Rola małych grup w procesie socjalizacji człowieka.

Proces socjalizacji polega na nabywaniu przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największy nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą role w tymże procesie odgrywają małe grupy, które maja na celu wpoić pewne normy i wartości społeczne, jednak aby mówić o grupie muszą występować pewne czynniki. Są to czynniki obiektywne oraz subiektywne. Mianowicie grupa nie może przekraczać liczby 25 osób, gdyż wtedy mamy do czynienia ze zbiorowością, a także między wszystkimi jej członkami musi zachodzić interakcja - czynniki obiektywne.

Natomiast subiektywne czynniki to takie, gdzie członkowie grupy mają świadomość wspólnoty, posiadają wspólne postawy i normy, a także postrzegają siebie jako “my”. Przykładem tego może być rozmowa miedzy dwoma osobami, gdzie jedna z nich zapytana o to gdzie ma teraz zajęcia odpowiada: mamy zajęcia w sali 112. W społeczeństwie zaobserwować można grupy nietrwałe – quasi grupy. Jako przykład można podać podróż pociągiem, gdzie osoby poznane siedzące z nami w przedziale będą tworzyć z nami grupę, ale tylko do momentu wysiadki. Mówiąc o grupach należy wspomnieć o występujących strukturach wewnątrzgrupowych. Najczęściej wymienia się strukturę socjometryczną, komunikacji oraz przywództwa. Zaczynając od struktury socjometrycznej, określa ona sympatie i antypatie w grupie. Wyróżniamy 3 rodzaje tej struktury, a mianowicie jest to klika, gwiazda oraz outsider. Klika to zbiór osób wchodzących w interakcje, gwiazda to osoba którą wszyscy lubią natomiast outsider to osoba, która jest odosobniona, żyje na uboczu. Struktura komunikacji jest bardzo powiązana z socjometryczną. W każdej grupie występuje ona w większym bądź mniejszym stopniu. Kolejna struktura to struktura przywództwa. W niej wyróżniamy 3 style przywództwa : przywódca autorytarny – jest to osoba która się wywyższa, wydaje polecenia oraz je egzekwuje przywódca demokratyczny – konsultuje się. Podejmuje decyzje w konsultacji z innymi przywódca anarchiczny – jest przywódcą, ale tylko formalnie. W rzeczywistości jednak go nie ma, gdyż nie podejmuje żadnych decyzji, niczym się nie przejmuje. Możemy także wyróżnić kilka motywów pozostania w grupie, takie jak wzajemna atrakcyjność członków grupy, czy też korzyści i satysfakcje płynące z przynależności do grupy. Można mówić tu o spójności w grupie. Mianowicie grupa spójna to taka, w której nie ma głębokich podziałów, wyraźnych podgrup jak również klik. Wskaźnikami spójności grupy, poza samym wewnętrznym brakiem podziałów, są przejawianie takich samych postaw, uznawanie jednakowych norm i wzorów zachowań oraz wspólne działania. Inaczej mówiąc grupa spójna to taka, którą spaja silna więź społeczna. W grupach występuje tzw. kontrola społeczna. Zjawisko to jest pozytywnym czynnikiem w grupie. Jego brak sprawiłby rozpad grupy na podgrupy, co spowodowałoby definitywny rozpad grupy – grupa przestaje istnieć. Jednak kontrola społeczna może przerodzić się w syndrom grupowego myślenia lub w dezindywidualizację, tzn. że jednostka straciłaby swoją osobowość. Przykładem tego mogą być sekty. Istnieje wiele różnych grup, a każda z nich jest mniej lub bardziej ważna w życiu człowieka. Większość z nich maja na celu wychowanie. Takimi grupami bądź też instytucjami są grupy rówieśnicze, jak i również rodzina. W nich wychowanie dokonuje się poprzez sam fakt bycia w grupie i jest to tzw. wychowanie naturalne. Są one także grupami pierwotnymi, które cechują się względną trwałością, małą liczebnością oraz bezpośrednim kontaktem. Występuje charakter stosunków osobowych, a nie rzeczowych, a także zaobserwować można względną zażyłość członków tychże grup. Grupy pierwotne są niezmiernie ważne w życiu każdego człowieka, albowiem są one grupami podstawowymi. Ich brak spowodowałby poczucie wyalienowania. Jak widać rodzina oraz grupa rówieśnicza maja wiele cech wspólnych, jednak mimo to różnią się od siebie. Rodzina jest instytucją, która zapewnia ciągłość życia społecznego oraz ma swoja funkcje poprzez prokreacje. Jest także grupą odniesienia, z którą człowiek się identyfikuje. Występują w niej pozycje, które przypisane są raz na zawsze, z nimi wiążą się pewne prawa i obowiązki. Przykładem takiej pozycji może być mąż i żona. Z reguły wyróżnia się 3 pozycje: władzy ( rodzice), autorytetów ( matka, ojciec, babcia itp.) oraz miłości i względów (dzieci). W rodzinie istnieje wiele różnych funkcji ważnych w życiu człowieka. Jedną z nich jest funkcja społeczno-wyznaczająca, która mówi iż to rodzina określa nasza pozycję społeczną. Oznacza to, że nasz status społeczny jest dokładnie taki sam jak w rodzinie, w której się urodziliśmy. Zadaniem tej grupy jest także wprowadzenie dziecka do świata kultury, świata związanego z kulturą, sztuką, estetyką, kształtując