Wstęp. Celem niniejszej pracy jest omówienie politycznych organów kierowania w NATO, przedstawienie ich struktury wewnętrznej, zadań oraz kompetencji. Pragnę przybliżyć także zależności pomiędzy poszczególnymi organami w NATO, oraz jakie znaczenie w sojuszu mają decyzje organów politycznych. Genezy struktury Paktu Północnoatlantyckiego możemy doszukać się w trójdzielnym modelu podziału władzy opracowanej przez Monteskiusza, mianowicie na: • władzę ustawodawczą • sądowniczą • władzę wykonawczą Ten że system jest podstawą ustroju w demokratycznych państwach które uczestniczą w pakcie, więc naturalnym zjawiskiem jest to iż struktura samego paktu powstaje na tych wartościach. W myśl tego w NATO utworzono dwa organy odpowiadające za sprawy polityczne: • Instytucje cywilne. • Instytucje wojskowe części politycznej. Kwatera Główna NATO(NATO HQ) Kwatera Główna sojuszu jest najważniejszym ośrodkiem decyzji politycznych NATO. Ulokowana została w Brukseli skąd wychodzą najważniejsze decyzje związane z polityką i strategią sojuszu. Mieści w sobie siedziby organów politycznych;

• Rady Północnoatlantyckiej • Grupy Planowania Nuklearnego • Stałych Przedstawicielstw Narodowych • Sekretarza Generalnego i Sekretariatu Międzynarodowego

jak i siedziby przewodniczących Komitetu Wojskowego i Międzynarodowego Sztabu Wojskowego. Ponad to mieści w sobie przedstawicielstwa dyplomatyczne państw partnerskich, oraz wiele innych agend sojuszu. Zacznę od najważniejszego z organów politycznych NATO jakim jest: Instytucje cywilne.

Rada Północnoatlantycka jest jedynym organem NATO którego genezy możemy doszukiwać się bezpośrednio w traktacie Waszyngtońskim. Mowa o tym w art. 9 traktatu: „Strony niniejszym ustanawiają Radę, w której każda z nich będzie reprezentowana, w celu rozpatrywania spraw dotyczących realizacji niniejszego Traktatu. Rada będzie zorganizowana w taki sposób, aby mogła zbierać się szybko w każdym czasie. Rada utworzy takie organy pomocnicze, jakie okażą się potrzebne (…)”.1 W skład tej że rady wchodzą przedstawiciele wszystkich państw sojuszniczych dysponujących równoprawnym głosem. Rada Północnoatlantycka składa się ze stałych przedstawicieli w randze ambasadorów, spotykających się raz w tygodniu na sesjach zwyczajnych, rada może obradować na wyższym szczeblu ministerialnym- raz do roku, lub na szczytach głów państw kiedy ustalane są podstawowe i szczególnie ważne sprawy dla bezpieczeństwa sojuszu, jednak że nie ma to znaczącego wpływu ponieważ decyzje i postanowienia Rady maja zawsze ten sam wymiar i moc prawną. Decyzje w Radzie wydawane są na zasadzie konsensusu- czyli jednomyślnością głosów. Warto wspomnieć iż NAC odgrywa bardzo ważną rolę publiczną a mianowicie wydaje komunikaty które tłumaczą opinii publicznej politykę oraz decyzje paktu.

Zgodnie z założeniami Traktatu Waszyngtońskiego, Rada została wyposażona w możliwość tworzenia własnych organów pomocniczych, wspierających Radę w różnych dziedzinach. Kiedy rząd danego państwa jest reprezentowany przez ambasadora(członka Rady Stałej) ma on do dyspozycji personel polityczny oraz wojskowy wspierający proces decyzyjny. Wszelkim obradom rady towarzyszy Sekretarz generalny NATO- lub w przypadku jego nieobecności zastępca Sekretarza. Prace Rady przygotowywane są przez podległe komitety zajmujące się daną dziedziną. Większość prac rady przygotowywana jest przez Wysoki Komitet Polityczny(SPC) składający się z zastępców Stałej rady wspieranych przez krajowych ekspertów w danej dziedzinie. W takowym przypadku mówimy o obradach tzw. Wzmocnionego Wysokiego Komitetu Politycznego. W kompetencjach Wysokiego Komitetu Politycznego leży także formułowanie oświadczeń oraz komunikatów zatwierdzanych potem przez Radę Północnoatlantycką. Prace Komitetu zwykle mają miejsce przed spotkaniami ministerialnymi aby przygotować dokumenty, które są potem przedkładane Radzie podczas obrad. Wysoki Komitet Odpowiedzialny jest za przygotowanie najważniejszych dokumentów z dziedziny bezpieczeństwa. Za opracowanie reszty spraw i zagadnień politycznych odpowiedzialny zwykły komitet składający się z narodowych ekspertów.

