Barok

1. Skąd pochodzi nazwa epoki? Sama nazwa “barok” została zaczerpnięta w końcu ubiegłego wieku z terminologii historii sztuki. Epitet i określenie “barokowy” nadana została stylowi Jana Andrzeja Morsztyna, którego uznaje się za prekursora tego gatunku nie tylko w Polsce ale i w Europie. Słowo “barok” pochodzi z języka portugalskiego <barocco - oznacza rzadka i cenną perłę o nieregularnym kształcie, także nieprawidłowy kapryśny wytwór sztuki> W Baroku wyróżniamy 3 fazy : • Wczesny Barok (lata ok. 1580-1620) • Barok dojrzały (lata ok. 1620-1680) • Schyłek Baroku (lata ok. 1680-1720)
2. Sztukę barokową charakteryzuje :

• nieregularność kształtów,
• silna dynamika, ruch i teatralność gestu,
• realizm przedstawianych postaci,
• silne kontrasty światła i cienia,
• wnętrza budynków zdobione były rzeźbionymi aniołkami, muszlami i wieńcami.

3. Jakie nurty kultury były w okresie baroku w Polsce? W okresie Baroku w Polsce panowały dwa nurty:

• Nurt ziemiański charakteryzował średnią szlachtę, która ceniła rodzimość swojskość i inne wartości jakie umożliwiał ziemiański tryb życia. Głównymi Przedstawicielami byli:
• Wacław Potocki, Jan Chryzostom Pasek, Zbigniew Morsztyn.
• Opozycją tego nurtu był nurt dworski. Lansował on wszystko co związane jest z modą europejską zarówno modę styl, jak i sztukę. Czerpał z wzorów wielkich dworów europejskich. Tu najbardziej znanymi przedstawicielami byli:
• Jan Andrzej Morsztyn,
• Daniel Naborowski.

4. Czy sztuka barokowa służyła Kościołowi? Sztuka baroku pełniła bardzo ważną funkcję zwłaszcza dla Kościoła. Pomocna była w oddziaływaniu na emocje i uczucia wiernych. Miała także na celu zachowanie prawomyślności religii.
5. Ważne hasła, definicje i pojęcia epoki:

• KONTRREFORMACJA - spowodowała powstanie listy ksiąg zakazanych, nakazywano pokazywanie scen religijnych. Jest to także okres upadku piśmiennictwa, ale przede wszystkim nietolerancji religijnej. W okresie baroku jest tzw. dwoistość postaw. Zakłada ona zgodę na świat nietrwały, ale ważne jest szukanie wartości trwałych. Głównym celem jest dążenie do zbawienia (metafizyka). Nastąpił kryzys renesansowych ideałów humanistycznych. Przeciwstawienie dwóch kultur: ziemiańskiej - z dworską. Kultura ziemiańska zainteresowanie tematyką ludową, obrzędami ludowymi, kult pamiątek ojczystych. Kultura dworska lansowana była na dworach, zależność od stylu mody i sztuki europejskiej.
• SARMATA- jest to model życia i zachowywania się XVII wiecznego szlachcica. Sarmata lubił zabawy, picie, bronił początkowo wiary i ojczyzny, następnie zmienił się w ksenofoba i konserwatystę.
• MARINIZM- nurt literacki, celem poezji w myśl marinizmu jest zaskakiwanie i radowanie czytelnika. Lista przykładowych środków stylistycznych charakterystycznych dla marinizmu: metafora, epitety, hiperbola, paradoks, anafora, gradacja, oksymoron, puenta.

6. Gatunki literackie epoki baroku: o sonety o wiersze okolicznościowe o pamiętniki o epos o listy o liryki religijne
7. Architektura Baroku

