Cechą systemu totalitarnego jakim był stalinizm była osoba dyktatora posiadającego pełnię władzy w państwie - Józefa Stalina. W ZSRR panowała także zasada monopartyjności - władza należała do partii bolszewickiej a parlament był jedynie dekoracją. Nie istniała opozycja, unicestwiano ją fizycznie. Cenzura umacniała ideologię i totalitarne państwo, służyć miał im też ściśle kontrolowany i zideologizowany ruch młodzieżowy. Pod całkowitym nadzorem i na służbie partii znajdowała się armia, jednocześnie stworzono elitarne oddziały wojskowe. W służbę partii i totalitarnego państwa wprzęgnięto kulturę. ZSRR było państwem stanu wyjątkowego, w którym likwidowano opozycję, ludność zmuszano do katorżniczej pracy, umieszczano w obozach koncentracyjnych. Dostęp do szkół średnich i uczelni wyższych umożliwiono szerokim kręgom społeczeństwa, zwłaszcza zaś dzieciom i młodzieży pochodzącym ze środowisk robotniczych. Ze względu jednak na masowość kształcenia, stało ono na bardzo niskim poziomie. Komunizm propagował walkę klas, rewolucję proletariacką, równość mającą zapewnić to samo minimum środków do życia dla całego społeczeństwa. Gospodarka miała być upaństwowiona, bez prywatnej własności środków produkcji czy ziemi, centralnie planowana, z dominującą własnością państwową lub spółdzielczą w postaci kołchozów czy sowchozów. W ZSRR formalnie nie było bezrobocia i każdy posiadał zatrudnienie, faktycznie istniało tzw. bezrobocie ukryte. Ze względu na małą wydajność pracy i poziom życia była bardzo niski. Kształtowanie się systemu stalinowskiego rozpoczęło się, gdy w 1924 roku po śmierci Lenina władzę w ZSRR przejął Stalin. ZSRR od 1922 roku był państwem federacyjnym złożonym z republik, w którym dominującym czynnikiem była Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia bolszewików. Władza wykonawcza spoczywać maiła w rękach Rady Komisarzy Ludowych. Powstało totalitarne państwo, z gospodarką planową. W 1927 roku Stalin doszedł do wniosku, że ZSRR udało się w znacznej mierze odbudować przemysł ciężki i należy przystąpić do jego zdecydowanej rozbudowy. W tym celu opracowano 5-letni plan industrializacji. Zakładano, że gwałtowny rozwój przemysłu nastąpi w okresie kolejnych trzech centralnych planów 5-letnich, w latach 1928-1932, 1933-1937, 1938-1942. W wyniku realizacji planu 5-letbniego powstało 1500 zakładów przemysłowych oraz rozbudowano linię kolejową. Dwukrotnie wzrosła liczba osób zatrudnionych w gospodarce narodowej. Realizowano plan elektryfikacji, podwoiła się produkcja przemysłowa i energii elektrycznej, wzrósł poziom wytopu stali i żelaza, zbudowano kanał Białomorski oraz kanał Moskwa-Wołga. Rozwinięto ruch stachanowców czyli współzawodnictwo pracy. W dziedzinie rolnictwa forsowano przymusową kolektywizację, w trakcie, której zginęło 14,5 miliona ludzi. Życie w państwie było poddane całkowitej i bezwzględnej kontroli, zlikwidowano opozycję, przeprowadzono czystki w armii, kulturę zaprzęgnięto w służbę systemu. Zaczęto budować kult Stalina. W 1936 roku wprowadzono nową konstytucję, która gwarantowała prawa obywatelskie, prawo republik do wystąpienia z federacji, a władzę w państwie przekazywała w ręce Rady Najwyższej. Jej postanowień oczywiście nie respektowano. W dziedzinie polityki zagranicznej z izolacji ZSRR wyszedł dzięki zawarciu z Niemcami układu w Rapallo w 1922 roku. W latach trzydziestych ZSRR przyjęto do Ligi Narodów, zawarł też traktaty o granicach i dobrych stosunkach z sąsiadami, np. z Polską. Pakt Ribbentrop-Mołotow oznaczał podział wpływów w Europie w wyniku mającego