ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA PRACOWNIKA OCHRONY

 Odpowiedzialność cywilna pracownika jest zagadnieniem z dziedziny prawa cywilnego. Prawo cywilne jest gałęzią prawa regulującą stosunki majątkowe między równorzędnymi podmiotami oraz stosunki między ludźmi.

Charakterystyczną cechą prawa cywilnego jest swoboda wyrażania woli przez strony stosunku cywilno – prawnego, które same decydują o swoich interesach, porozumiewają się i umawiają. W Polsce rola prawa cywilnego wzrasta zdecydowanie w związku z rozwojem gospodarki wolnorynkowej, w której dominuje własność prywatna. Prawo cywilne chroni również własność oraz jej dziedziczenie. Normy prawa cywilnego zawarte przede wszystkim w kodeksie cywilnym z 23 kwietnia 1964 r. oraz kodeksie handlowym z 27 czerwca 1934 r., które w międzyczasie były kilkakrotnie nowelizowane. W prawie cywilnym, podobnie jak w innych gałęziach prawa, obowiązują zasady ogólne, które stanowią swego rodzaju myśl przewodnią obowiązującą w tym prawie. Jedna z takich zasad mówi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny za społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Działanie lub zaniechanie sprzeczne z ta zasadą nie korzysta z ochrony prawnej. Inna zasada mówi, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Jeżeli np. ktoś twierdzi, że ma prawo do spadku, gdyż jest synem spadkodawcy, musi udowodnić, że jest tym synem i że nie został pozbawiony prawa do spadku. Do prawa cywilnego należą takie normy zawarte w kodeksie postępowania cywilnego z 17 września 1964 r. obowiązującym od 1 stycznia 1965 r. Kodeks postępowania cywilnego normuje postępowania sądowe w sprawach uregulowanych w prawie cywilnym, rodzinnym, opiekuńczym, prawie pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, a także innych sprawach, do których przepisy tego kodeksu stosuje się na mocy przepisów szczególnych.

POJĘCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ

 Odpowiedzialność( wg. Słownika języka polskiego pod redakcją prof. dr M. Szymczaka) to konieczność, obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za swoje czyny i ponoszenia za nie konsekwencji – odpowiadanie przed kimś, wobec kogoś, za kogoś lub za coś.

Pociągnąć kogoś do odpowiedzialności – wytoczyć komuś sprawę, proces przed sądem, postawić kogoś w stan oskarżenia, zmusić, wezwać kogoś do usprawiedliwienia się. Odpowiedzialność cywilna to obowiązek wynagrodzenia wyrządzonej komuś szkody lub krzywdy. Tę słownikową definicję odpowiedzialności cywilnej należy uzupełnić stwierdzeniem, że ten obowiązek wynagrodzenia komuś szkody lub krzywdy ustalony jest na podstawie odpowiednich przepisów prawa cywilnego w oparciu, o które odpowiedzialność za szkodę obciąża ten, a nie inny podmiot prawa.

ŹRÓDŁA ODPOWIEDZIALNOŚCI

 Najbardziej rozpowszechnionym rodzajem stosunków cywilno – prawnych są różnego rodzaju  umowy. Strony zawierając umowę mogą ukształtować stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się naturze tego stosunku, ustawie lub zasadom współżycia społecznego.

Umawiać się można tylko o świadczenie możliwe do wykonania. Umowa o świadczenie niemożliwe do wykonania jest nieważna.

Umowa jest czynnością prawną dwustronną, tj. taką w której udział biorą dwie strony. Stroną może być niekiedy więcej niż jeden podmiot prawa (np. dwie lub trzy osoby fizyczne). Z umów wynikają określone zobowiązania stron umowy.

Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel (np. ten kto pożyczył innej osobie jakąś rzecz) może żądać od dłużnika (np. od tego kto zobowiązany jest rzecz zwrócić) świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić (rzecz zwrócić).

Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi oraz zasadom współżycia społecznego. Dłużnik zobowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach takiego rodzaju (należyta staranność). Umowa o pracę jest stosunkiem prawnym o charakterze zobowiązanym, w którym dłużnikiem jest pracownik a wierzycielem pracodawca. Choć umowa o pracę wchodzi w zakres prawa pracy to fakt ten nie pozbawia jej cech stosunku cywilno – prawnego. Przedmiotem zobowiązania wynikającego z u mowy o pracę jest praca określonego rodzaju. Nie wykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania może narażać wierzyciela na stratę. W przypadku zobowiązania do świadczenia pracy strata może być spowodowana niewykonaniem lub wadliwym wykonaniem obowiązków pracowniczych. Wystąpienie szkody rodzi obowiązek jej naprawienia. Tak więc jednym ze źródeł odpowiedzialności cywilnej są umowy. W przypadku pracownika ochrony źródłem odpowiedzialności cywilnej będzie umowa o pracę i wynikające z niej zobowiązanie do starannego (zgodnie z obowiązującymi w danej pracy zasadami) świadczenia pracy. Warunkiem pierwszym odpowiedzialności jest powstanie szkody. Gdy nie ma szkody, nie ma odpowiedzialności cywilnej, gdyż nie ma obowiązku naprawienia czegoś co nie zaistniało. Szkody powstające w związku z niewykonywaniem lub nienależytym wykonywaniem umów określone są jako szkody kontraktowe a odpowiedzialność z nimi zawiązaną nazywa się odpowiedzialnością kontraktową. Szkodę pracownik może spowodować nie tylko wskutek złego wykonywania obowiązków pracowniczych, ale także wskutek działania lub zaniechania nie wchodzącego w zakres obowiązków pracowniczych. Przykład: Strażnik uszkadza komputer stanowiący własność zleceniodawcy. Szkoda spowodowana została działaniem pracownika, które nie wchodzi w zakres jego obowiązków pracowniczych. Nie ma żadnego stosunku prawnego, z którego wynikałaby potrzeba lub możliwość wykorzystania komputera przez strażnika. Tego rodzaju szkody określane są jako szkody spowodowane czynami niedozwolonymi. Tak więc drugim źródłem odpowiedzialności cywilnej pracownika będą czyny niedozwolone powodujące szkodę. Ten rodzaj odpowiedzialności określany jest jako odpowiedzialność deliktowa.

Odpowiedzialność cywilna pracowników za szkody wyrządzone czynami niedozwolonymi wynika z art.415 k.c., który mówi: „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Tego rodzaju odpowiedzialność cywilna może zaistnieć niezależnie od łączącego strony stosunku cywilnoprawnego. Cechą charakterystyczną jest tu prawo poszkodowanego do uzyskania odszkodowania. Mówimy tu o przypadkach, kiedy źródłem tej odpowiedzialności nie jest konkretne zobowiązanie istniejące pomiędzy stronami, lecz sam fakt nie korzystającego z ochrony prawnej działania osoby, która powoduje szkody.

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI

 Prawo cywilne mając na względzie społeczny sens odpowiedzialności tworzy określony mechanizm działania przepisów, dzięki którym można ostatecznie ustalić, kto ponosi odpowiedzialność za zaistniałą szkodę.

Wśród przepisów określających zasady odpowiedzialności wyróżnić można dwie zasadnicze grupy:

• pierwszą grupę (najczęściej stosowaną) stanowią przepisy wedle, których odpowiedzialność opiera się na zasadzie winy;
• według drugiej grupy przepisów odpowiedzialność powstaje niezależnie od winy, niejako za sam skutek (zasada ryzyka i zasada słuszności – będzie jeszcze o nich mowa). Ta druga zasada odpowiedzialności spełnia funkcję pomocniczą i uzupełniającą w stosunku do odpowiedzialności opartej na zasadzie winy. Odpowiedzialność cywilna pracowników ochrony zarówno ta, której źródłem jest umowa o pracę, jak i ta, której źródłem jest czyn niedozwolony oparta jest na zasadzie winy.

PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ

 Przesłanki to inaczej mówiąc warunki powstania odpowiedzialności. Bez ich istnienia odpowiedzialność nie występuje.

Są trzy takie przesłanki. Pierwszą jest szkoda, drugą zdarzenie, które tę szkodę powoduje, trzecią istnienie związku przyczynowego pomiędzy szkodą a zdarzeniem, które tę szkodę spowodowało.

