Prezentacja maturalna

Różne przyczyny zagubienia się bohatera literackiego w rzeczywistości. Omów zagadnienie, odwołując się do wybranych utworów z różnych epok.

Słownik język polskiego definiuje słowo zagubienie jako stan osoby zagubionej, która nie wie jak postąpić w trudnej sytuacji, i traci orientacje w swoich czynach. Od zarania dziejów literatura przepełniała się wielorodnością motywów. Bohater literacki wraz z jego osobowością zmienia się, ale jak każdy człowiek posiada pewne ułomności, nie jest odporny na stres i przeciwności losu. Wtedy dochodzi do głosu zagubienie, którego przyczyną może być nieszczęśliwa miłość, wrażliwa dusza, brak umiejętności odnalezienia własnego miejsca w świecie co skutkuje bardzo często rozdarciem wewnętrznym. Literatura podejmuje próbę omówienia problemu i wskazania drogi postępowania. Złożoność problemu będę chciał przybliżyć na podstawie utworów z różnych epok, przedstawiając jednocześnie różnie przyczyny zagubienia bohaterów. Literatura powszechna, a w niej powieść epistolarna „Cierpienia Młodego Wertera” Goethego’go niesie za sobą nowy typ bohatera romantycznego tak zwanego werterycznego. Utwór powstał w 1774 w okresie wczesnego romantyzmu. Jego treścią jest historia nieszczęśliwej miłości bohatera i cierpień, jakie z racji tej nieszczęśliwej miłości przeżywa. Werter to wykształcony i subtelny młodzieniec, który po tajemniczym romansie wyjeżdża na wieś aby odzyskać równowagę psychiczną. Tym tajemniczym miejscem jest Wahlheim w którym poznaje Lotte, piękną i pełną wdzięków dziewczynę, zaręczoną z nieobecnym chwilowo Albertem, będącym w podróży. Bohater zakochuje się w niej bez pamięci i popada w miłosne szaleństwa odbierające mu rozum i zmysły. To uczucie staje się jego obsesją, dopada go zmienność nastrojów od euforii po przygnębienie, powoli dojrzewa w nim myśli o samobójstwie. Gdy wraca narzeczony dziewczyny, Werter usuwa się z jej życia i wyjeżdżając do innej, dalekiej miejscowości w której podejmuje pracę u boku ambasadora. Tam, nie zabawił długo, poniżony i cierpiący z powodu nieszczęśliwej miłości postanawia powrócić do ukochanej. Znów ją odwiedza, chociaż jest szczęśliwą mężatką. Jest natrętnym gościem, staje się utrapieniem nowożeńców. Przeżywa głęboki kryzys, znajduje się w coraz gorszym stanie psychicznym, popada w coraz większą rozpacz. Jego miłości do Lotty staje się uczuciem destrukcyjnym, niszczącym jego psychikę i wpływającym na brak stabilizacji wewnętrznej. W związku z tym nie może o niczym innym myśleć, nic nie robi, odwiedza tylko miejsca, gdzie czuł się szczęśliwy. Szuka ludzi podobnie cierpiących i ze zdwojoną mocą czyni co raz częściej myśli o samobójstwie, do którego przygotowuje się skrupulatnie, posuwając się nawet do podstępu. Posyła lokaja do domu Alberta i Lotty aby ten w jego imieniu pożyczył pistolety, które posłużą mu do samoobrony podczas dalekiej podróży do której się szykuje. Po otrzymaniu broni, każe oddalić się lokajowi, a sam przygotowuje się do spektakularnego samobójstwa, Przywdziewa żółtą kamizelkę i niebieski frak, w głowie układa plan samobójstwa, widzi oczami wyobraźni rozpacz Lotty i popełnia samobójstwo, strzelając sobie w głowę, po długich cierpieniach umiera. Werter jest młodzieńcem, którym rządzą uczucia. Serce dominuje nad rozumem co staje się przyczyną jego męczarni, zagubienia i ostatecznej tragedii. Jest człowiekiem słabym, skłonnym do rozczulania się nad samym sobą, dopatruje się szczęścia w samotności, odsuwa się od ludzi, nie potrafi podjąć ostatecznej decyzji, ciągle się waha, nie tylko utrudnia sobie życie, lecz też ludziom z jego otoczenia. Nie chce krzywdzić kobiety, którą kocha, nie chce jej odbierać innemu mężczyźnie, ale bardzo cierpi i jest zagubiony gdy znajduje się daleko od niej. Wybiera najprostsze i za razem najbardziej tchórzliwe rozwiązanie czyli samobójstwo. Od jego imienia powstało pojęcie bohatera werterycznego, a wiec werteryzm to postawa charakteryzująca się wybujałą uczuciowością, widzenie świata przez pryzmat fantazji