Przywództwo w wojsku Kiedy zaczęto interesować się przywództwem w wojsk? W wielu armiach owe zainteresowanie było wynikiem kryzysu tradycyjnych środków dowodzenia, zaczęto odchodzić od znanych form walki. Przed dowodzącymi postawiono nowe zadania, wymagało się od nich prowadzenia regularnych operacji bojowych, ale także operacji nowego typu. Do walki wykorzystywano nowe technologie, więc i sposoby dowodzenia musiały ulec zmianie. Jaka jest idea współczesnego przywództwa wojskowego? Myślę, że jest to dążenie do znalezienia bardziej efektywnych, korzystniejszych form zbiorowego, zorganizowanego działania. W wojsku nie zarządza się kilkoma osobami, dowódca jest odpowiedzialny nie tylko za setki swoich żołnierzy, ale także za ludność cywilną, którą w wypadku atak jest najbardziej zagrożona i najbardziej bezbronna. Ponad to wojsko jest obecnie włączane nie tylko do operacji wojskowych, ale także do działań nieregularnych, do działań połączonych. To właśnie zapanowanie nad tym wszystkim jest głównym celem i zadaniem przywódcy wojskowego.
Jednym z istotnych aspektów przemian, jakie dokonują się w Wojsku Polskim jest potrzeba innego, nowego spojrzenia na dowodzenie w armii. Z praktyki wieloletnich kontaktów wynika, że w procesie dowodzenia podwładnymi nie wystarcza odwoływanie się tylko i wyłącznie do ustalonych kompetencji, zadań, stopnia wojskowego czy stanowiska służbowego. Takie dowodzenie mija się z oczekiwaniami społeczeństwa demokratycznego, którego obywatele zorientowani są między innymi na takie wartości jak wolność, godność i podmiotowość człowieka. W Polsce pierwsze zmiany pojmowania przywództwa pojawiły się w latach dziewięćdziesiątych, ponieważ był to okres wielkich przemian politycznych, gospodarczych, ustrojowych kraju. Zmiana doktryny i strategii obrony oraz określenie nowych funkcji nie tylko wewnętrznych, ale i zewnętrznych wymagało podjęcia wysiłku i sprostaniu wielu nowym zadaniom. Wojsko musiało być przygotowane na podejmowanie nowych działań i wypełnia nianie nowych ról. Ma to miejsce wówczas, kiedy potencjalny konflikt lub agresja stwarzają zagrożenie dla pokoju. Siły wojskowe mogą zostać użyte w celu przywrócenia pokoju lub w celu stabilizacji sytuacji, jeżeli możliwe jest to bez użycia zasobów bojowych. Operacje te mogą obejmować działania, które maja na celu, między innymi: – zapobieganie konfliktom; – kontrolę zbrojeń i działania przeciwdziałające rozprzestrzenianiu uzbrojenia; – operacje wspierania pokoju; – budowanie pokoju – niesienie pomocy humanitarnej;

• ewakuację o charakterze niebojowym.
  Podczas dowodzenia w wojsku najważniejsze jest komunikowanie. Komunikowanie, jest to porozumienie się międzyludzkie. Komunikowanie jest procesem złożonym - przekazywaniem wiadomości pomiędzy ludźmi i wśród ludzi - za pośrednictwem symboli, którymi są słowa, sygnały pozawerbalne (np. wyraz twarzy, pozawerbalne dźwięki mowy, ruchy ciała, gesty). Wiadomość przekazywana przez nadawcę podlega zakodowaniu, a z kolei kanałem (wzrok, słuch, węch) dociera do odbiorcy, który ją przyjmuje i odkodowuje. Ważne są sposoby komunikowania w różnych sytuacjach, dobór słów, ton i siła głosu, wykonywane gesty. Zdolność powiedzenia odpowiednich rzeczy w odpowiednim czasie i we właściwy sposób stanowi istotny element przywództwa. Okres pokoju umożliwia wytworzenie takiego rodzaju więzi pomiędzy przywódcą i żołnierzami, by byli oni zdolni zarówno podążać za nim, jak i działać samodzielnie. Pozyskanie zaufania i wiary żołnierzy musi nastąpić wcześniej niż w sytuacji bojowej. Podstawą związków między przywódcą a żołnierzami jest to, co i w jaki sposób im komunikuje. Te związki z kolei stanowią podstawę dyscypliny i spójności w pododdziale. Efektywne komunikowanie zależy od tego, czy żołnierze słuchają swego przywódcy i czy go rozumieją. Jeśli przywódca chce, by żołnierze go słuchali, sam musi umieć ich wysłuchać: nie przerywać wypowiedzi, utrzymywać kontakt wzrokowy z rozmówcą, zwracać uwagę na emocje związane z tym, co mówi.