nastąpić konfliktu. W wyniku II wojny światowej zginęło 20-25 milionów mieszkańców ZSRR. Zniszczeniu uległa gospodarka radziecka. W obliczu wojny propaganda propagowała zjednoczenie wokół partii komunistycznej oraz wodza i ojca narodu - Stalina. W partii wymieniono kadry, nadal utrzymano jej biurokratyczny charakter. Stalin odsuwał od wpływów jednych - marszałka Żukowa, Mołotowa, Woroszyłowa a umacniał pozycje innych jak Andrieja Żdanowa odpowiedzialnego za kwestie ideologii czy zajmującego się procesami planowania gospodarki Nikołaja Wozniesenskiego. Skonfliktowani z nimi Beria i Malenkow, odsunięci zostali na boczny tor życia politycznego. Osoby repatriowane po wojnie z terenów, które znalazły się poza granicami ZSRR jak i z terenów przyłączonych do ZSRR oraz jeńcy wojenni trafiały z reguły do więzień i lagrów jako skażone zachodnią ideologią burżuazyjnego kapitalizmu. Dziesięć milionów więźniów wykorzystywano do zakrojonych na szeroką skalę przedsięwzięć gospodarczych. Ze względu na to, że gospodarka była całkowicie zrujnowana przystąpiono do jej odbudowy. Po zakończeniu działań wojennych przestawiono ją na produkcję pokojową. Główny nacisk położono na rozwój przemysłu ciężkiego kosztem innych gałęzi gospodarki oraz potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa. W dalszym ciągu kładziono nacisk i przeznaczano olbrzymie nakłady na przemysł zbrojeniowy. Ogromne sumy przeznaczano na badania nad bronią atomową. Obronność motywowała przeprowadzanie okupionych ogromną ilością ofiar ludzkich przedsięwzięć takich jako kolej nad Kołymą czy kanał Wołga-Don. Koncentracja środków na przemyśle spowodowała zaniedbanie i niedoinwestowanie rolnictwa, tak, że susza spowodowała klęskę głodu. W 1946 roku Andriej Żdanow rozpoczął zakrojoną na szeroką skalę akcję usuwania z kultury wszelkich elementów zachodnich i umacniania ideologii, była to tzw. żdanowszczyzna. Forsowano socrealizm, usuwano wszelkie elementy wolnej i niezależnej myśli. Represjom poddano Zoszczenkę, Achmatową, Prokofiewa, Szostakowicza. Stalin najwartościowszym narodem spośród zamieszkujących ZSRR oznaczył Rosjan. Szczególnym represjom poddano narody zamieszkujące tereny okupowane w czasie II wojny światowej przez Niemców. W republikach napiętnowano elementy narodowe, nawet władze partyjne obsadzano aparatczykami z Moskwy. Formalnie republiki jak Ukraina czy Białoruś zyskały w połowie lat czterdziestych szereg swobód politycznych, których jednak nigdy nie realizowano. Co prawda przyjęto Ukrainę i Białoruś do ONZ, ale było to pociągnięcie czysto propagandowe. Od 1944 roku rozpoczęto akcję antysemicką. Osoby pochodzenia żydowskiego oskarżano o szpiegostwo na rzecz USA bądź Niemiec. Z czasem akcja antyżydowska kierowana przez Żdanowa i Malenkowa zaczęła przybierać coraz skrajniejsze formy z zabójstwami włącznie. Dzięki względnie łagodnemu traktowaniu przez system cerkiew prawosławna poszła na współpracę z komunistami i propagowała rusyfikację oraz zwalczanie odrębności narodowych. Na włączonych w skład radzieckiego państwa terytoriach ZSRR wprowadził swoją administrację, kolektywizację rolnictwa. Na Litwie i zachodniej Ukrainie utrzymywała się antyradziecka partyzantka. Celowym działaniem było stworzenie mocnej liczebnie mniejszości rosyjskiej na Ukrainie, Białorusi, w Mołdawii i republikach nadbałtyckich. Byli to przede wszystkim rosyjscy technicy, specjaliści, działacze partyjni. Stalin zmarł 5 marca 1953 roku a stalinizm faktycznie zakończył się wraz z potępieniem kultu jednostki na XX Zjeździe KPZR w 1956 roku.