Człowiek według Arystotelesa jest istotą społeczną (politikon zoon), która nie może żyć poza polis, gdyż tylko w państwie może urzeczywistniać się jego społeczna natura. O ile dzisiaj kierunek zmiany społecznej podąża w stronę społeczeństwa obywatelskiego, o tyle w czasach antycznych wektor był skierowany przeciwnie, od pierwotnego społeczeństwa obywatelskiego ku państwu.

Człowiek jest istotą społeczną, ponieważ: § Jego rozwój jest nierozerwalnie związany ze społeczeństwemRealizuje swoje potrzeby, żyjąc w społeczeństwie § Kształtuje swoją wiedzę o świecie dzięki innym ludziom, którzy pokazują mu tradycję, reguły zachowania, wiadomości o życiu itd.Społeczeństwo umożliwia mu przeżycie w początkowym okresie jego życiaPoprzez swoją działalność oddziałuje na otaczającą go rzeczywistość

Człowiek w ujęciu filozoficznym Filozofia, jedna z nauk społecznych, zajmuje się zagadnieniami istoty i struktury bytu, źródłami poznania, zasadami wartościowania, sensem życia oraz kwestiami dotyczącymi poglądów na świat i miejsce człowieka w świecie. Podstawowym obszarem rozważań filozoficznych jest antropologia filozoficzna (filozofia człowieka), ujmująca człowieka w aspekcie etyczno – moralnym, socjologicznym, kulturowym i psychologicznym. Zajmuje się jego miejscem i rolą w rzeczywistości przyrodniczo – społecznej. Stara się udzielić odpowiedzi na pytanie o sens istnienia i działań człowieka, bada pojęcie osobowości i stosunek jednostki do innych ludzi i społeczeństwa, a także zasady funkcjonowania społeczeństwa. Czynniki regulujące zachowania człowieka Na zachowania człowieka mają wpływ jego potrzeby, postawy i osobowość.

Model 1 - model Abrahama Maslowa

Model 2 - model R.A. Webbera

Potrzeba to odczuwanie przez człowieka braku czegoś, co jest konieczne do przeżycia, dalszego rozwoju bądź utrzymania określonej roli społecznej. Potrzeby dzieli się na biologiczne i psychiczne (patrz rys. 1). Pierwsze wynikają z fizjologicznych funkcji organizmu i zalicza się do nich m.in. Konieczność jedzenia, snu i oddychania. Potrzeby biologiczne są wrodzone i pierwotne. Do potrzeb psychicznych należy np. pragnienie miłości, uznania czy bezpieczeństwa. Są one wtórne, co oznacza, że człowiek najpierw musi zaspokoić potrzeby biologiczne, a dopiero potem pozostałe. Najbardziej znaną typologię potrzeb zaproponował amerykański psycholog Abraham Maslow (patrz model 1). Kolejnym czynnikiem regulującym ludzkie zachowanie jest postawa, czyli stosunek do określonego przedmiotu, polegający na ocenianiu go, reagowaniu na niego i zachowaniu się wobec niego. Przedmiotem postawy może być człowiek, grupa, rzecz, zdarzenie, symbol, a także ideologia. Postawy człowieka są kształtowane podczas całego życia, przy czym szczególne znaczenie ma proces wychowania i nauczania oraz przynależność do różnych grup społecznych. Postawę charakteryzuje się poprzez określenie jej kierunku, który wyraża stosunek człowieka do przedmiotu – pozytywny, negatywny bądź obojętny. Rodzajem postawy jest stereotyp, który polega na tym, że wiedzę o danym przedmiocie jednostka uzyskuje od otoczenia, a nie czerpie jej z osobistych przeżyć. Trzecim czynnikiem rzutującym na zachowanie człowieka jest osobowość, czyli zbiór unikatowych i względnie trwałych cech indywidualnych. Są one kształtowane w procesie biologicznego, psychicznego i społecznego rozwoju przez środowisko społeczne oraz aktywność poznawczą człowieka. Osobowość tworzą między innymi motywacje, intelekt, temperament, charakter, tożsamość i wartości. Osobowość określają motywy działania, czyli cechy wpływające na dobór celów, które wyznaczają kierunek ludzkiej działalności.Motywacja nadaje energię zachowaniu i wpływa na nie w taki sposób, aby jednostka osiągnęła zamierzony cel. Ważnym elementem osobowości jest intelekt wpływający na poziom działań człowieka. Intelekt składa się ze zdolności i zainteresowań. Zdolności to specyficzne cechy ogólne i specjalne (np. talent muzyczny) wymagane przy wykonywaniu określonej czynności. Zainteresowania natomiast decydują o kierunkach działania człowieka. Cechy osobowości, które określają szybkość i trwałość oraz siłę reakcji jednostki, nazywa się temperamentem. Temperament składa się z cech wrodzonych, stanowiących psychiczną podbudowę osobowości. Zalicza się do nich: § emocjonalność, czyli skłonność do ulegania przeżyciom psychicznym pod wpływem bodźców zewnętrznych, § aktywność, czyli skłonność do działania, § oddźwiękowość, czyli sposób reagowania na doznane bodźce. Elementem osobowości jest także charakter, czyli zespół cech wskazujących, czy wybrane przez człowieka cele i sposoby ich realizacji są zgodne z ogólnie przyjętymi normami i zasadami moralnymi. Przez charakter rozumie się więc te cechy osobowości, które wyrażają stosunek jednostki do świata i ludzi. Tożsamość człowieka pozwala mu uzyskać odpowiedź na pytanie „Kim jestem”?. Dzięki niej określa swoje cechy psychiczne, fizyczne, a także poglądy i przekonania. Wyróżnia się tożsamość osobistą i społeczną. Tożsamość osobista polega na określeniu tego, co różni człowieka od innych, a jej wykrystalizowanie dokonuje się podczas procesu porównywania siebie z innymi ludźmi. Tożsamość społeczna polega na uświadomieniu sobie związków z osobami należącymi do tej samej grupy społecznej, a jednocześnie na dostrzeżeniu jej odrębności od innych grup. Typologia osobowości: § choleryk – człowiek gwałtowny, pobudliwy, § sangwinik – człowiek aktywny, zmienny w działaniu, § flegmatyk – człowieka spokojny i dokładny, § melancholik – człowiek smutny, słabo reagujący, introwertyk – człowiek skoncentrowany na własnym „ja”, § ekstrawertyk – człowiek skoncentrowany na otaczającym świecie. Istnieją różne teorie osobowości służące objaśnianiu postępowania ludzi. Biorąc pod uwagę społeczne funkcjonowanie człowieka, wyodrębnia się osobowość autorytarną i demokratyczną. Osobowość autorytarna cechuje człowieka, który postrzega ludzi albo jako dominujących, silnych i władczych, albo jako słabych i uległych. Jego relacje z innymi ludźmi określają stereotypy. Jest wrogi, a nawet agresywny w stosunku do tych, których uznaje za słabych. Odmiennym typem jest osobowość demokratyczna. Charakteryzuje ona człowieka, który traktuje ludzi jak równych sobie. Kieruje on samodzielnie własnym życiem oraz jest odpowiedzialny za swoje działania, a jego sądy są niezależne od innych ludzi. Jego postawę cechuje duża życzliwość wobec innych oraz akceptacja otaczającej go rzeczywistości.

Socjalizacja – to proces, który kształtuje osobowość człowieka i przystosowuje go do życia w społeczeństwie. W czasie jego trwania jednostka przyswaja sobie obowiązujące w otoczeniu społecznym umiejętności niezbędne do życia, ideały, reguły i normy postępowania, wartości , symbole i role społeczne.