Temat: Wpływ zagrożeń informacyjnych na bezpieczeństwo narodowe.

Bezpieczeństwo i zagrożenie są ze sobą nierozerwalnie związane. Stanowią przeciwległy punkt oceny zjawisk społecznych. Poczucie bezpieczeństwa uzależnione jest od nie istnienia zagrożenia, zaś jego istnienie powoduje obniżenie poczucia bezpieczeństwa lub wręcz jego brak.

W miarę intelektualnego rozwoju i politechnizacji życia informacje zaczęły nabierać coraz większych wartości. Ich posiadanie stało się warunkiem lepszej i bezpieczniejszej egzystencji. Na tym też tle pojawiła się konkurencja. Informacje zaczęto coraz bar-dziej chronić jako dobro materialne. Chęć stworzenia sobie podobnych do innych lub lepszych warunków życia stworzyła potrzebę zdobywania informacji. Zrodził się zatem swoisty rodzaj walki – jedni, możliwymi dla siebie sposobami, dążą do zdobycia informacji, a drudzy – z podobnym zaangażowaniem – starają się im to udaremnić. W postępowaniu takim występuje sprzeczność celów i działań, czyli najbardziej dystynktywnych cech, które kojarzą się z desygnatem pojęcia ,,walka”. Można by powiedzieć, że przedmiotem tej walki stała się informacja, a narzędziami – wszelkie środki dostosowane do jej zdobywania, zakłócania i obrony. Taka walkę nazywamy „walką informacyjną”.

W zasadzie dokonano nowego zdefiniowania tego pojęcia. Za Ivanem Goldbergiem przytacza ją dr Paweł Soroka w cytowanym tu artykule Zagrożenia dla bezpieczeństwa informacyjnego państwa. Według Goldberga wojna informacyjna jest to ofensywne lub defensywne użycie informacji i systemów informacyjnych oraz sieci komputerowych do przerwania lub zniszczenie sieci informacyjnych przeciwnika, jego baz danych i sieci komputerowych. Współcześnie walka informacyjna angażuje też media, które w sposób dla siebie nieświadomy mogą być wykorzystywane przez przeciwnika jako narzędzia wojny informacyjnej. Szczególnie dogodne do tego warunki istnieją w państwach demokratycznych, gdzie wolna prasa, goniąc za sensacjami dnia codziennego, jest niezwykle podatna na dezinformowanie i błyskawiczne rozprzestrzenianie wszelkich informacji, które mogą przynosić korzyści określonemu przeciwnikowi. Wobec czego automatycznie może stać się niepostrzeżenie źródłem informacji. Każdy posiada informacje, skrzętnie ukrywane przed otoczeniem, a zarazem każdy chciałby posiąść informacje innych, choćby dla własnego bezpieczeństwa. Dlatego w przypadku państwa, gdzie zbiory tajemnic i zapotrzebowań na informacje rozrastają się, liczba elementarnych tajemnic a zarazem zapotrzebowań na informacje jest przeogromna i znaczeniowo niezmiernie złożona. Z tego też względu dbałość o bezpieczne warunki egzystencji państwa wiąże się nierozerwalnie z potrzebą ciągłego rozpoznawania otoczenia i bronienia dostępu do własnych tajemnic.