Cechuje ją monumentalność, dynamika, bogactwo dekoracji i form ornamentalnych, hieratyzacja elementów kompozycyjnych kumulująca na osi środkowej. Efekty światłocieniowe uzyskiwane przez wygięcie elewacji, przerywanie gzymsów, wnętrza zdobione sztukateriami i malowidłami (często iluzjonistycznymi). Charakterystyczne dla epoki było organiczne łączenie architektury, malarstwa i rzeźby. W architekturze sakralnej najczęściej spotykany typ przestrzenny wywodzący się z rzymskiego kościoła Il Ges. Różnorodne rozwiązania elewacji i rzutów kościołów (fasady parawanowe, wieże, kopuły na skrzyżowaniu naw, plany podłużne, podłużno-centralne, eliptyczne). Monumentalne założenia klasztorne, zbliżone do pałacowych. W architekturze świeckiej typ pałacu między dziedzińcem i ogrodem (Wersal, Vaux-le-Vicomte), zazwyczaj na osi głównej, sala i reprezentacyjna klatka schodowa, ogród o układzie osiowo-geometrycznym i promienistym (barokowy styl ogrodowy). Rozkwit urbanistyki - liczne owalne, okrągłe i prostokątne place z zasadą trójramienistego rozgałęzienia arterii (Rzym, Wersal). 8. Malarstwo Na uformowanie się malarstwa barokowego na przełomie XVI i XVIIw. wywarło wpływ rzymskie środowisko artystyczne - nurt naturalistyczny reprezentowany przez Caravaggia (caravaggionizm), i nurt klasycystyczny (wywodząca się z Bolonii rodzina Carraccicch, G. Reni, Domenichino) oraz kolorystyczna szkoła wenecka. Prądy te przeplatając się z tendencjami mistyczno-symbolicznymi i nurtem sztuki dworskiej (zwłaszcza w krajach katolickich), były głównymi kierunkami malarstwa barokowego. W malarstwie religijnym dominowała tematyka mistyczno-symboliczna i męczeńska, w malarstwie świeckim - sceny mitologiczne, alegoryczne, historyczne i portret, a także pejzaż, martwa natura, tematyka rodzajowa (zwłaszcza w Holandii, Flandrii i Hiszpanii). Kompozycja barokowa opierała się na układach ciągnących wzdłuż przekątnej i silnych efektach światłocieniowych. W malarstwie ściennym stosowano iluzjonizm (Guercino, P. da Cortona, A. Pozzo). Lecz właśnie we Włoszech dokonuje się przełom, który stanie się podstawą rozwoju całego zachodnioeuropejskiego malarstwa nowożytnego. Pojawia się dążenie do wypowiadania w obrazie osobistych wrażeń artysty. W tym celu obierano szczególny punkt widzenia, pewien określony układ postaci, które zwrócone do widza plecami zdają się go zapraszać, aby sam wkroczył do obrazu. Sposób malowania nabiera swobody. Malarzy XVII w interesuje zjawisko zmiany barw w zależności od oświetlenia i usiłują znaleźć na tej właśnie drodze jakąś ogólną tonację. Dzięki Caravaggiowi malarstwo oparte na zasadzie światłocienia zyskuje powszechne uznanie, którego nie osiągnięto nigdy wcześniej na przestrzeni całych dziejów sztuki. Inne ważne ośrodki malarstwa: Hiszpania (D. Velzquez, F. de Zurbarn, B.E. Murillo), Flandria (P.P. Rubens, A. van Dyck, J. Jordaens), Holandia (F. Hals, Rembrandt, J. Vermeer van Delft), Francja (G. de La Tour, N. Poussin, C. Lorrain, Ch. Le Brun, H. Rigaud). W Polsce malarstwo barokowe reprezentowali: T. Dolabella, J. Tretko, M.A. Palloni, J. Szymonowicz-Siemiginowski. Nastąpił też rozkwit rzemiosła artystycznego, zwłaszcza ceramiki, meblarstwa i tkactwa. 9. Rzeźba Barok w sztuce został zapoczątkowany we Włoszech(Rzym) w II połowie XVI w. Jest to sztuka ruchu. Geometryczny spokój i matematyczne proporcje rzeźb renesansowych zostają zastąpione dynamicznie ujętymi formami z przewagą linii krzywych. Niosą one ze sobą wrażenie ruchu i pulsowania. O ile trudno wymienić sławnego polskiego reprezentanta sztuki baroku to bez wątpienia najwybitniejszym przedstawicielem baroku w dziedzinie rzeźby i architektury był Włoch Giovanni Lorenzo Bernini (1598-1680). Jedną z jego najsłynniejszych a zarazem najlepszych rzeźb jest Ekstaza św. Teresy. Rzeźba ta jest doskonałym dowodem na to jak realistyczna i dynamiczna może być rzeźba.