Tereny współczesnych państw często zamieszkiwane są przez odmienne od większej części społeczeństwa grupy etniczne, zwane mniejszościami narodowymi. Pojawiły się one w wyniku naturalnych emigracji i imigracji ludności w ciągu wielu wieków, zmiany terytoriów państwowych jak również tworzenia organizmów państwowych o charakterze wielonarodowym. Głównymi przyczynami masowych wędrówek sa: dążenie do poprawy jakości życia, znalezienie lepszej pracy. Zazwyczaj obywatele słabo rozwiniętych państw wyjeżdżają do krajów wysokorozwiniętych. Niestety mniejszościowe grupy narodowe popadają często w konflikty z liczniejszą częścią społeczeństwa. Mniejszości narodowe można podzielić na zwarte i rozproszone. Mniejszości zwarte to skupiska ludzi zamieszkujących na jednym obszarze, z własną odrębnością kulturową i obyczajową, często chcące utworzyć własny samorząd. Członkowie mniejszości rozproszonych są zagrożeni utratą tradycji kulturalnej i językowej przez świadomie prowadzoną przez władze danego kraju asymilację, przez kontakt z kulturą dominującą oraz chęć rozpoczęcia życia „od nowa” – bez przeszłości. Zazwyczaj imigranci akceptują asymilację, często świadomie do niej dążąc. Aby zakwalifikować daną grupę jako mniejszość narodową musi ona być wpisana do Konstytucji RP i spełniać następujące wymagania:  jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;  w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;  dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;  ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;  jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;  utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Natomiast mniejszości etniczne muszą spełniać niżej wymienione cechy:  jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;  w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;  dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;  ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;  jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;  nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Polska ma jeden z najniższych odsetków zamieszkania mniejszości narodowych na swoim terenie. Jednakże żyje tu kilka mniejszości narodowych (Białorusini, Czesi, Litwini, Niemcy, Ormianie, Rosjanie, Słowacy, Ukraińcy, Żydzi) oraz mniejszości etniczne (Łemkowie, Romowie i Tatarzy). Ponadto na Pomorzu mieszkają Kaszubi, posługujący się odrębnym językiem. 


Najliczniejszą mniejszością narodową w Polsce są Niemcy. Żyje ich tu 147 tysięcy, głównie wzdłuż granicy z Niemcami, w woj. opolskim, śląskim, dolnośląskim, warmińsko-mazurskim, pomorskim, zachodnio-pomorskim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim, lubuskim, mazowieckim, łódzkim. W żadnej gminie nie stanowią większości mieszkańców (max 20%). Reprezentuje ich jeden poseł, ośmiu radnych w dwu  sejmikach wojewódzkiego, 47 radnych powiatowych, 27 wójtów i burmistrzów, 328 radnych gminnych i miejskich. W 350 szkołach językiem wykładowym jest dla 35 tysięcy dzieci niemiecki. Niemcy w większości są katolikami, nieliczni luteranami. Posiadają oni 18 organizacji (społeczno kulturalnych i samorządowych), tygodnik, dwa miesięczniki i kwartalnik, 7 festiwali kulturalnych. 
W Polsce mieszka ok. 51 tysięcy Ukraińców. Najwięcej w województwach gdzie zostali przesiedleni po II wojnie światowej tj.: warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim, podlaskim, podkarpackim i dolnośląskim.. Ukraińcy mają jednego posła (z listy PO), jednego radnego wojewódzkiego, ośmiu radnych powiatowych, dwu wójtów, 9 radnych gminnych. W 162 szkołach 2740 dzieci uczy się ukraińskiego. Ukraińcy są albo unitami albo prawosławnymi. Mają 11 organizacji (społeczno kulturalnych, zawodowych, młodzieżowych, historycznych), tygodnik, dwutygodnik i 12 festiwali.
Terenem zamieszkiwanym przez liczącą niespełna 47 tys. osoby mniejszość białoruską jest głównie południowo wschodnie Podlasie. Tylko w czterech gminach Białorusini stanowią ponad 50% mieszkańców. Najważniejszą przyczyną takiego stanu rzeczy były migracje do większych ośrodków miejskich w Polsce w celu zdobycia wykształcenia czy też znalezienia pracy, itd. Jednak w dalszym ciągu większość Białorusinów zamieszkuje tereny wiejskie. W parlamencie znajduje się jeden poseł, w sejmiku wojewódzkim 3 radnych, zasiadają w radach powiatów hajnowskiego i bielskiego, na stanowiskach wójtów i burmistrzów gmin i miast, 30 zasiada w radach gminnych. Większość Białorusinów jest wyznawcami Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz Kościoła Katolickiego Obrządku bizantyjsko-ukraińskiego. Białorusini mają kilkanaście organizacji (społeczno kulturalną, kulturalną, literacką, historyczną, dziennikarską, studencka, polityczną, samorządową, młodzieżowa, na rzecz dzieci). Wydają tygodnik, miesięcznik, kwartalnik, półroczni i dwa roczniki. Jest jedna białoruska radiostacja i osiem festiwali kultury białoruskiej. 3 535 dzieci uczy się białoruskiego w 40 szkołach.
