Taniec w literaturze polskiej ma różne oblicza, raz jest symbolem pojednania, optymizmu, nadzieją na przyszłość, a znów, kiedy indziej może być aluzją lub nawet porównaniem do władz politycznych . Jakby nie nazwać tańca – pląsem lub nawet hasaniem będzie on także odzwierciedleniem uczuć, okazją do zbliżenia dwóch pożądających się osób .

Utwór, który chciałbym przytoczyć jako pierwszy to „Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią” – średniowieczny polski utwór poetycki . Jego treścią jest jeden z najpopularniejszych tematów tego okresu – motyw śmierci, jej okrutnej, nieubłaganej władzy nad ludźmi i wszelkim stworzeniem . Śmierć - jako nagi, rozkładający się trup kobiety . Opowiada o swojej roli podczas “tańca” - jest agresywna, jej zajęcie polega głownie na karaniu . Anonimowy autor nawiązuje do „danse macabre” . Tańcami śmierci nazywamy w literaturze i ikonografii średniowiecznej cykl obrazów, w których występuje śmierć w postaci rozkładającego się trupa, szkieletu – z bronią lub instrumentem muzycznym w ręku i wśród tańca wzywa ludzi wszystkich stanów, płci, wieku, by żegnali się z życiem doczesnym . Ideą zasadniczą tańców była myśl, że śmierć jest potęgą wszechwładną i wobec niej wszyscy są równi . Liczba osób biorących udział w tańcu śmierci wynosiła pierwotnie 24 . Reprezentowały one wszystkie stany, zawody, które uporządkowane były według obowiązującej hierarchii społecznej – od papieża do żebraka . Wszystkie osoby i stany wymienione w „Rozmowie mistrza Polikarpa ze śmiercią” wyobrażać mają myśl ogólną poematu – o marności wszelkich dóbr ziemskich, o równości wszystkich wobec śmierci . Wszystko przemija i każdy człowiek stanie się w końcu jej ofiarą . Motyw tańca śmierci nie jest obcy naszemu poematowi – zamknięty jest w krótkim, ale surowym nakazie: „Memento mori!”(łac . „Pamięta o śmierci”) . W epoce romantyzmu do literatury wprowadzono polskie tańce narodowe, jakby chcąc przypomnieć Polakom niemającym ojczyzny ich narodowe tradycje . Emil Orzechowski nazywa „Pana Tadeusza” „istną kopalnią wiadomości o świecie, który już nawet dla współczesnych Mickiewiczowi był historią .” Adam Mickiewicz w obyczajach szlacheckich starał się odnaleźć polskość, bo w codziennym życiu kryje się duch narodowy . Szczególnie zwraca uwagę na staropolską gościnność i patriotyzm . Obok opisu uczt, polowań, grzybobrań, również nie zapomina o tańcach przy okazji spotkań towarzyskich . Najbardziej znany w literaturze polskiej jest oczywiście „(…)Polonez Trzeciego Maja!(…)” z XII księgi(„Kochajmy się”)

„Razem ze strun wiela Buchnął dźwięk, jakby cała janczarska kapela Ozwała się dzwonkami, z zelami, z bębenki” .

Poprzedza go koncert Jankiela, który na prośbę Zosi gra na cymbałach .

„Jankiel niezmiernie Zosię lubił, kiwnął brodą Na znak, że nie odmawia(…) .”

Polonez ten stal się symbolem starego, odchodzącego w przeszłość świata szlacheckiego .

Brzmią zewsząd okrzyki: „Ach, to może ostatni! patrzcie, patrzcie, młodzi, Może ostatni, co tak poloneza wodzi!” .

W „Chłopach” Władysława Reymonta odnajdziemy natomiast najbarwniejszy i najbardziej żywiołowy opis tańca w całej literaturze polskiej . Tańcami uświetnione było wesele Macieja Boryny z Jagną . Tańczono krakowiaki, mazury, obertasy . Ukazany został również taniec państwa młodych: " . . .Boryna do Jagny skoczył, przygarnął ją krzepko i z miejsca rymnął takiego oberka, aż dyle zaskowyczały, a on wiał po izbie, zawracał, podkówkami trzaskał . . ." . Początkiem końca (zamiar podjęcia walki o wolność kończy się niepomyślnie .) w „Weselu” jest głupota . Inteligenci nie dorośli do roli przywódczej . Gospodarz oddaje złoty róg Jaśkowi, który go gubi, sięgając po czapkę z pawich piór . “Taniec chocholi” to taniec tragiczny - kończący “Wesele” Stanisława Wyspiańskiego . Młody drużba jest świadkiem dziwnego tańca . W takt melodii granej przez Chochoła weselnicy wpadają w monotonny, pijacki taniec wręcz letargiczny trans, krąg uśpionych bohaterów dramatu, którzy nie umieli skorzystać z wielkiej szansy wspólnego czynu powstańczego . A jednak nie jest to taniec zupełnie pesymistyczny . Chochoł zawodzi żałobnie, lecz jest przecież różą zawiniętą w słomę na czas zimy - jest ideą odłożoną na lepsze czasy .

„Dech zapiera rozpacz, a przestrach i groza obejmują go martwotą; słania się, chyla ku ziemi, potrącany przez zbity krąg taneczników, który daremno chciał rozerwać…” . Być może jest to znak niemocy, niezdolności do czynu, a może symboliczna wizja uśpionego społeczeństwa polskiego, któremu brak gotowości do walki narodowowyzwoleńczej .

Tytułowe „Tango” ma podobną rolę w dramacie Sławomira Mrożka, pod tym właśnie tytułem . Dopiero po zabójstwie Artura, czytelnik dochodzi do momentu, w którym znajduje się wyjaśnienie tytułu utworu – Edek prosi Eugeniusza do tańca(tu objawia się szczyt lizusostwa wujka, który na propozycję tańca odpowiada „A wie pan, że nawet zatańczę .”) . Oboje tańczą tango „La Cumparsita” . Tango symbolizuje tu powtarzalność historii i prawidłowość rewolucji, a na koniec tańczy je zwycięzca - prymitywny, reprezentujący siłę i totalitaryzm Edek . Tango jest jeszcze bardziej pesymistyczne niż taniec chochoła . Oznacza bowiem zwycięstwo taniej, masowej kultury, klęskę idei uduchowionej czy choćby intelektualnej . Generalnie taniec oznacza jedność narodu, społeczności, grupy, bo tańczą wszyscy, mieszają się stany, rangi . Dlatego obraz tańca często kończy utwory, zamyka przedstawiony problem . W wielu religiach taniec, obok składania ofiary, jest najważniejszą czynnością kultową . Taniec może bowiem wprost wyrażać na zewnątrz to, co człowieka porusza od wewnątrz . W ten sposób np . uzewnętrznia się radość . Taniec może mieć wymowę optymistyczną jako symbol pojednania, zgody, radości . Często przybiera jednak postać groteskową i satyryczną .