Epoka Młodej Polski trwała od 1890/1891 do 1918 roku. Końcową datę wyznacza wybuch I wojny światowej. Natomiast w 1891 roku zadebiutowali artyści już młodopolscy: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Andrzej Niemojewski, Franciszek Nowicki .

Nowe kierunki w sztuce określały nazwy: modernizm, impresjonizm, symbolizm, neoromantyzm, dekadentyzm (od francuskiego słowa “decadence” czyli upadek - nazwa ta podkreślała pesymistyczne nastroje końca stulecia, upadek wartości, wrażenie zbliżającej się zagłady).

Dekadencki sposób widzenia świata zawierał się w przekonaniu o braku sensu jakiegokolwiek działania, zaniechaniu buntu przeciwko tym pesymistycznym wizjom. Taki światopogląd można zauważyć w twórczości wszystkich poetów młodopolskich, ale najmocniej zarysowany jest w utworach Kazimierza Przerwy-Tetmajera, który był nazywany bardem pokolenia.

Najlepiej tę pesymistyczną postawę obrazuje “Koniec wieku XIX” - manifest polskich dekadentów. Podmiotem lirycznym jest człowiek końca stulecia, który szuka w swym życiu wartości, które byłyby pomocne w przyjęciu określonej postawy wobec losu. Przykładowymi zachowaniami są: przekleństwo, ironia, rozpusta, modlitwa i inne. Niestety, żadna z tych postaw nie może być zastosowana, ponieważ nie przyniesie rezultatów. Ani aktywne działanie, ani bierne oczekiwanie nie okazuje się skuteczne. Człowiek żyjący pod koniec wieku nie może znaleźć dla siebie żadnych wartości pomocnych w walce ze złem. Dlatego według niego życie nie ma sensu. Jest to niezwykle pesymistyczne spojrzenie na ludzką egzystencję, co podkreślają słowa:

“Ale czyż mrówka rzucona na szyny

może walczyć z pociągiem nadchodzącym w pędzie? (…)

` Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy,

dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza?

Jakaż jest przeciw włóczni złego twoja tarcza,

człowiecze z końca wieku?… Głowę zwiesił niemy.”

Bezsilny człowiek końca stulecia nawet nie próbuje walczyć z otaczającym złem świata. Zrozumiał, że jego życie jest bezsensowne i nie można nic zrobić, aby to zmienić. Dlatego właśnie milknie ze spuszczoną głową.

“Koniec wieku XIX” jest to przykład trzynastozgłoskowca, który ma pięć czterowersowych strof. Najczęstszym środkiem artystycznym są pytania retoryczne, które otwierają każdą zwrotkę, występują również apostrofy i inwersje. Natomiast metafory nie są zbyt wyszukane.

Zupełnym przeciwieństwem i pod względem tematu, i budowy jest wiersz “Kowal” Leopolda Staffa - jednego z trzech najważniejszych poetów modernistycznych, który był nazywany poetą trzech pokoleń, ponieważ żył i tworzył w trzech epokach literackich.

Wiersz został umieszczony w tomie “Sny o potędze”. Zawarta w nim tęsknota za moralna i duchową siłą wskazuje na odmienny charakter niż wiersz Tetmajera. Podmiot liryczny “Kowala” chce się poświęcić tworzeniu silnej osobowości, wyrzucając słabość i brak aktywności. Propaguje idee nieustannej pracy nad sobą i swym charakterem, chce zahartować swe serce. Tęsknota za wewnętrzną potęgą nawiązuje do nieco zmodyfikowanej filozofii Fryderyka Nietzschego. Wewnętrzna siła ma być pozytywną cechą człowieka. Tytułowy kowal symbolizuje samodoskonalenie psychiczne, chęć do pracy nad silnym wnętrzem i aktywnością życiową. Praca nad charakterem ma dawać radość. Wymagania kowala są duże: lepiej umrzeć niż stworzyć coś niedoskonałego:

“Bo lepiej giń, zmiażdżone cyklopowym razem,

Niżbyś żyć miało własną słabością przeklęte,

Rysy chorej niemocy skażone, pęknięte.”

Wiersz wyraża bunt przeciw pesymizmowi i bierności życiowej. Człowiek powinien stale dążyć do silnego, odważnego, szlachetnego charakteru.

“Kowal” jest klasycznym sonetem - gatunkiem, który Staff szczególnie lubił. Został napisany trzynastozgłoskowcem.