                  W rezultacie szybko dokonującego się postępu naukowo-technicznego 

w zakresie rozwoju technik teleinformatycznych i dynamicznej globalizacji już w ostatniej dekadzie XX wieku powstał nowy typ zagrożeń dla bezpieczeństwa państw i bezpieczeństwa międzynarodowego – zagrożenia informatyczne, nazywane także zagrożeniami cybernetycznymi. Stwarzają one niebezpieczeństwo wykradania, z wykorzystaniem nowoczesnej technologii, danych teleinformatycznych lub ograniczania innym aktorom (jednostkom, korporacjom transnarodowym, instytucjom państwowym lub międzynarodowym) dostępu do własnych danych lub sieci globalnej. Ich głównymi formami są: cyberprzestępczość oraz cyberterroryzm. Do zagrożeń informacyjnych wpływających na stan bezpieczeństwa państwa i obywateli zalicza się m.in. nieuprawnione ujawnienia informacji, tzw. „wycieki” lub „przecieki” (pomyłkowe, polityczne, komercyjne – wynikające z chciwości, chęci rewanżu, zastraszenia), naruszanie przez władze praw obywatelskich, asymetria w międzynarodowej wymianie informacji, działalność grup świadomie manipulujących przekazem informacji, niekontrolowany rozwój nowoczesnych technologii bioinformatycznych, przestępczość komputerową (naruszenie integralności danych przetwarzanych przez system teleinformatyczny – modyfikowanie, zniszczenie; nieuprawnione skopiowanie danych i wyprowadzenie ich z miejsca pracy; specjalistyczne włamania do systemów komputerowych; nieuprawniony dostęp do zasobów systemu dzięki ujawnieniu haseł innych użytkowników; zniszczenie elementów lub całości infrastruktury technicznej systemu teleinformatycznego); cyberterroryzm (blokowanie dostępu do systemów, włamania do systemu, niszczenie lub destabilizacja systemu), walkę informacyjną, zagrożenia asymetryczne, szpiegostwo, nieodpowiednie warunki pracy urządzeń teleinformatyczych (np. wilgotność, temperatura), zagrożenia losowe (klęski żywiołowe, zakłócenia w telekomunikacji, awaria zasilania, itp.), niezamierzone błędy, pomyłki i zaniedbania pracowników, defekty sprzętu i oprogramowania.

Każda płaszczyzna bezpieczeństwa narodowego staje się coraz bardziej zależna od swobodnego przepływu informacji i od zachowania systemów bazujących na informacjach. Wojsko, gospodarka, energetyka, media, systemy finansowe i transportowe są szczególnie uzależnione od systemów informatycznych. Już dziś stanowią one kluczowe elementy procesu podejmowania decyzji w wielu organizacjach cywilnych i wojskowych. Ich dotychczasowy rozwój i zakresy wdrożeń pozwalają prognozować, że obszary zastosowań informatycznych będą obejmować coraz większe przestrzenie funkcjonalne. Teoretycznie został stworzony niemalże nieograniczony dostęp do ogromnych zbiorów informacji. Zagadnienia bezpieczeństwa teleinformatycznego i telekomunikacyjnego są szczególnie istotne dla tych wszystkich sektorów polityki bezpieczeństwa państwa, w których istnieje konieczność wykorzystywania przewagi informacyjnej i ochrony treści, do których dostęp powinien być ograniczony. Dotyczy to przede wszystkim bezpieczeństwa militarnego, gdzie zgodnie z decyzją ministra obrony narodowej za bezpieczeństwo teleinformatyczne uznaje się całokształt przedsięwzięć zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa systemów i sieci teleinformatycznych oraz ochrony informacji wytwarzanej, przetwarzanej, przechowywanej lub przekazywanej w tych systemach i sieciach przed przypadkowym lub celowym ujawnieniem, modyfikacją, zniszczeniem lub uniemożliwieniem jej przetwarzania poprzez zastosowanie w sposób kompleksowy technicznych, programowych, kryptograficznych oraz organizacyjnych środków i metod.