  Jaka jest koncepcja przywództwa dla Sił Zbrojnych RP? Każdego żołnierza powinny charakteryzować: odwaga, szczerość, fachowość, poświęceni. Te wartości stanowią podstawę budowy zaufania, które jest niezbędne w oddziale mającym działać na skraju możliwości. Złożona natura ludzka zawiera w sobie dobro i zło. Zadaniem przywódcy jest wydobywanie dobra, jeśli nawet okaże się to niemożliwe w stosunku do wszystkich żołnierzy. Zasadą jest, że w wojsku znajdą się lepsi i gorsi. Bardzo ważne jest, by przywódca zaskarbił sobie szacunek żołnierzy. Cieszący się szacunkiem żołnierzy przywódca wpływa na nich poprzez nauczanie, szkolenie, doradzanie, dyscyplinowanie i stanowienie przykładu. Żołnierz, który nie akceptuje pożądanych wartości i zachowań, stanowi zagrożenie dla dyscypliny i spójności oddziału. Przywódca musi także rozumieć ludzką naturę, motywować spójne, zdyscyplinowane i dobrze wyszkolone pododdziały, pamiętając o tym, że wojna może wydobyć z człowieka to, co najgorsze (np. przestępstwa, okrucieństwa). Zarówno przed walką, jak i w jej trakcie w sposób naturalny ujawnia się strach. Jego przezwyciężenie wymaga odwagi, fachowości, pewności siebie i siły charakteru. Przywódca może przeciwdziałać strachowi u podwładnych poprzez rozwijanie ich fachowości oraz motywowanie i budowanie pewności siebie. Ze strachem związane są określone emocje. Depresja, smutek, poczucie beznadziejności, brak poczucia własnej wartości są emocjami niebezpiecznymi, prowadzą do nieefektywności i paniki na polu walki. Przywódca powinien sprawować kontrolę nad tymi emocjami, dając przykład w tym względzie i prowadząc rozmowy z żołnierzami. Realistyczne i pełne wyzwań szkolenie pozwala rozwijać odwagę, pewność siebie, morale i wolę zwycięstwa. Służy temu także studiowanie przykładów z minionych wojen. Siły Zbrojne RP znajdują się pod zwierzchnictwem prezydenta RP. Jego uprawnienia i kompetencje wynikają z Konstytucji oraz ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej . Jest on więc przywódcą kierującym wojskowością w Polsce. Nie robi tego sam. Powołuje do tego odpowiednich ludzi. Prezydent RP jako Zwierzchnik Sił Zbrojnych, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, określa główne kierunki rozwoju Sił Zbrojnych oraz ich przygotowań do obrony państwa, a także może uczestniczyć w odprawach kierowniczej kadry Ministerstwa Obrony Narodowej i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
  Ponadto, Prezydent, na wniosek Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów, decyduje o wysłaniu Sił Zbrojnych poza granice kraju. Odbywa się to w przypadku użycia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa w celu udziału w:
• konflikcie zbrojnym lub dla wzmocnienia sił państwa albo państw sojuszniczych;
• misji pokojowej;
• akcji zapobieżenia aktom terroryzmu lub ich skutkom. Okres wojny i wynikająca stąd specyfika kierowania państwem i jego obroną wymaga przyjęcia zasady jednoosobowego dowodzenia i ponoszenia jednoosobowej odpowiedzialności. Przywództwo to nie tylko możliwość kierowania innymi ludźmi, ale także ponoszenie wszelkiej odpowiedzialności za ich los, a także los ich rodzin i współpracowników.

Bibliografia: Balcerowicz B., Nowe i stare, „Polska Zbrojna” 1998, nr.8. Kanarski L., Przywództwo w praktyce szkolnictwa wojskowego, Warszawa, Akademia Obrony Narodowej, 2005. Kanarski L., Kształcenie obywatelskie w wojsku. Przywództwo w wojsku., Warszawa, Departament Wychowania i Promocji Obronności MON, 2003. Kitler W., Bezpieczeństwo narodowe. Podstawowe kategorie. Uwarunkowania. System, AON, Warszawa 2011. Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej http://portalwiedzy.onet.pl/3138,,,,komunikowanie,haslo.html