Polski wynalazek o światowym znaczeniu. Lampa naftowa

Rewolucja przemysłowa kojarzona jest zwykle ze sławnymi i wybitnymi nazwiskami Anglików. O Polskach z reguły się nie pamięta, co jest niezwykle krzywdzące zwarzywszy na rolę, jaką odegrali w rozwoju wielu dziedzin techniki. Niektóre z wynalazków naszych rodaków miały duże znaczenie nie tylko dla Polski, ale i dla świata. Jednym z takich osiągnięć było niewątpliwie wynalezienie lampy naftowej przez Ignacego Łukasiewicza, czego konsekwencją był rozwój przemysłu naftowego.
Ignacy Łukasiewicz był skromnym, polskim aptekarzem. Wraz z Janem Zehem podjął próbę destylacji ropy naftowej, która miała mieć lecznicze działanie w medycynie. Owe badania przejęli w 1852 roku na zlecenie Piotra Mikolascha, który sam nie uzyskawszy pożądanych rezultatów, zrezygnował z prowadzenia dalszych doświadczeń. Oni także nie odkryli medycznych właściwości ropy, co spowodowało, że odrzucając hipotezę zdrowotnych właściwości oleju skalnego, zaczęli prowadzić próby otrzymania paliwa tańszego i bardziej wydajnego niż dotychczasowe. Łukasiewicz do swych badań zastosował destylację frakcjonowaną, w trakcie której w temperaturze ok. 250˚C otrzymał substancję pozbawioną lekkich frakcji. Na przełomie lat 1852-53 substancję tą rafinował stężonym kwasem siarkowym otrzymując naftę. 
Jan Zeh uzyskał w Austriackim Urzędzie Patentowym w Wiedniu patent na wytworzony wspólnie z Łukasiewiczem destylat z ropy naftowej. Miało to miejsce 2 grudnia 1852 roku . Niecały rok później polski aptekarz dokonał kolejnego wynalazku, który odmienił zupełnie, znaną dotychczas technikę oświetleniową. 
Prowadząc długie i mozolne doświadczenia Ignacy Łukasiewicz wykonał projekt lampy, która miała być zasilana paliwem tanim i dającym lepsze efekty oświetleniowe – naftą. W zrealizowaniu planów naukowca pomógł blacharz Adam Bartkowski. Wspólnie stworzyli pierwszy na świecie prototyp lampy naftowej. Początkowo światło uzyskane w jej wnętrzu nie było mocniejsze niż 10-15 świec woskowych, ale kolejne próby pozwoliły im na tyle poprawić jego jakość, aby uzyskać jasne i niekopcące światło. 
Budowa lampy naftowej oraz jej wygląd wzorowany był na lampach olejowych, jednak starannie ulepszony i zmodyfikowany. Przede wszystkim lampa była bardzo solidna. Nafta znajdowała się w blaszanym, cylindrycznym zbiorniku. Na pojemnik założona była rurka wykonana z metalu, z okienkiem z miki. W rurce znajdowały się także otwory, które umożliwiały przepływ powietrza. Knot był zanurzony w zbiorniku z naftą, z którego był przeprowadzony do metalowej rury, w której się palił.
Po raz pierwszy nowy wynalazek zastosowano 31 lipca 1853 roku w Szpitalu Głównym we Lwowie. Wydarzenie to miało ogromne znaczenie nie tylko dla przemysłu naftowego, ale także dla medycyny. Na sali operacyjnej, którą wówczas oświetlono lampami naftowymi, dr Zaorski wykonywał skomplikowaną operację. Pacjent Władysław Holecki dostał w nocy ataku wyrostka robaczkowego . Udała się uratować człowieka, który nie miałby szansy przeżyć, ponieważ przeprowadzenie zabiegu w nocy, bez oświetlenia sali szpitalnej, byłoby niemożliwe.
Skonstruowanie lampy naftowej spowodowało rosnące zapotrzebowanie na naftę. Ignacy Łukasiewicz podejmując współpracę z Tytusem Trzecieskim uruchomił w 1854 roku jedną z pierwszych na świecie i pierwszą na ziemiach polskich kopalnię ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna . Miała ona na celu zaopatrzenie ludności w surowiec, który stał się w drugiej połowie XIX wieku głównym paliwem, używanym do oświetlenia domów w naszym kraju. Swa lata później obaj panowie powołali do życia pierwszą na świecie rafinerię ropy naftowej w Ulaszowicach koło Jasła. Te działania Łukasiewicza spowodowały, ze uznany został za twórcę polskiego przemysłu naftowego. Do końca życia patronował instytucjom wspierającym rozwój tej gałęzi przemysłu. Zorganizował m.in. Kongres Naftowy, który odbył się w 1877 roku we Lwowie. Założył także w Gorlicach Towarzystwo Naftowe, które skupiało wokół siebie ludzi czynnie związanych z wydobyciem ropy naftowej i tych, którzy byli jedynie jej pasjonatami. 
Przemysł naftowy, był największym jaki powstał w XIX wieku. Wynalazek Ignacego Łukasiewicza stał się na wiele lat głównym źródłem sztucznego światła w wielu domach. Odkrycie właściwości i możliwości zastosowania destylatu z ropy naftowej do oświetlania pomieszczeń, zrewolucjonizowało dotychczasowe życie i spowodowało możliwość pracy w nocy oraz w warunkach niedostatecznego naświetlenia w pomieszczeniach zamkniętych. Lampa naftowa była wynalazkiem przełomowym, ponieważ dawała wielokrotnie większą siłę światła od zwykłych świec parafinowych. Była także najdłużej używanym źródłem sztucznego światła, ponieważ nie zaprzestano jej stosowania nawet po wynalezieniu żarówki przez Thomasa Edisona. Przyczyną tego była prawdopodobnie jej dostępność i niska cena. Wielu ludzi jeszcze przez długi czas nie było stać na wprowadzenie elektryczności, a lampa naftowa i dziś jest niezastąpiona szczególnie podczas kilkudniowego braku prądu.

Bibliografia

1. Gajewski F., Jubileusz 150-lecia przeprowadzenia we Lwowie operacji w porze nocnej przy świetle lampy naftowej konstrukcji mgr. farmacji Ignacego Łukasiewicza, artykuł zamieszczony na stronie internetowej: http://old.gumed.edu.pl/uczelnia/gazeta/redakcja.php.
2. Gancarski J. (red.), W kręgu światła lampy naftowej = By the light of the paraffin lamp, Mitel, Rzeszów 2005.
3. Kmieć K., Dymarczyk I., Ignacy Łukasiewicz – student farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego [w:] Szafran St., Kmieć K., Dymarczyk I., Znamirowski A., Ignacy Łukasiewicz i jego dzieło w ekslibrisie, Scriptum, Kraków 2004, s. 13-16.
4. Szafran St., 150 lat polskiego i światowego przemysłu naftowego [w:] Szafran St., Kmieć K., Dymarczyk I., Znamirowski A., Ignacy Łukasiewicz i jego dzieło w ekslibrisie, Scriptum, Kraków 2004, s. 5-8.
5. Znamirowski A., Motywy Łukasiewiczowskie i naftowe w ekslibrisach [w:] Szafran St., Kmieć K., Dymarczyk I., Znamirowski A., Ignacy Łukasiewicz i jego dzieło w ekslibrisie, Scriptum, Kraków 2004, s. 21-23.