu najpotężniejszej wojny „Wielkiej Wojny”. Bitwa o Verdun, gdzie dowodził Francuski Filip Petain (bohater I Wojny Światowej, największy zdrajca II Wojny Światowej.) Niemcy chcieli zdobyć Verdun od 12.2.1916, Jednak nie udało się przełamać frontu, obie strony mają straty 600.000 Ludzi. Alianci przygotowują kontrofensywę z nad Sommy. Wielka Brytania używa czołgów. Od lipca do listopada 1916 Niemcy powstrzymywali ofensywę Wielkiej Brytanii- najkrwawsza bitwa zginęło 400.000 Niemcy. Wielka Brytania wdarła się do Niemiec na kilka kilometrów użyła gazów bojowych (chrom, gaz musztardowy). Wynaleziono maskę gazową, ale tylko na oczy i usta, gdy zaczęto używać gazu musztardowego rozciągnięto ja na całą twarz, bo gaz ten wypalał skórę.Gdy Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom (4.8.) trójporozumienie i trójprzymierze były w trakcie konfliktu. Atak Niemiec (wg. Planu Schlieffena- wojna błyskawiczna) od Pn- wsch. Niemcy wchodzą do Francji, nie mając żadnych oporów. Wrzesień 1914 Niemcy napotykają na opór we Francji nad Marną. Francja (gen Josephe Joffre) zatrzymała Niemców w ataku na Paryż. Była to jedna z najważniejszych bitew, która załamała plan Schlieffena, przyczyny: 1) Niemcy chcięli zdobyć Francję przez Belgię, której nie traktowali poważnie, jednak Belgowie postawili opór, który znacznie opóźnił pochód na Francje. 2) Atak na Francję. Niemiecki generał Helmud Von Motke uderza słabszymi siłami, których część przerzuca na wschodni front. 3) We Francji ląduje Brytyjski korpus ekspozycyjny. Ataki wrogich front zatrzymały się w okopach (od Ostendy w Pn. Francji, do granicy Szwajcarskiej

III (Trójprzymierze- Niemcy, Austro-Węgry, Włochy) (Trójporozumienie „Ententy”- Francja, Rosja, Wielka Brytania)

• bitwa nad MARNĄ- początek września 1914- 1,5 mln Niemców przebiło się przez obronę belgijską i dotarły do rzeki Marny- tutaj opór im stawiły wojska francuskie kierowane przez gen. Josepha Joffre’a, które rychło przeszły do kontrofensywy; Paryż uratowano w ostatniej chwili; była to jedna z najważniejszych bitew w dziejach całego świata, wpłynęła na klęskę planu Schlieffena(niemiecki plan wojny błyskawicznej), i na przebieg całej wojny
• po tej bitwie wojna zastygła w okopach, ciągnących się na długości około 700 km; w ciągu 4 lat wojny pozycyjnej obie strony bezskutecznie próbowały przełamać front; w lutym 1916 armia niemiecka zaatakowała francuską twierdzę VERDUN- była to największa bitwa całej I wojny, trwała do grudnia 1916r. i skończyła się powstrzymaniem ofensywy niemieckiej; po każdej ze stron zginęło około 300 tyś. Żołnierzy
• bitwa nad SOMMĄ- od lipca do listopada 1916r.- Niemcy powstrzymywali atak francusko-brytyjski i frontu nie udało się przełamać; najkrwawsza bitwa I wojny- zginęło 400 tyś. żołnierzy francuskich,400.000 niemieckich i 200.000 brytyjskich
• jedynym skutkiem obu ofensyw było nieznaczne przesunięcie frontu o zaledwie kilkanaście kilometrów; zostały wtedy po raz pierwszy użyte gazy bojowe, nowe typy granatów, ciężka artyleria
• w kwietniu 1917r. USA wypowiedziały wojnę Niemcom i w ten sposób przystąpiły do wojny po stronie ENTENTY
• 11 listopada 1918 podpisano pokój w wagonie kolejowym w Compiegne