1.Promieniowanie jonizujące jest wysokoenergetyczne i jego cząstki posiadają na tyle wysoką energię, że są w stanie wywołać jonizację atomu. Jest to również promieniowanie elektromagnetyczne (y, X) lub cząstkowe (α, β), które w czasie przenikania przez materię ma zdolność wytwarzania, bezpośrednio lub pośrednio jonów (z wyłączeniem fotonów promieniowania ultrafioletowego). Promieniowanie to inaczej wysłanie i przekazywanie energii a gdy ciało promieniuje znaczy to, że wysyła lub emituje energię.

2. Źródłem takiego promieniowania mogą być urządzenia medyczne takie jak aparaty rentgenowskie, urządzenia przemysłowe lub inne wykorzystywane przez ludzi na co dzień, których specjalne obudowy niwelują siłę promieniowania prawie do zera, substancje w tym pierwiastki lub ich związki chemiczne, nazywane promieniotwórczymi bądź radioaktywnymi, np. rad. Są też źródła promieniowania na które człowiek nie ma wpływu;

• Promieniowanie ziemskie to promieniowanie które wydobywa się ze skorupy ziemskiej przez rozpad pierwiastków radioaktywnych takich jak uran i tor. Jest to naturalny przebieg tworzenia planet a czas połowicznego rozpadu takich pierwiastków wynosi miliony lat. Każdy rejon geograficzny ma zróżnicowane promieniowanie które bardzo mocno uzależnione jest od składu chemicznego gleby i skał.
• Promieniowanie kosmiczne to takie, którego źródłem są procesy tworzenia pierwiastków radioaktywnych poza naszą planetą. Promieniowanie to pochodzi od pozostałych planet, księżyców i innych ciał. Za ten rodzaj oddziaływania odpowiedzialne są cząstki elementarne i fotony oraz inne cząstki, które nie zostały jeszcze zbadane. Siła tego oddziaływania zależy od odległości od Ziemi przy czym należy podkreślić, że największe promieniowanie ma Słońce.
• Promieniowanie pochodzące z ciała ludzkiego – to promieniowanie tworzone jest przez wiele pierwiastków, które emitują promieniowanie jonizujące. Zostają wbudowane w komórki a pochodzą z zanieczyszczonego powietrza, żywności pochodzącej z ziemi oraz wody.

Wpływ promieniowania na żywą tkankę zależy od wielu czynników i może mieć dlatego bardzo skomplikowany charakter. Reakcja organizmu po napromieniowaniu jest zależna od przenikalności promieniowania i względną skutecznością biologiczną. Kolejne parametry to: wielkość dawki i jej natężenie, rodzaj ekspozycji oraz właściwości związane bezpośrednio z napromieniowanym obiektem (obszar ciała, wiek, płeć, wrażliwość osobnicza i gatunkowa, temperatura, nawodnienie, równowaga hormonalna.) Napromieniowany organizm może nie wykazywać żadnych wykrywalnych objawów przez długi czas. Wiadomo jednak, że skutki tego rodzaju napromieniowań mogą być w formie utajonej i rozwijać się stopniowo. Mogą ujawnić się nawet po kilkudziesięciu latach.

Jonizacja następuje wtedy, gdy promieniowanie traci swoją energię i wybija elektron walencyjny, który jest na najbardziej zewnętrznej powłoce atomu, i atom obojętny staje się jonem, który uwalnia jeden elektron. Przechodzące przez materię promieniowanie jonizujące ulega rozpraszaniu bądź pochłanianiu i towarzyszy temu przekazywanie energii promieniowania atomom i cząsteczkom ośrodka, może także wywołać reakcję jądrową. To zjawisko wiąże się z wytworzeniem energii powstałej z pękającego wiązania, które uwalniana jest w postaci ponownego promieniowania. Wielkość jonizacji ośrodka zależy od prędkości naładowanych cząstek elementarnych i jest odwrotnie proporcjonalna w stosunku do niej – im wyższa ich prędkość tym mniej energii potrzeba na jonizację a sama prędkość zależy od energii cząstki.

Przy badaniu wpływu promieniowania jonizującego najważniejszą sprawą jest DNA komórkowe, którego uszkodzenie w konsekwencji prowadzi do najbardziej poważnych problemów zdrowotnych. Oddziaływanie promieniowania na żywy organizm podzielić można na trzy fazy:

• fizyczna,
• chemiczna,
• biologiczna.

Jedynym skutecznym sposobem na uzyskanie informacji o zależności między dawką promieniowania a możliwością wystąpienia nowotworu u człowieka jest obserwacja oraz badania epidemiologiczne. Należy też zauważyć że nowotwory złośliwe wywołane przez promieniowanie jonizujące nie różni się żadnymi cechami klinicznymi i morfologicznymi.