Pierwszą przesłanką jest wystąpienie szkody. Szkoda powoduje zawsze uszczerbek w dobrach osoby poszkodowanej. Uszczerbek ten dotyczyć może wszelkiego rodzaju dóbr prawem chronionym np. życie, zdrowie, mienie, wolność, cześć. Może on mieć charakter majątkowy jak i niemajątkowy. Szkoda wiąże się jedynie z uszczerbkiem majątkowym, który stanowi różnicę pomiędzy wartością dobra przed wyrządzeniem szkody, a wartością po zaistnieniu szkody. Naprawienie szkody określane jest jako odszkodowanie. Uszczerbek majątkowy (np. różnego rodzaju dolegliwości moralne, uszczerbek na zdrowiu) jest określany terminem „ k r z y w d a ”, której naprawieniem jest „ z a d o ś ć u c z y n i e n i e ”. Uszczerbek będzie na ogół występował wbrew woli poszkodowanego. Uszczerbek majątkowy (szkoda), który dotyczy bezpośrednio składników majątkowych, może wystąpić bez związku z osobą poszkodowanego (np. nastąpiło zniszczenie lub uszkodzenie rzeczy bez wiedzy poszkodowanego). Uszczerbek niemajątkowy (krzywda) odnosi się do osoby poszkodowanego i zawsze narusza jego dobra osobiste jak i zdrowie, nietykalność, cześć. Katalog praw osobistych człowieka określony jest w art. 23 kodeksu cywilnego.

Drugą przesłanką odpowiedzialności cywilnej jest konieczność wystąpienia zdarzenia jakiegoś faktu (działania lub zaniechania człowieka, względnie innego zdarzenia), które powoduje szkodę. Jeżeli faktu takiego nie można ustalić, poszkodowany powinien sam ponieść ciężar doznanego uszczerbku.

Trzecią przesłanką jest istnienie związku przyczynowego, pomiędzy szkodą a zdarzeniem (faktem), który te szkodę spowodował. Chodzi tu o takie zdarzenie, którego końcowym efektem jest powstanie szkody. Bez tego zdarzenia wynik ostateczny w postaci szkody by nie nastąpił. Brak związku przyczynowego lub jego przerwanie przed zaistnieniem szkody powoduje wyłączenie odpowiedzialności.

Czwartą przesłanką jest wina sprawcy szkody Jak już wcześniej wspomniano, odpowiedzialność cywilna pracownika ochrony zarówno ta, której źródłem jest umowa o pracę, jak i ta której źródłem jest czyn niedozwolony oparty jest na zasadzie winy. Oznacza to, że niezależnie od wymienionych wyżej trzech przesłanek odpowiedzialności cywilnej, musi wystąpić wina sprawcy jako czwarta niezbędna przesłanka. Przy odpowiedzialności opartej na zasadzie winy, brak winy powoduje brak podstaw odpowiedzialności.

 Wina to wystąpienie określonej więzi psychicznej między sprawcą a czynem. Te zjawiska występujące w psychice sprawcy muszą mieć związek z jego zewnętrznym zachowaniem  się. Zachowanie człowieka  (czyn człowieka) kierowane jest wolą. Aby można mówić o winie sprawcy, jego wola zachowania się nie może być niczym krępowana. Jeżeli człowiek popełnia czyn wbrew swojej woli (np. działa pod przymusem) to za czyn taki nie może ponosić odpowiedzialności.

W pojęciu winy uwzględnić należy dwa elementy składowe: bezprawność zachowania się sprawcy czynu i subiektywną naganność takiego postępowania.

 Bezprawne zachowanie się sprawcy to takie postępowanie, które narusza określone reguły zachowań (nakazy czy zakazy) i nie korzysta z ochrony prawnej. Musi być ono nie prawidłowe i stanowić podstawę do postawienia z tego tytułu zarzutu przeciwko działającemu.

Chodzi tu nie tylko o naruszenie norm prawa karnego, cywilnego czy administracyjnego, chodzi także o zachowanie przekraczające potrzebę ostrożności wymaganej przez zasady współżycia między ludźmi, choćby nawet zachowanie to nie było wyraźnie zakazane przez ustawę. Nie można komuś zarzucić naruszenia zasad postępowania uznanego za obowiązujące, gdy np. takich zasad nie ustalono, gdy ich nie przekazano, albo gdy je przekroczono za zgodą poszkodowanego, która nie stoi w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego (np. zgoda na zabieg lekarski). Bezprawne postępowanie sprawcy szkody wyłącza sytuacja obrony koniecznej, stanu wyższej konieczności oraz dozwolonej samopomocy. Zagadnienia te zostaną omówione dokładniej w dalszej części tematu.