i marzeń a jednoczesnie brakiem konkretnego zdecydowanego działania. Bohater werteryczny cierpi z miłości, jest zdesperowany, przeżywa rozterki egzystencjalne, jego działania dążą do samozagłady a kulminacją jest samobójstwo. III część „Dziadów” A. Mickiewicza to dramat romantyczny, którego jedną z cech jest fragmentaryczność akcji, kolejne sceny są nie zawsze ze sobą logicznie powiązane w związku z tym dominuje brak chronologii. Wydarzenie zawarte w dramacie romantycznym nawiązuje do autentycznych zdarzeń, jakie miały miejsce w 1825. Członkowie utworzonego w Wilnie towarzystwa „Filomatów” organizacji o charakterze patriotycznym, zostają aresztowani i uwięzieni. W scenie 1 więziennej rozgrywającej się w Wigilię Bożego Narodzenia, więźniowie zbierają się w celi Konrada. Konrad to przybrane imię Gustawa, młodego zagubionego człowieka, którego obsesją była nieodwzajemniona miłość do dziewczyny, która wzgardziła jego uczuciem i wyszła za maż za innego. Wrażliwy młodzieniec targany emocjami, próbuje popełnić samobójstwo. Nie wie co ma począć ze sobą, tak jak inni trafia do więzienia, jest sam w celi i musi dokonać wyboru między miłością do kobiety a miłością do ojczyzny, oznaką dokonania wyboru jest: Cyt: ”Gustaw zmarł 1.XI 1823. Tu narodził się Konrad 1.XI. 1823r.” . Więźniowie rozmawiają o prześladowaniach caratu wobec Polaków. Czują się niewinni i nieświadomi powodu aresztowania, wierzą, że śledztwo toczy się ze ich plecami tajnie. Nie mają możliwości obrony i są świadomi wyroków jakie zapadną. Charakteryzują ich szlachetności, odwaga. Są gotowi oddać życie za ojczyzne, ale pragną oszczędzić niepotrzebnych ofiar. Tomasz Zan proponuje aby wybrać spośród siebie kilku którzy przyznają się do winy. Sam jako przywódca towarzystwa chce przyjąć odpowiedzialność za kolegów. Z rozmów więźniów wyłania się obraz bestialskich prześladowań i represji jakie spadają na Polaków przez urzędników carskich. Obraz męczeństwa więźniów dopełnia historia Cisowskiego, który zatrzymany przez Rosjan i poddany długotrwałemu śledztwu i licznym torturom powraca po latach do domu jako wrak człowieka. W scenie 8 poznajemy także historię młodego Rollinsona. Obraz cierpień i prześladowania młodzieży jest wstrząsający i bestialski. Cierpienie i zagubienie jest też udziałem Konrada, wielkiego romantyka, poetę mającego świadomość swojej niezwykłości i obowiązku z jakim ta wybitność się wiąże. W Wielkiej Improwizacji Konrad toczy głęboką walkę ze sobą , jest zdeterminowany i zagubiony , przystępuje do walki z Bogiem i siłami nieczystymi. Przeświadczony o swojej niezwykłości i obowiązku , porównuje się do Boga cyt.: „Ja mistrz”. Bohaterem kieruje pycha ale również wielka odpowiedzialność za całą ludzkość, jego miłość jest uczuciem uniwersalnym, wszechmocnym i wszechogarniającym. Czuje się odpowiedzialny , bierze na siebie ciężar przewodnictwa, uważa że Bóg jest tylko mądrością a on jako poeta ma serce, które kocha wszystkich ludzi. Dlatego ma prawo domagać się od Boga o władzę nad światem i ludzkimi duszami. Nie jest to egoistycznym żądaniem dla rządzy władzy. Konrad chce być Chrystusem narodu, wziąć na siebie brzemię ludzkich grzechów i spraw narodu. Bóg milczy. Pozostawia bohatera samego ze swoim zagubieniem i cierpieniem wynikającym z miłości do ludzi, które określamy jako cierpienie prometejskie. Zagubiony bohater w swojej desperacji próbuje przeklnąć Boga ale zdążył powiedzieć tylko „Ty jesteś” i padł zemdlony co uratowało jego duszę przed potępieniem. Inny obraz zagubienia bohatera w rzeczywistości niesie za sobą powieść Fiodora Dostojewskiego pt.: „Zbrodnia i Kara”. Bohater powieści Rodion Romanowicz Raskolnikow 23 letni student, dokonuje zbrodni na starej lichwiarce Alonie Iwanowej i jej siostrze Lizawiecie. Dokonuje tej zbrodni z premedytacją, planując drobiazgowo okoliczności, sposób i narzędzie jaką była skradziona siekierka ze stróżówki. Powieść buduje nie tylko psychologiczny portret zbrodniarza i inteligenta i jest próbą odpowiedzi na pytanie o sposób