W Polsce (głównie w Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Łodzi, Krakowie, Mielcu i Puławach) mieszka 17 tys. Cyganów należących do czterech grup etnicznych: Polska Roma, Romowie Karpaccy (Bergitka Roma), Kełderasze i Lowarzy. Romowie napotykają się z dużą nietolerancją i antycyganizmem. Powoduje to, że tylko ¾ dzieci wypełnia obowiązek szkolny, przez co duża część Romów jest analfabetami. Dodatkowo mają oni utrudniony dostęp do pracy, osiągnięć technicznych i naukowych. Większość cyganów to katolicy, część to prawosławni, zielonoświątkowcy i jehowici. Mają 17 organizacji (społeczno kulturalnych), dwa dwumiesięczniki i miesięcznik, dwa festiwale i trzy uroczystości rocznicowe.
W Polsce mieszka 13 tys. prawosławnych i staro obrzędowych Rosjan. Zamieszkują województwa warmińsko-mazurskie oraz podlaskie. Żyją w zwartych grupach (Gabowe Grądy, Wodziłki, Wojnowo oraz Augustów i Suwałki). Obecnie, po fali emigracji do państw zachodnich, środowisko polonizuje się, zachowując tylko wyznanie.  Mają 4 stowarzyszenia, miesięcznik i pięć imprez kulturalnych.
W Polsce mieszka 10 531 Łemków. Byli oni po 1947r. ofiarami przesiedleń. Część z nich uważa się za Ukraińców, część uważa, że nie ma nic wspólnego z Ukraińcami. Zamieszkują głownie Podkarpacie i Małopolskę, ale przede wszystkim Łemkowszczyznę. Do Polski przyjeżdżają Łemkowie z wielu krajów na różnego rodzaju festiwale, gdyż mają silne poczucie odrębności. Łemkowie mają 11 gminnych radnych i jednego wójta. 295 dzieci uczyło się języka łemkowskiego w 37 szkołach. Łemkowie są albo unitami albo prawosławnymi. Mają pięć stowarzyszeń (w tym jedno związane z Ukraińcami), trzy kwartalniki, rocznik i dodatek do ukraińskiego tygodnika.
Mniejszość litewska liczący w Polsce ok.7,8 tys. osób zamieszkuje Suwalszczyznę. Na obszarze tym są obecni od początku kolonizacji i osadnictwa na tamtych terenach, czyli po wyeliminowaniu Jaćwingów. Te korzenie są bardzo istotne, ponieważ dają podstawę do zabiegania o swoje interesy i przywileje - mają oni do tego większe prawo niż mniejszości, które osiedliły się jako imigranci lub uchodźcy!   Litwini mają trzech radnych w radzie powiatowej Sejn, 15 w radzie gminy oraz wójta, kilku w radzie miasta. 686 uczniów uczy się w 17 szkołach z językiem litewskim. Większość Litwinów jest katolikami. Litwini mają cztery stowarzyszenia, dwutygodnik, miesięcznik dla dzieci, kwartalnik, pięć festiwali, dom kultury.
Do bycia Żydem przyznało się 7508 polskich obywateli. Mieszkają głównie w dużych miastach. Pierwsze wzmianki o Żydach na terenach polskich pochodzą z X wieku. II wojna światowa przyniosła nie tylko zagładę prawie 90% polskich Żydów, doprowadziła również do przerwania ciągłości żydowskiej tradycji oraz życia religijnego i kulturalnego w Polsce. Gminy żydowskie w Polsce złożyły ponad 5 tysięcy wniosków o zwrot mienia, odzyskały 150 nieruchomości. Niestety w Polsce nadal bardzo niepożądanym zjawiskiem jest antysemityzm i wrogość do Żydów. Wiąże się z tym masa stereotypów i zazdrość wynikająca z niezwykłych umiejętności do prowadzenia interesów. W dwu szkołach 66 uczniów uczyło się hebrajskiego. Żydzi są judaistami, mają pięć organizacji, dwutygodnik i miesięcznik, pięć festiwali.
3623 Ormian mieszka w Polsce, najczęściej w Warszawie, Poznaniu, Krakowie i Gliwicach. Kolonie ormiańskie powstałe na Rusi Kijowskiej weszły w skład Państwa Polskiego jeszcze za panowania Kazimierza Wielkiego. W 1356 roku kolonie w Kamieńcu Podolskim i we Lwowie uzyskały potwierdzenie swojej autonomii, a Lwów został siedzibą biskupa ormiańskiego. Ormiańskie dzieci uczą się w dwuch szkołach. Ormianie są katolikami (obrządku ormiańskiego lub łacińskiego), mają cztery organizacje, kwartalnik, trzy imprezy kulturalne.