Wczesne skutki napromieniowania. Objawy występują do 90 dni. Zmiany nie są trwałe a siła wystapienia reakcji zależy od promienioczułości tkanki oraz obszaru jaki został napromieniowany. Jeśli cały organizm został napromieniowany to mogą występować objawy takie jak: nudność, brak apetytu, biegunka, utrata włosów, objawy skórne – wybroczyny. Jeżeli jednak dochodzi dochodzi do napromieniowania organizmu dużymi dawkami wtedy może zostać uszkodzony układ krwionośny.Choroba popromienna ma charakterystyczny przebieg. Pierw może pojawić się biegunka oraz wymioty a potem może nastąpić krwotok tkankowy oraz zaburzenia gospodarki wodnej organizmu. Gdy do tych objawów dołączy się uszkodzony układ krwionośny następuje zmniejszenie się odporności, liczne zakażenia i wyniszczenie organizmu. Dawki 10 Gy mogą powodować zespół jelitowy a przy powikłaniach i wyniszczeniu śmierć następuje po kilku dniach. Dawki przewyższające 50 Gy wywołać może zespół mózgowo – naczyniowy. Objawy występują w następującej kolejności: apatia, zaburzenia równowagi, ataksja, wymioty, biegunka, skurcze mięśniowe aż do drgawek, śpiączki a potem śmierć. Gdy napromieniowanie narządów jest małe i ograniczone występują inne miejscowe objawy:

• skóra; rumień, złuszczenie, owrzodzenia,
• przewód pokarmowy; zapalenie błony śluzowej, owrzodzenia, rumień,
• płuca; zapalenie, zwłóknienie,
• serce; zapalenie osierdzia,
• wątroba; zapalenie, powiększenie, wodobrzusze, pogorszenie przebiegu innych chorób miąższowych,
• pęcherz moczowy; zapalenie, owrzodzenia,
• mózg; demielinizacja włókien nerwowych,
• nerwy obwodowe; parestezje, zaburzenia czucia i ruchu.

Późne skutki napromieniowania. Jednymi z najważniejszych skutków jest bezpłodność, skrócenie całkowitego czasu życia oraz powstawanie wtórnych nowotworów. Gdy dochodzi do bezpośredniego, ale małego napromieniowania narządów mogą mieć miejsce niżej wymienione objawy z narządów i układów:

• gonady: bezpłodność u mężczyzn (dawka 4 – 6 Gy), menopauza u kobiet (dawka 3 Gy),
• skóra; zanik, zwłóknienie, zmiany naczyniowe, trwałe zbrązowienia, martwica,
• przewód pokarmowy; zanik, zwłóknienie, owrzodzenia, przetoka, martwica,
• płuca; przewlekłe zapalenie zwłóknienie,
• serce; zwyrodnienie, zwłóknienie mięśnia sercowego, niewydolność,
• wątroba; zwłóknienie, marskość,
• pęcherz moczowy; zanik błony śluzowej, postępujące zwłóknienie, owrzodzenie, przetoki,
• mózg; demielinizacja, encefalopatia,
• nerwy obwodowe; demielinizacja, zwłóknienie, zanik,
• nerka; zwyrodnienie, zanik, zwłóknienie.

W patomechanizmie powstawania nowotworów kluczową rolę ma powstawanie mutacji w materiale genetycznym. Mutacje mogą mieć wiele konsekwencji – niezauważalne oraz te śmiertelne. Choroby nowotworowe powstające na podłożu odpowiedniego promieniowania:

• rak skóry: promieniowanie X,
• rak płuca; wdychany uran,
• nowotwory kości; rad w narzędziach pracy,
• rak wątroby; tor w środkach kontrastowych,
• białaczki i guzy lite; bomby atomowe, radioterapie,
• rak tarczycy; terapia napromieniowania,
• rak sutka; radioterapia, fluoroskopia.

3. Promieniowanie jonizujące jest od zawsze obecne w życiu człowieka i organizmy przyzwyczaiły się do radzenia sobie z nim. Jest ono praktycznie wszędzie, zaczynając od urządzeń medycznych po pożywienie oraz urządzenia z których korzysta się w domu i pozostanie z nami na zawsze gdyż jest jednym ze źródeł ciepła na Ziemi. To właśnie dzięki temu, że potas promieniował i ogrzał naszą planetę mogło powstać życie, które potem rozwijało się wraz z promieniowaniem, które je otaczało. Jeśli ludzie będą mądrze i odpowiedzialnie korzystali z tego promieniowania to może przysłużyć się do rozwoju cywilizacji o ile nie zostanie wykorzystane żeby krzywdzić innych lub po prostu by walczyć ze sobą.