Niezwykle ważna jest ochrona teleinformatyczna systemów łączności w trakcie pełnienia misji zagranicznych przez polskie kontyngenty wojskowe, szczególnie na obszarach bezpośrednich działań bojowych. W tym wypadku jej skuteczność może decydować wprost o życiu czy zdrowiu żołnierzy i dlatego coraz większy nacisk kładzie się na odpowiednie przygotowanie i zabezpieczenie pod tym względem operacji z udziałem polskich sił. Zagrożenia informacyjne mają również wpływ na bezpieczeństwo narodowe, gdzie za zagwarantowanie bezpieczeństwa telekomunikacyjnego i teleinformatycznego w działaniach związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie państwa jest odpowiedzialna Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Do ustawowych zadań Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego należy, między innymi, zapewnienie bezpieczeństwa systemów i sieci teleinformatycznych, w których są wytwarzane, przechowywane, przetwarzane lub przekazywane informacje niejawne stanowiące tajemnicę państwową lub służbową. Zadania ABW w tym zakresie realizuje wyspecjalizowany zespół Departamentu Bezpieczeństwa Teleinformatycznego – Jednostka Certyfikująca. Dotyczą też bezpieczeństwa ekonomicznego, gdzie zagadnienia z zakresu teleinformatyki i telekomunikacji stanowią także ważny element zapewnienia państwu bezpieczeństwa w dziedzinie ekonomii i szeroko rozumianego funkcjonowania gospodarki kraju. Przyjmując za punkt wyjścia omawiane wcześniej zagadnienia militarne, trzeba podkreślić, że szczególnej ochronie podlegają technologie, dane i systemy przekazywania informacji wykorzystywane w przemyśle zbrojeniowym oraz w niezwykle ważnej z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa gałęzi – ekonomii. Nieuprawniony dostęp do tzw. wrażliwych informacji mógłby spowodować kryzys i zagrożenie dla państwa także w innych kluczowych dziedzinach gospodarki, chociażby w sektorze energetycznym. Nietrudno wyobrazić sobie paraliż systemu dostarczania energii do prywatnych odbiorców, a co ważniejsze, do różnego rodzaju instytucji i przedsiębiorstw w razie cyberataku na wykorzystywaną do tego celu infrastrukturę. Inna dziedzina ekonomii podatna na zagrożenia bezpieczeństwa teleinformatycznego i telekomunikacyjnego to szeroko rozumiane rynki finansowe. Czarne scenariusze przewidują możliwość sztucznego wywołania przez cyberterrorystów krachu na giełdach, zablokowania systemu bankowego czy wywołania paniki w społeczeństwie, która w konsekwencji, na zasadzie efektu domina, mogłaby doprowadzić do załamania całego państwowego systemu finansów publicznych. Istotne są również dla obywateli, w tym przede wszystkim osób prowadzących działalność gospodarczą, równie istotne będzie tworzenie systemów zabezpieczeń teleinformatycznych w ramach ich przedsiębiorstw czy innego rodzaju podmiotów. Pozwalają one chronić zasoby firmy przed nieuczciwą konkurencją i wywiadem gospodarczym czyli wrogimi działaniami ze strony osób dążących do nielegalnego zdobycia wiedzy stanowiącej własność i dorobek jej posiadacza; dla innych dziedzin, gdzie inne obszary, w których zagadnienia teleinformatyki i telekomunikacji mogą mieć istotne znaczenie dla całości systemu bezpieczeństwa państwa, to ochrona danych osobowych, wymiar sprawiedliwości czy ekologia. Ujawnienie informacji, do których dostęp powinien być chroniony, mogłoby doprowadzić do zmniejszenia poczucia bezpieczeństwa obywateli bądź do katastrofy naturalnej, której skutki trudno dziś precyzyjnie przewidzieć.

Z punktu widzenia Bezpieczeństwa Narodowego, teleinformatyka i telekomunikacja to kwestie, którym na poziomie państwa należy poświęcić więcej niż dotychczas uwagi, gdyż zaniedbania w tej dziedzinie mogą doprowadzić do równie negatywnych konsekwencji, jak nieskuteczne działania sił zbrojnych czy zaniechania w obszarze zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa.

Wpływ wywierany przez gospodarkę światową na rozwój technologii informacyjnych pociąga za sobą konieczność weryfikacji roli państwa jako organizacji życia społecznego. Z jednej strony proces zmian związanych z przechodzeniem do nowej epoki rozwojowej (cywilizacji informatycznej) wzmacnia rolę państwa jako organizatora procesów społecznych i gwaranta interesów narodowych, w zapewnieniu dostępu do techniki informacyjnej, z drugiej strony łatwość zaatakowania systemów informacyjnych nakłada obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa informacyjnego.