W III RP mieszka 3,5 tys. Czechów. Największym skupiskiem ludności czeskiej jest Zelów w województwie łódzkim. Czesi są zwykle ewangelikami, zapewne dlatego działalność społeczno-kulturalna Czechów ma miejsce w ewangelickiej parafii w Zelowie (wydającej jedyny czeski rocznik). Przodkowie obecnej mniejszości czeskiej przybyli do Polski w wyniku prześladowań na tle religijnym.
3240 obywateli polskich zadeklarowało bycie Słowakiem. Zamieszkują głównie Spisz i Orawę. Liczba uczniów pobierających naukę słowackiego jako języka mniejszości wciąż spada. Mają jedną radną gminną, 11 szkół, jedną organizacje, miesięcznik, 3 festiwale. Deklarują przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego.
Karaimi to najmniejsza polska mniejszość etniczna, która wyrosła przed wiekami z judaizmu liczy niespełna 350 osób. Żyje głównie w Warszawie i Wrocławiu. Ich religią jest karaimizm wyłoniony z judaizmu. Posługują się językiem karaimskim należącym do języków tureckich, mają dwa stowarzyszenia i kwartalnik.  
Tatarzy to grupa ludów tureckich z Europy środkowej i wschodniej oraz centralnej Azji. Jako element wieloetnicznej armii mongolskiej brali udział w wyprawach na Europę, przez co słowo „Tatarzy” stało się na Zachodzie synonimem Mongołów. Po rozpadzie imperium mongolskiego utworzyli szereg państw, m.in. Złotą Ordę, Chanat Astrachański, Chanat Kazański, Chanat Syberyjski, Chanat Krymski. Tatarzy polscy, bo tak nazywani są Tatarzy mieszkający na ziemiach polskich od XIV w, przodkowie pochodzili z niegdyś potężnego państwa tatarskiego Złotej Ordy oraz z powstałych po jej upadku samodzielnych chanatów. Pełny rozwój kolonizacji tatarskiej nastąpił za rządów Wielkiego Księcia Witolda, przypadających na lata 1392 – 1430. Tatarzy osiedlali się tam dobrowolnie porzucając, targane wojnami domowymi rodzinne stepy. Osiedlający się Tatarzy byli stale zobowiązani do służby wojskowej, za co otrzymywali nadziały ziemi. Mogli w swoich koloniach budować meczety, jak też wchodzić w związki małżeńskie z tamtejszymi kobietami, oraz wychowywać potomstwo w wierze muzułmańskiej. Na przełomie XVI i XVII w. Tatarzy całkowicie zatracili swój język ojczysty, zastępując go jednym z języków słowiańskich. Z racji swego zamieszkania Tatarów tych określał się nieraz litewskimi, jednak, nie identyfikowali się oni z ludnością litewską. Niestety, zamieszkując wśród Słowian, ulegli oni kulturowej asymilacji otoczenia, pozostając tylko przy swoim wyznaniu. Z czasem zaczęli posługiwać się językiem polskim i białoruskim, przyjmując od tej ludności wszelkie lokalne obyczaje, dlatego też zaczęto nazywać ich Tatarami polskimi. Tatarzy niejednokrotnie dawali wyraz swemu przywiązaniu do tradycji polskich, walcząc w bitwach o Polskę jak o swoją prawdziwą ojczyznę. W latach 1918-1939 Tatarzy polscy w II Rzeczypospolitej posiadali 19 gmin wyznaniowych /dżemiatów/, gdzie znajdowały się meczety i cmentarze muzułmańskie (miary). Nad całością spraw wyznaniowych czuwał Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej, który powołano do życia w 1925 roku. Obok tego działał Związek Kulturalno-Oświatowy Tatarów Rzeczypospolitej. Prowadzono szeroką działalność społeczno-kulturalną: wydawano dwa pisma „Rocznik Tatarski” oraz „Życie Tatarskie”. Ukazywał się też „Przegląd Islamski” wydawany w latach trzydziestych przez gminę warszawską. We wrześniu 1939 r. Tatarzy znowu stanęli w obronie Rzeczypospolitej, walcząc z Niemcami jak i nacierającymi ze wschodu wojskami sowieckimi. Odnajdujemy ich też na wszystkich frontach drugiej wojny światowej, wszędzie tam gdzie walczył żołnierz polski. Po drugiej wojnie światowej większa część ziem zamieszkałych przez Tatarów znalazła się w granicach ZSRR. Wielu z nich nie mogło się z tym faktem pogodzić przeniosła się razem z Polakami z tamtych terenów, na nowe ziemie Polski – na Pomorze i nad Odrę i Nysę. Kultura Tatarów budzi wciąż wiele sprzeczności oraz ciekawość. Wymaga ciągłych badań, na których wyniki oczekują Polacy interesujący się kulturą tego narodu. Na dzień dzisiejszy w Polsce żyje ponad 5000 Tatarów, co poświadcza Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej zrzeszający 95% polskich muzułmanów pochodzenia tatarskiego.