dokonania morderstwa i jego wpływ na psychikę człowieka i przyczyny braku cierpienia. Rodion już podczas dokonywania zbrodni przechodzi wielkie napięcie psychiczne, jest w stanie chorobliwego rozdrażnienia, przechodzącego w stany maniakalne, cierpi także z powodu wysokiej temperatury. Następnie sprawia wrażenie obłąkanego, traci przytomność i majaczy. Rozpaczliwie zaciera ślady swego czynu. Jego depresja co raz bardziej pogłębia się. Nie może znieść rozmów na temat tego zabójstwa. Opryskliwie traktuje myśli, że popełnił zbrodnie choć sam się do tego nie przyznaje. Czas nie leczy jego ran, tylko sprawia , że jest bliski obłędu, boi się że sędzia Porfiry odkryje całą prawdę o nim, i o popełnionej przez niego zbrodni. Gardzi sobą, że nie jest dość twardy by znieść dręczące go myśli i zagłuszyć sumienie. Lekarstwem na wszystkie bolączki dręczące bohatera okazuje się być Sonia. W niej dostrzegł istotę równie doświadczoną przez los co on , poniżaną, poświęca się macosze i jej dzieciom. Co prawda dziewczyna nie potrafi zrozumieć motywów zbrodni Rodiona a tym bardziej mu wybaczyć, bo wie, że człowiek nie ma prawa zabić drugiego człowieka, ponieważ o życiu człowieka decyduje tylko Bóg. Namawia go do przyznania się do winy i oddać się w ręce sprawiedliwości. Uważa że: Cyt.: „Trzeba przyjąć cierpienie i odkupić się przez nie”. Przykładem takiego odkupienia jest przypowieść o Łazarzu, którą Sonia z wielkim przejęciem przeczytała Rodionowi. Rodion buntuje się , potępia siebie tylko za to, że nieudolnie popełnił zbrodnie. Cierpliwość i miłość Soni zwycięża. Dziewczyna podąża za nim na katorgę, jest bardzo cierpliwa, znosi wszelkie nieprzyjemności ze strony Raskolnikowa, gdyż on znów cierpi i dlatego źle traktuje dziewczynę, nie czuje skruchy, żałuje że się przyznał, nie umie współżyć z więźniami, popada nie tylko z nimi w konflikt lecz też ze sobą i Sonią. Dopiero długa rozłąka z Sonią spowodowana jej chorobą przywraca bohaterowi umiejętność żałowania swojego złego postępowania, a więc wyrzuty sumienia. Przekonuje się że jest dla niego bardzo ważną osobą, żę nie potrafi bez niej żyć. Odnajduje pod poduszką Biblię o której dawno zapomniał. Przechodzi metamorfozę gdy staje przed nim dziewczyna, wyznaje jej miłość i wie że mu wybacza i jej serce bije dla niego. Powieść niesie przesłanie mówiąc o tym, że zabójstwo nie możę być usprawiedliwione, gdyż ten kto go dokonał musi odkupić winę cierpieniem, a więc ponieść karę za swoje czyny. W przypadku Rodiona Raskolnikowa zagubienie spowodowane było m.in. tym że myślał o sobie jako jednostce genialnej, która może poświęcić życie wszawej jednostki dla dobra społeczeństwa. Epoka XX- lecia międzywojennego ukazuje portret młodego zagubionego człowieka w obcym dla niego społeczeństwie. „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego przedstawia właśnie takiego bohatera i tragiczne losy jego rodziny. Młodość Cezarego Baryki przypada na początek XX w. Rodzina Baryków mieszka w Baku i tam nie czuja się jak u siebie. Pochodzą z Polski, do której chcą za wszelką cenę wrócić ale tylko wtedy gdy ich majątek będzie zabezpieczeniem lepszego życia w kraju. Jadwiga Barykowa, matka Cezarego wychowana w Siedlcach, wydana za mąż za Seweryna Barykę- wbrew jej woli nie czuje się dobrze w Baku. Gdy wybuchła I wojna światowa Seweryna wcielono do rosyjskiego wojska, a ona pozostała w obcym kraju z dorastającym synem. Przelewa na niego swą całą miłość, Cezary wychowany w cieplarnianych warunkach w miłość i pod czujnym okiem ojca po jego wyjeździe całkowicie się zmienił, znikał na całe dnie, zaniedbując szkołe i dom cyt.: „ Nieszczęsna matka traciła głowę rozpływała się we łzach i gasła z niepokoju”. Nie była w stanie utrzymać syna przy sobie, napawając się jego widokiem kiedy wrócił późnią nocą i smacznie spał. W listach do męża nie skarżyła się na syna, sama znosiła swe cierpienie. Po wybuchu rewolucji, Cezary zafascynowany nowymi zjawiskami, wiecami, egzekucjami nie zajmował się domem . Całym domem opiekowała się i