jego wrażliwość i pokazując, że sztuka ma jakąś wartość. Zaspokaja najistotniejsze potrzeby emocjonalne członków grupy jak również przygotowuje do samodzielnego pełnienia ról społecznych. Grupy rówieśnicze natomiast powstają do momentu aż członkowie osiągną jakiś status społeczny. Przykładem może być założenie rodziny. Tego rodzaju instytucje tworzą się spontanicznie, z potrzeby samodzielności, a także co często się zdarza z powodu buntu, który zazwyczaj jest skierowany przeciw rodzicom. Grupy rówieśnicze tworzone są w celu dostarczania wrażeń, organizacji czasu wolnego oraz socjalizacji. Zapewniają zaplecze emocjonalne, tzn. że zapewnia uznanie i akceptacje. W dużej mierze uczy samodzielności, a także sprzyja krystalizowaniu systemu wartości. Kolejną z funkcji pełnionych przez tego rodzaju grupy jest polaryzowanie ról męskich i żeńskich. Przykładem mogą być sympatie, czy też wymyślanie ślubów przez małe dzieci w wieku przedszkolnym. W grupie rówieśniczej to dziecko jest współtwórcą wartości, a przywódcą zostaje górujący jej członek. Są one jednak zależne od zainteresowań, słuchanej muzyki, czy też stylu ubierania się. Wyróżniamy także inne rodzaje grup takie jak grupy ekspresyjne, które tworzone są w celu spędzenia mile czasu. Przykładem może być grupa przyjaciół, która chce wyrazić swoja ekspresje. Kolejny rodzaj grup to grupy instrumentalne tworzone w potrzebie zrealizowania jakiegoś celu. Mogą to być np. pracownicy firmowi. Są też takie grupy jak: - grupy wtórne - grupy własne - grupy obce - grupy odniesienia Wszystkie te grupy różnią się między sobą. Chociażby grupy własne cechuje swoboda, relaks, zaufanie, braterstwo a także poczucie bezpieczeństwa, natomiast grupy obce cechuje dystans, nieufność, zagrożenie oraz brak akceptacji i niechęć. Porównując te dwie grupy, widać jak bardzo się od siebie różnią. Kolejne instytucje mające na celu wychowanie to instytucje wychowania intencjonalnego bądź też celowego. Należą do nich kościół, przedszkole, organizacje młodzieżowe, a także szkoły. Powołane aby realizować jakieś cele. Pragnę odwołać się tutaj do wypowiedzi Alberta Einsteina: „ Szkoła powinna dążyć do tego, by młody człowiek opuszczał ją jako harmonijna osobowość, a nie jako specjalista”. Myślę, że chodzi o to iż szkoła powinna nie tylko kłaść nacisk na naukę, lecz również na osobowość człowieka, tak aby po ukończeniu szkoły nie tylko posiadał potrzebną mu wiedze, ale także był uspołeczniony, a jego osobowość nierozchwiana. Istnieją jednak też takie instytucje, które nie zostały powołane w celu wychowania, ale maja na nie jakiś wpływ. Wychowują, lecz przypadkowo. Są to między innymi mas media, sądownictwo a także jednostka wojskowa. Kontakty1 i interakcje między członkami grupy, gdy stają się powtarzalne i regularne, mogą przerodzić się w regulowane normatywne. Wtedy pojawiają się między członkami grupy stosunki społeczne, wskazujące na ich wzajemne powinności i uprawnienia, zdefiniowane zostają pozycje społeczne, które zajmują członkowie grupy, a z tymi pozycjami wiążą się właściwe dla nich role. Oznacza to, że w zbiorowości pojawiła się organizacja społeczna. Obecnie możemy pojęcie organizacji zastosować w sensie konkretnym, realistycznym, powiadając w konwencji „ grupowej”, że pewna zbiorowość jest organizacją społeczną bądź też inaczej – grupą zorganizowaną. Typowe grupy zorganizowane to w tym ujęciu zakład pracy, korporacja przemysłowa, urząd, uniwersytet, sąd, szpital partia polityczna, itp. W tych przypadkach regulacja normatywna jest bardzo wyraźna, rozróżnienie pozycji ( statusów ) klarowne, siatka obowiązków i uprawnień ( ról ) jednoznaczna, a sposoby ich egzekucji formalnie określone. Do grup zorganizowanych można również zastosować pojęcie więzi społecznej. Małe grupy2 o charakterze grup pierwotnych pośredniczą w komunikowaniu się jednostki z makrostrukturalnym poziomem życia społecznego. Pośredniczącą rolę małych grup ujawniło wiele badań nad zachowaniami wyborczymi, oddziaływaniem środków masowego przekazu, a także armią. Okazało się, że na zachowania wyborcze maja wpływ nie tylko makrostrukturalne czynniki, takie jak przynależność klasowa, wysokość dochodu, zawód czy też religia, ale przede wszystkim małe grupy, do których należą jednostki. Ponadto oddziaływanie treści przekazywanych przez środki masowego przekazu w dużej mierze zależy od ich przyjęcia przez opiniotwórczych członków małej grupy. Podsumowując stwierdzam, że rola małych grup w procesie socjalizacji człowieka ma ogromne znaczenie w jego życiu. Wszystkie czegoś uczą. Każda z grup ma przypisaną własną rolę i każda tak właściwie daje wiele możliwości do wykorzystania. Można powiedzieć że każda grupa rządzi się własnymi prawami, które w większej lub mniejszej mierze trzeba przestrzegać by do niej przynależeć.