Subiektywna naganność postępowania sprawcy szkody związana jest z momentem przewidywania i momentem woli. Sprawca podjął i wykonał niewłaściwą czynność lub w określonej sytuacji nie uczynił tego co należało, choć mógł to uczynić i powinien. Sprawca musi sobie zdawać sprawę ze skutków swego postępowania i musi mieć możliwość kierowania swoim postępowaniem. Zachowaniu się sprawcy towarzyszy określony rodzaj stosunku psychicznego do czynu, przy czym stosunek ten może polegać na umyślności lub nieumyślności.

Umyślność polega na zamierzonym podjęciu działania lub zaniechania sprzecznego z obowiązującymi zasadami postępowania. Sprawca przewiduje naruszenie obowiązujących reguł postępowania i skutki w postaci szkody oraz chce aby nastąpiły albo co najmniej z tym się godzi.

Nieumyślne zachowanie się sprawcy szkody to działanie lub zaniechanie mające cechy niedbalstwa lub lekkomyślności.

Lekkomyślność polega na tym, że sprawca zdaje sobie sprawę ze skutków bezprawnego postępowania, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie. Z kolei niedbalstwo polega na tym, że sprawca w ogóle nie wyobraża sobie skutku, choć może i powinien go sobie wyobrazić.

Niedbalstwo przejawia się w nie dołożeniu przez sprawcę należytej staranności w rozpoznaniu możliwości wystąpienia skutków swego zachowania. Aby można było ocenić, czy staranność była należyta, musi istnieć pewien wzorzec z którym można porównać postępowanie sprawcy szkody. Chodzi o wzorzec obiektywnie obowiązujący (przeciętny), a ocena musi uwzględniać funkcjonowanie tego wzorca w warunkach w jakich działał sprawca szkody.

Wspomniano już, że winę można przypisać jedynie osobie, która ma dostateczny stopień rozeznania oraz dostateczną swobodę kierowania swym postępowaniem.

Nie można przypisać winy:

• osobom niedorozwiniętym umysłowo lub chorym psychicznie;

• osobom, które uległy zakłóceniu czynności psychicznych (zaburzeniom), choćby czasowym i podlegały im w chwili czynu ( z wyjątkiem spowodowania tego stanu spożyciem środków lub napojów odurzających);

• osobom, których stopień dojrzałości z powodu wieku nie jest dostateczny, chodzi tu o osoby niepełnoletnie;

• osobom, które z powodu stanu cielesnego, jak np. kalectwo, lub z uwagi na wiek nie mogą na tyle kierować swym postępowaniem w sposób swobodny, by drugim szkody nie wyrządzić.

  Niepoczytalny nie odpowiada za czyn własny. Mogą za niego odpowiadać przy istnieniu określonych przesłanek osoby, które sprawują nad nim nadzór lub pieczę. W wyjątkowych przypadkach mimo braku winy niepoczytalny może ponosić odpowiedzialność na zasadzie słuszności (art. 428 Kc), gdy ze względu na stan majątkowy poszkodowanego i sprawcy odpowiadałoby to zasadom współżycia społecznego.

  Reasumując, przesłankami odpowiedzialności cywilnej opartej na zasadzie winy są:

• szkoda;

• zdarzenie powodujące szkodę, w tym czyn własny pracownika noszący znamiona winy;

• związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem się sprawcy, a szkodą.

Dla wystąpienia odpowiedzialności koniecznym jest, aby wszystkie te przesłanki wystąpiły . Brak jednej z nich powoduje, że odpowiedzialność nie powstaje.

PRZYPADKI ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNEJ

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY WŁASNE

Jak już wcześniej wspomniano odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną własnym czynem niedozwolonym oparta jest na zasadzie  winy, to  znaczy, że czyn pracownika musi być przez niego  zawiniony. Konieczne jest też wystąpienie pozostałych przesłanek (szkoda, zdarzenie, związek przyczynowy) będących warunkami odpowiedzialności.

Czyn sprawcy szkody polegać może zarówno na działaniu jak i zaniechaniu.

Pod pojęciem czynu niedozwolonego rozumieć należy wszelkie działanie lub zaniechanie zabronione prawem - w szerokim jego rozumieniu, jak i zachowania niezgodne z zasadami współżycia między ludźmi tj. działanie nie korzystające z ochrony prawnej.