zajmowała matka. W nocy piekła chleb ze zboża po które sama chodziła na wieś. Cezary nie zauważał jej starań, nie zdawał sobie sprawy z ogromu jej poświęcenia, starał się opiekować ją i pielęgnować w niej to co jeszcze pozostało. Jedynymi wspólnymi chwilami były wyprawy do portu na bezowocne oczekiwanie na ojca. Podczas jednego z wielu oczekiwań na ojca, Barykowa spotkała księżną Szczerbatow – Mamajew i jej córki, udzielając im w domu schronienia. Odtąd była śledzona, odkryto schowane w ruinach oszczędności i skierowano ją za karę na roboty publiczne, gdzie bita i katowana w końcu umiera mając świadomość że jej syn pozostaje sam w obcym i wrogim kraju. Cezary dopiero teraz docenił matkę , jak była skarbem dla niego i ile mu poświęciła. Często przychodzi na grób matki i rozmawia z nią. Ten monolog jest dla niego ukojeniem gdyż czuje się winny śmierci matki a jednocześnie jest samotny, zagubiony wobec rzeczywistości która go otacza. Miasto tonie w ilości trupów leżących na ulicach, bohater zaś zostaje zatrudniony do wywozu trupów, uczestniczy w grzebaniu zamordowanych Ormian. Wzniosła w swej teorii rewolucja, w praktyce oznacza grabierz, gwałt i morderstwo. Akty tej niesprawiedliwości nie podobają się Cezaremu. Odrzuca rewolucje jako niewłaściwą drogę do sprawiedliwości społecznej. Jego młodzieńcze marzenia rozwijają się z rzeczywistością. Do Baku przybywa wycieńczony ojciec, który zabiera Cezarego do Polski w drodze maluje chłopcu utopijną wizję szklanych domów, kraju w którym panuje dobrobyt i równouprawnienie. To co zastaje Baryka w kraju rozmywa się całkowicie z jego wyobrażeniami. Polska jest zacofana, a ludzie żyją w skrajnej nędzy. To kraj, który stoi u progu reform i przekształceń po 123 latach niewoli. Rząd i komuniści przedstawiają swój pkt widzenia dotyczący prężnego rozwoju kraju, nie dostrzegają w tym programie potrzeb zwykłego człowieka. Nie można odbudowywać kraju propanując rewolucję, którą Cezary już widział, wie że klasa robotnicza nie jest zdolna do sprawowania władzy. Jeszcze raz staje przed dylematem czy wybrać krwawą rewolucję czy pogodzić się z bezrobociem i wyzyskiem. Mimo oporów decyduje się poprzez wystąpienia robotnicze co uwidocznione jest w scenie finałowej. Ubrany w mundur dołącza do manifestujących, nie do końca przekonany o słuszności swojego postępowania. Tragizm Cezarego Baryki polega na rozminięciu się jego marzeń z rzeczywistością, żadna z proponowanych postaw nie daje mu pewności że wybór był właściwy. Jak widzimy literatura na przestrzeni epok niesie różne przyczyny zagubienia bohatera literackiego. Niemiecki okres burzy i naporu przedstawia nowego bohatera romantycznego którym jest Werter – nieszczęśliwie zakochany, czujący rozdarcie wewnętrzne. Czuje ból istnienia i w zagubieniu popełnia samobójstwo. Innym bohaterem , który musi zastanowić się nad celami swojego życia jest Konrad z III cz. Dziadów a Mickiewicza. On zamienia miłość do kobiety w miłość do ojczyzny i w wielkim zagubieniu poszukuje drogi do dialogu z Bogiem. Pełen pychy nie potrafi opanować emocji ale otrzymuje szanse od Boga. Konrad chce być Chrystusem Narodu, wziąć na siebie całe grzechy, cierpienie całego narodu aby wyzwolić naród i Europę z niewoli. Natomiast XX – lecie Między Wojenne przedstawia jeszcze inne przyczyny zagubienia się w rzeczywistości – poszukujący własnej tożsamości, akceptacji i ojczyzny Cezary.. Tak jak różne przedstawiłem przyczyny zagubienia bohaterów tak też we współczesności zróżnicowane są zagubienia ludzi. Nie tylko dotyczy to młodego pokolenia. W każdym wieku możemy zejść na złą drogę przez co poczujemy się zagubieni, ale wartości jakie przekazali nam rodzice potrafią zaowocować i pozwolić na ocalenie i całkowite wyjście z trudnej sytuacji. Życie ludzkie to wieczna podróż to pokazanie dobrych i złych stron życia. Poznajemy świat i ludzi więc nieobce jest nam zagubienie ale rehabilitacja jest odnalezieniem ideałów dzięki którym stajemy się lepsi i wartościowsi choć mamy w sobie bagaż trudnych doświadczeń.