Wykładnia prawa

Początki prawa sięgają czasów starożytnych. Zarówno akty prawne jak i język jakim zostały spisane prze wiele stuleci były modyfikowane, ulepszane, zmieniane w stosunku do aktualnych potrzeb oraz zmian jakie zachodziły w społeczeństwie. Można by powiedzieć, iż prawo ulegało tak samo zmianom jak zmieniały się cywilizacje oraz rozwijało się razem z nimi. Akty prawne tworzone są przez środowiska prawnicze czyli specjalistów z zakresu prawa. Jednak każdy akt prawny to suchy przepis, który aby mógł być wykorzystany w każdej sprawie musi być jasny, zrozumiały i nie może budzić żadnych wątpliwości.

Początki prawa sięgają czasów starożytnych. Zarówno akty prawne jak i język jakim zostały spisane prze wiele stuleci były modyfikowane, ulepszane, zmieniane w stosunku do aktualnych potrzeb oraz zmian jakie zachodziły w społeczeństwie. Można by powiedzieć, iż prawo ulegało tak samo zmianom jak zmieniały się cywilizacje oraz rozwijało się razem z nimi. Akty prawne tworzone są przez środowiska prawnicze czyli specjalistów z zakresu prawa. Jednak każdy akt prawny to suchy przepis, który aby mógł być wykorzystany w każdej sprawie musi być jasny, zrozumiały i nie może budzić żadnych wątpliwości. Dlatego też dokonuje się interpretacji przepisów oraz ustala się właściwą treść norm prawnych w nich zawartych. Wyjaśnianie sensu przepisów prawnych poprzez określone czynności podjęte w celu ustalenia znaczenia i zakresu wyrażeń języka prawnego nazywamy wykładnią prawa. Celem wykładni nie jest tworzenie nowych norm prawnych, a jedynie właściwe ich odczytywanie, usuwanie wątpliwości dotyczących ich treści. Wykładnia ma miejsce wówczas, kiedy mamy do czynienia z niejasnymi, wieloznacznymi przepisami które mogą być wzajemnie sprzeczne. Do dokonywania wykładni niezbędne jest posługiwanie się wskazówkami, zaleceniami dotyczącymi sposobów ustalania znaczenia i zakresu zwrotów języka prawnego czyli tzw. dyrektywami. Wyróżnia się dyrektywy: • I stopnia - zalecają, w jaki sposób powinny być interpretowane przepisy prawa • II stopnia - wskazują: jakimi dyrektywami I stopnia należy się posługiwać; ustalają kolejność posługiwania się tymi dyrektywami; ustalają kryteria wyboru jednego spośród rozbieżnych znaczeń uzyskanych za pomocą dyrektyw I stopnia. Rodzaje wykładni: Ze względu na kryterium podmiotu, który dokonuje wykładni mamy następujące rodzaje wykładni:

  • autentyczna - tej wykładni dokonuje organ, który wydał akt prawny
  • legalna - jej dokonuje organ państwowy, który na mocy przepisów prawa posiada kompetencje do wykładni z mocą powszechnie obowiązującą np. uchwały sądu najwyższego, który nadaje moc zasady prawnej. Przy rozstrzyganiu poszczególnych spraw może się pojawić zagadnienie prawne budzące istotę wątpliwości dotyczące wykładni przepisów-interpretacji
  • wykładnia praktyczna - najczęściej spotykana, jest dokonywana przez organy stosujące prawo i sądy powszechne, prokuratury, organy administracji publicznej. Dokonywana jest w toku rozpoznawania konkretnych indywidualnych spraw . Wykładnia nie ma charakteru powszechnie obowiązującego bo dokonywana jest w konkretnej sprawie. W toku rozpoznawania spraw przez sądy lub organy administracji publicznej sprawa może trafić do sądu najwyższego i te sądy rozpoznając sprawy dokonują interpretacji przepisów prawa wydając rozstrzygnięcia. Inne sądy rozstrzygając podobne sprawy korzysta z interpretacji sądów NSA korzystając z autorytetu tego sądu.
  • wykładnia naukowa doktrynalna tej wykładni dokonują przedstawiciele nauki prawa poprzez glosy do orzeczeń sądu najwyższego poprzez opracowania naukowe, manografy naukowe. Wg kryterium przeprowadzania wykładni
  1. Wykładnia językowa słowna bądź gramatyczna - polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język, w którym zostały sformułowane. Odczytuje się tę normę poprzez znaczenie poszczególnych wyrazów, grup wyrazów użytych w przepisie. Na tle tej wykładni:
  • należy korzystać z domniemań języka potocznego, oznacza to, że interpretowanym zwrotom nie należy bez uzasadnionych powodów przypisywać swoistego znaczenia prawnego ( z interpretacji języka potocznego)
  • identycznym sformułowaniom nie należy nadawać różnych znaczeń
  • należy przestrzegać definicji legalnych
  1. Wykładnia systemowa ma na celu ustalenie znaczenia normy prawnej przez określenie miejsca jakie ma ta norma w akcie w jakim się znajduje oraz w całym systemie prawa. Celem tej wykładni jest wyeliminowanie luk i przeciwności w systemie prawa np. funkcjonuje zasada która mówi, że norma niższego rzędu nie może być sprzeczna z normą wyższego rzędu. Norma wydana wcześniej z norma wydaną później. Jeśli mamy taką sprzeczność to znaczenie ma norma późniejsza i jest wskazówką jak interpretować normę.
  2. Wykładnia funkcjonalna celowościowa przy ustalaniu znaczenia norm uwzględnia się cele oraz funkcje jakie ma spełniać interpretowana norma. Zatem należy je tak interpretować aby osiągnąć cel ustanowiony przez ustawodawcę oraz cel jaki przepis ma realizować. Poszukuje się woli ustawodawcy -jaki cel chciał osiągnąć, do czego zmierzał- uzasadnienie projektu ustawy.
  3. Wykładnia logiczna opiera się na argumentach logiki prawniczej
  • wnioskowanie z większego na mniejsze (przebiega w stwierdzeniu jeżeli wolno więcej to tym bardziej wolno mniej np. chodzi o teren prowadzenia działalności
  • wnioskowanie z mniejszego na większe (przebiega wg stwierdzenia czego nie wolno mniej to tym bardziej nie wolno więcej np. zakazane mnie to tym bardziej więcej, zakaz wchodzenia do lasu to tym bardziej palenia ognia
  • wg kryterium materiałów do których odwołuje się organ dokonujący interpretacji
  1. wykładnia historyczna (analizie poddaje się przepisy obowiązujące niegdyś poprzednio wyciąga się wnioski dotyczące sensu znaczenia normy w oparciu o okoliczności towarzyszące powstaniu aktu prawnego, który niegdyś obowiązywał.
  2. Wykładnia porównawcza-porównuje się przepisy podobne obowiązujące w systemie przepisów danego kraju a także z innych krajów.