Wspomnieć należy także o tym, o czym mowa była wcześniej, ze czyn niedozwolony powodujący szkodę nie ma związku z istniejącym dotychczas stosunkiem cywilnoprawnym pomiędzy pracownikiem a poszkodowanym. Czy ten dopiero rodzi stosunek o charakterze zobowiązania polegający na obowiązku naprawienia szkody. Przykładem czynu niedozwolonego może być spowodowanie szkody w związku z wykorzystaniem przez pracownika ochrony sprzętu (urządzeń) będących własnością pracodawcy lub zleceniodawcy, które to urządzenia nie mają związku z wykonywaniem obowiązków przez pracownika. Szkoda może zostać wyrządzona osobie fizycznej (np. pracownikowi Oddziału PKO BP) jak i osobie prawnej (chronionej instytucji). . Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym ponosić może także osoba prawna (instytucja). W tym jednak przypadku szkoda musi być wyrządzona przez organ tej osoby (art.416 Kc). Ciężar udowodnienia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem własnym sprawcy spoczywa na poszkodowanym.

Poszkodowany powinien za tym wykazać:

• istnienie i rozmiar szkody;
• istnienie związku przyczynowego między czynem sprawcy a szkodą;
• fakt sprawstwa mający znamiona winy sprawcy w tym ustalenie zarówno elementu bezprawności jak i umyślności lub niedbalstwa w zachowaniu sprawcy.

Szkoda może powstać także wyniku działania lub zaniechania więcej niż jednego pracownika. Osoby, które swym postępowaniem wyrządziły szkodę określane są jako współsprawcy. Pod pojęciem współsprawcy przepis prawa ma na myśli nie tylko współsprawców bezpośrednio szkodę wyrządzających, lecz także osobę, która nakłania albo udziela pomocy przy wyrządzaniu szkody (podżegacz i pomocnik w rozumieniu prawa karnego). Może odpowiadać także ten, kto świadomie ze szkody skorzystał (paser). Współsprawcy odpowiadają za szkodę wobec poszkodowanego solidarnie. Jeżeli szkodę naprawi tylko jeden ze współodpowiedzialnych, może on żądać od pozostałych zwrotu w odpowiedniej części, zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od stopnia przyczynienia się i winy danej osoby.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CUDZE CZYNY

 Odpowiedzialność za cudze czyny przewidziane w kodeksie obejmuje przypadki odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez inną osobę. Mogą to być:

• niepoczytalni;
• osoby, którym powierzono wykonanie jakiejś czynności;
• podwładni.

Odpowiedzialność za podwładnego Zasadę ogólną jest, że ten kto powierza drugiemu wykonanie jakiejś czynności, odpowiada za szkodę wyrządzoną osobom postronnym tj. odpowiada za czyn cudzy. Odpowiedzialność za czyn podwładnego jest jednym z rodzajów odpowiedzialności cywilnej opartej na tej zasadzie. „Ten, kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności podwładnemu, nie może uchylić się od odpowiedzialności przez eskulpacje, a zwłaszcza przez wykazanie, że wybór osoby wykonawcy był prawidłowy, że brak zatem winy w wyborze (art. 430Kc)."

 Odpowiedzialność zwierzchnika za szkodę spowodowaną przez podwładnego nie jest oparta na zasadzie  winy, a na zasadzie ryzyka.

Zwierzchnik w drodze umowy zobowiązuje się wobec kontrahenta do świadczenia odszkodowawczego z tytułu szkody, którą temu kontrahentowi wyrządził on sam lub osoba trzecia. Odpowiedzialność za szkodę na zasadzie ryzyka następuje niezależnie od winy, niejako za sam skutek. W przypadku odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez podwładnego, zwierzchnik ponosi odpowiedzialność za sam skutek jakim jest szkoda zawiniona nie przez niego tylko przez podwładnego.

Odpowiedzialność za czyn podwładnego zależna jest od istnienia następujących przesłanek:

1. czynność powierza zwierzchnik swemu podwładnemu,

2. szkoda powstała przy wykonywaniu czynności, przy czym sprawca (podwładny) wyrządził szkodę ze swej winy,

3. musi istnieć stosunek zwierzchnictwa i podporządkowania. Ten kto w danych okolicznościach sprawuje kierownictwo i ma możliwość dawania wiążących wskazówek podwładnemu jest przełożonym. Podwładnym jest osoba podlegająca kierownictwu mająca obowiązek stosowania Się do wskazówek przekazywanych mu przez przełożonego.