Podczas obrad Rady Północnoatlantyckiej na szczeblu ministrów obrony państw, lub w przypadku omawiania kwestii obronnych ze strategicznego punku widzenia, w prace przygotowawcze obrad, mogą zostać włączone inne wysokie komitety, które są najwyższymi rangą organami doradczymi Rady np. Wykonawcza Grupa Robocza W zależności od tego która z powyżej wymienionych instytucji jest najwłaściwsza w danej sprawie. Wysoki Komitet wraz z przyznanymi mu kompetencjami przejmuje w późniejszym czasie nadzór nad wdrażaniem postanowień Rady. Warto wspomnieć o tym iż Rada Północnoatlantycka przejęła kompetencje i zadania po Komitecie Planowania Obronnego(DPC) który do 2010 r. był najważniejszym organem odpowiadającym za kształtowanie strategii obronnej NATO. Komitet w głównej mierze wystosowywał szczegółowe wytyczne dla władz wojskowych i w zakresie swych funkcji pełnił tą samą rolę co Rada. Organ ten został rozwiązany z powodu czysto praktycznego, a mianowicie zbyt dużej liczby organów decyzyjnych więc kompetencje tegoż organu przejęła Rada Północnoatlantycka,
Grupa Planowania Nuklearnego (NPG-Nuclear Planing Grup) jak sama nazwa wskazuje jest to organ dopowiadający za wszelkie sprawy związane z ogólną politykę atomową, w tym bezpieczeństwo nuklearne sojuszu, zabezpieczenie i trwałość broni jądrowej, systemy łączności i informatyczne, kwestie związane z rozmieszczeniem broni sojuszu, jak i kwestie szersze związane z: proliferacją broni jądrowej na świeci oraz kontrolę światowych zbrojeń jądrowych. Polityka nuklearna sojuszu musi być elastyczna więc ciągle poddawana jest rewizji, oraz dostosowywana do aktualnych tendencji światowych.

W skład NPG wchodzą przedstawiciele wszystkich państw uczestniczących w pakcie, nawet ci którzy takowej broni nie posiadają. W pracach NPG nie uczestniczy Francja. Spotkania stałych przedstawicieli zwyczajowo organizowane są raz w tygodniu by podtrzymać ciągłość instytucjonalną NPG. W nagłych przypadkach możliwe jest przygotowanie zebrania nadzwyczajnego na szczecie, podobnie jak w przypadku Rady Północnoatlantyckiej.

Prace Grupy Planowania Nuklearnego przygotowywane są przez Grupę Sztabową w której skład wchodzą członkowie delegacji narodowych państw uczestniczących w pracach NPG. Grupa Sztabowa. Grupa Wysokiego Szczebla w ramach NPG(HLG-High Level Grup) jest najważniejszym organem doradczym w sprawach polityki jądrowej i ogólnego planowania. Na przełomie lat 1998-99 HLG przejęła kompetencje i zadania dawnej Grupy Wysokiego Szczebla ds. Zapewnienia Bezpieczeństwa Broni (SLWPG- Senior Level Weapons Protection Group). Zadaniem tej grupy był nadzór nad zabezpieczeniem broni nuklearnej, oraz nadzór nad jej trwałością. Obrady HLG toczą się pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych a w skład grupy wchodzą eksperci i politycy z państw członkowskich sojuszu. Grupa spotyka się kilka razy w roku aby omówić i zaplanować politykę nuklearna NATO. Sekretarz Generalny i Sekretariat Międzynarodowy. Na Stanowisko Sekretarza Generalnego mianują rządy państw członkowskich NATO. Jest on najwyższym międzynarodowym mężem stanu. Do jego kompetencji należy przewodniczenie Radzie Północnoatlantyckiej i Grupie Planowania Nuklearnego, jest też przewodniczącym innych wysokich komitetów NATO oraz szefem władzy wykonawczej sojuszu. Jest przewodniczącym Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, Grupy Współpracy Śródziemnomorskiej, współprzewodniczy także Stałej Radzie NATO- Rosja i NATO- Ukraina. Sekretarz Generalny jest odpowiedzialny także za promowani i sterowanie procesami konsultacji i podejmowania decyzji wewnątrz sojuszu. Przysługuje mu prawo wnoszenia nowych tematów do konsultacji podczas obrad każdego z organów. Jest głównym przedstawicielem NATO w stosunku do państw nie będących w sojuszu, jak i głównym mediatorem wewnątrz niego. Sekretarz Generalny NATO stoi na czele Sekretariatu Międzynarodowego. Głównym jego zadaniem jest wspieranie Rady Północnoatlantyckiej w jej pracach. Personel sekretariatu składa się z przedstawicieli państw członkowskich sojuszu zatrudnionych bezpośrednio przez NATO lub oddelegowanych przez poszczególne rządy państw członkowskich. Sekretariat składa się z: Urzędu Sekretarza Generalnego, Biura Kontroli Finansowej, Biura Administracyjnego oraz pięciu Pionów Operacyjnych: Departamentu Spraw Politycznych, Departamentu Planowania Obronnego i Operacji, Departament Wsparcia Obrony, Departament ds. Inwestycji w Dziedzinie Bezpieczeństwa, Logistyki i Planowania Cywilnego, Departament Nauki i ochrony środowiska. Instytucje polityczne części wojskowej. Komitet Wojskowy jest jednym z organów odpowiedzialnych za kreowanie polityki wojskowej sojuszu i główną władzą wojskową. Stworzono go w celu zapewnienia organom cywilnym, takim jak Rada Północnoatlantycka i Grupa Planowania Nuklearnego, kompleksowej pomocy i doradztwa we wszystkich sprawach militarnych. Wszystkie działania Komitetu sprawowane są pod nadzorem politycznym Rady Północnoatlantyckiej. W skład Komitetu wchodzą wysocy rangą oficerowie pochodzący z państw członkowskich, pełniący funkcję stałych przedstawicieli wojskowych przy NATO. Podobnie jak w przypadku NAC i NPG członkowie Komitetu spotykają się na sesjach stałych. Komitet może obradować na wysokim szczeblu szefów obrony państw członkowskich. Na czele komitetu wojskowego stoi Przewodniczący Komitetu Wojskowego który wybierany jest przez szefów obrony, na 4 letnią kadencję. Jest zarówno przedstawicielem i rzecznikiem Komitetu, jednocześnie wydaje dyrektywy i wytyczne Międzynarodowemu Sztabowi Wojskowemu.

Wnioski: W sojuszu suwerennych i niepodległych państw, jakim jest NATO najważniejszą sprawą jest wypracowanie konsensusu w formułowaniu i wdrażaniu decyzji politycznych. Wymaga to wzajemnego poinformowania o własnych celach, interesach i przyszłych działaniach państw członkowskich. To zadanie wymaga ciągłych i nieprzerwanych konsultacji na każdym szczeblu decyzyjnym. Ogół instytucji sojuszu ma za zadanie w głównej mierze wypracowanie jednolitego stanowiska wewnątrz sojuszu. Polityczne organy kierowania odpowiedzialne są w głównej mierze za wypracowanie jednolitej strategii dla NATO, które potem zostają wdrażane przez organy wojskowe. Cała skomplikowana struktura polityczna musi wypracować dla całego sojuszu jednolity i spójny plan działania, dający odpowiedź na wszelakiego rodzaju zagrożenia dla sojuszu i jego członków. Mnogość organów konsultacyjnych, mam na myśli cały system kolegialny- komisji stałych i ad hoc przy Radzie Północnoatlantyckiej, daje możliwość szybkiego i elastycznego działania w danej sytuacji z możliwością przewidzenia pewnych zagrożeniom oraz zaplanowania działań prewencyjnych.