   Szkoda spowodowana przez podwładnego musi powstać przy wykonywaniu, a nie przy okazji wykonywania powierzonej czynności. Przełożony odpowiada tylko za szkodę zawinioną przez podwładnego. Wina podwładnego jest jedną z koniecznych przesłanek odpowiedzialności zwierzchnika. Podwładny i jego przełożony są współodpowiedzialnymi za szkodę wobec poszkodowanego. Współodpowiedzialność ta jest solidarna. Zwierzchnik ma możliwość wystąpienia z roszczeniem do podwładnego o zwrot wartości szkody, którą zwierzchnik naprawił - zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 441 § 3 Kc- ten kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawy, jeżeli szkoda powstała z winy sprawcy. Wysokość odszkodowania jakie podwładny powinien zrealizować, może być zmniejszona, gdy zwierzchnik w danych okolicznościach przez swe postępowanie przyczynił się do powstania szkody. Powinien on wówczas ponieść część ciężaru szkody.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNĄ ZA SZKODĘ WYRZĄDZONĄ CZYNEM NIEDOZWOLONYM

 Odpowiedzialność, o której mowa może ponosić jedynie osoba, która ma dostateczny stopień rozeznania oraz dostateczną swobodę kierowania swym postępowaniem. Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną.

 Niezależnie od tych powodów istnieją okoliczności, w których wyrządzenie drugiemu szkody nie pociąga za sobą odpowiedzialności sprawcy ze względu na brak cech bezprawności w jego postępowaniu.

Okolicznościami, które zachowanie wyrządzające szkodę uznają za zgodne z prawem (okoliczności wyłączające karalność czynu), są:

• obrona konieczna;

• stan wyższej konieczności;

• dozwolona samopomoc;

  Zgodnie z art. 423 Kc, kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach ma jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi. Podejmujący działanie w obronie koniecznej działa prawnie.

  Stan wyższej konieczności określa art. 424 Kc, który mówi: “Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił lub zranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone.” Przeciwdziałanie niebezpieczeństwu drogą wyrządzenia szkody musi być konieczne, tj. w danej sytuacji nie dające się zastąpić innymi środkami.

  Samopomoc w rozumieniu Kodeksu cywilnego jest działaniem mającym na celu zabezpieczenie roszczeń cywilnoprawnych. Może być ona stosowana .tylko w przypadkach, w których prawo na to zezwala. Posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę, które wyrządza szkodę na gruncie, jeżeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody (art. 432 § 1 Kc). Wyrządzenie szkody przy stosowaniu samopomocy dozwolonej, z zachowaniem jej granic, nie pociąga za sobą odpowiedzialności stosującego samopomoc.

ZADOŚĆUCZYNIENIE

 Pracownik ochrony wskutek złego wykonywania obowiązków pracowniczych lub czynem niedozwolonym może spowodować uszczerbek w dobrach osobistych człowieka. Jak już wcześniej wspomniano ten rodzaj szkody określono jako krzywda a jej naprawienie nazwano „ zadośćuczynieniem ".

Dobra osobiste człowieka to przede wszystkim: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Tak więc odpowiedzialność cywilna pracownika ochrony polegać może także na obowiązku zadośćuczynienia za spowodowanie krzywdy. W razie naruszenia dobra osobistego, sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego Żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku, gdy kobietę skłoniono za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu (art. 448 Kc).

 W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną nam koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.
 Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo,  jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty (art. 446 Kc).
 Jeżeli w skutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.
 Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
 Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej (art. 446 Kc).

 W przypadku naruszenia dóbr osobistych człowieka, pracownik ochrony może ponieść odpowiedzialność karną, o której mowa  wart. 50 ustawy z dnia 22.08.1997 r. o ochronie osób i mienia.

 W związku z tym, należy wyjaśnić, że odpowiedzialność karna występuje niezależnie od odpowiedzialności cywilnej.

Konsekwencją tego jest to, że niezależnie od kary wymierzonej w postępowaniu karnym, na pracowniku ciążyć będzie także obowiązek zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną naruszeniem dobra osobistego pokrzywdzonego.

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ

 Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże w każdym wypadku roszczenie przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.
 Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442 Kc).