FASZYZM

a) Ideologia Faszyzm to cały zespół doktryn i poglądów z dziedziny rasizmu i elitaryzmu. Sam nurt jest nacjonalistyczny, czyli głosi przede wszystkim dobro swojego narodu a wszelkie klęski czy niepowodzenia widzi w czynnikach zewnętrznych. Faszyści nie wybierali starannie i swój ruch kierowali właściwie przeciw wszystkim, przeciw którym mogli się zwrócić. Jednocześnie w zależności od kraju w którym rozwinął się faszyzm, główny wróg różnił się.
We Włoszech był to liberalizm, powstały w wyniku obciążenia odpowiedzialności za fatalną sytuację ekonomiczną kraju czołówki przemysłowo-politycznej. W hitlerowskich Niemczech na celowniku znaleźli się żydzi wraz ze swym „ogólnoświatowym spiskiem”. Wspólnym wrogiem wszystkich odłamów faszyzmu stał się komunizm gdyż widziano w nim zagrożenie dla jedności i stabilności państwa, za którego potęgę stawiali sobie wyznawcy idei faszyzmu. Dodatkowo w programie tego nurtu znajdziemy szereg teoretycznych założeń nad wyższością niektórych ludzi nad innymi. Sam faszyzm zakładał wyższość silnych nad słabymi jak i każdy system totalitarny wzywał do ciągłej walki o przestrzeń życiową. Za sposób dotarcia do obywateli faszyści wyznaczali masowe akcje propagandowe. Produkowali całe masy pisemek, ulotek lub nawet książek (np. Mein Kamfp) które miały w naukowy sposób wyjaśniać prawdomówność owych teorii. Walka będąc nieodłącznym aspektem faszyzmu miała nie tylko praktyczne zadania ale również cele edukacyjne. Za wzór obywatela stawiano nieugiętą postawę wojownika, stąd dominacja w kulturze i sztuce motywów militarystycznych, monumentalnego budownictwa i portretowego malarstwa i rzeźby, przedstawiających głównych polityków jak i wielkie postacie historyczne. Głównym celem ideologii faszystowskiej było stworzenie jednolitego monumentu państwowego z silnym aparatem w postaci armii. Całe społeczeństwo miało stanowić jedność moralną, kulturalną i polityczną. Nie tolerowano opozycji ani krytyki. Dobro państwa było dobrem partii i dobrem całego narodu. Owe doskonałe państwo było oczywiście rządzone przez elitę przez największą na świecie aryjską rasę panów.

b)Model państwa państwo faszystowskie charakteryzuje się dyktatorskim sprawowaniem władzy, którego podporą jest system parlamentarny. Funkcje ustawodawcze i wykonawcze przejmował wódz: we Włoszech Mussolini a w Niemczech Hitler, który łączył różnorakie stanowiska znane z państw demokratycznych: prezydenta, premiera zwierzchnika sił zbrojnych oraz głównodowodzącego. W państwie wszystkie stanowiska, zarówno te najniższego jak i najwyższego szczebla, obsadzane były członkami zaplecza politycznego wodza, czyli jedynej partii sprawującej władzę. Zachowywano jednak pewne pozory parlamentaryzmu. Posłów obywatele wybierali z jednej listy wyborczej. Jednakże o wszystkim decydował w praktyce dyktator. Parlament odgrywał rolę Propagandowo-edukacyjną dla społeczeństwa. To w nim członkowie partii wyrażali postanowienia wodza, cele polityczne i metody ich uzyskania. Sądownictwo stanowiło niezależną władzę, jednak tworzono specjalne sądy partyjne, obyczajowe oraz dążono do obsadzania stanowisk sędziów oraz prokuratorów przez ludzi związanych ze sprawującą opcją polityczną. Docelowo program państwa faszystowskiego zakładał całkowite przejęcie sądownictwa przez odpowiednie organy partii.

c) Model Gospodarczy Gospodarka państwa faszystowskiego była przykładem silnego modelu etastycznej gospodarki rynkowej, tzn. że państwo respektowało istnienie własności prywatnej i nie zakazywało funkcjonowania prywatnej przedsiębiorczości to jednak prowadziło bardzo silny interwencjonizm gospodarczy a powiązania z wielkimi koncernami lub zakładami nie odbywały się na zasadzie procentowego udziału państwa w danej spółce lecz zwyczajnych zleceń desygnowanych przez państwo do poszczególnych przedsiębiorstw. Podsumowując w państwie faszystowskim własność była dwojakiego rodzaju albo całkowicie państwowa, albo całkowicie prywatna. Majątki „wrogów narodu” żydów lub działaczy opozycyjnych, były jednak przejmowane przez państwo. Podawanie przykładów z zakresu sektora zbrojeniowego ma zasadnicze znaczenie, gdyż gospodarka państwa faszystowskiego była nastawiona na dostarczanie olbrzymich ilości broni. Stąd dominacja przemysłu ciężkiego w gospodarce i wysoki stopień interwencjonizmu państwa. Pomimo szeregu czynników etatystycznych gospodarka państwa faszystowskiego zachowywała jednak praktycznie wszystkie założenia gospodarki wolnorynkowej. Państwo respektowało prywatną własność ziemi, nie stosowano systemów rozporządzeniowo-planowych. Stopień fiskalizmu był wysoki ale obywatele nie byli zmuszani do oddawania ani wypracowanych przez siebie dóbr na rzecz państwa, choć podczas wojny obowiązywał rolników podatek w postaci płodów rolnych na rzecz armii. W państwie faszystowskim bank emisyjny był powiązany z rządem który dodatkowo posiadał pełnie instrumentów w kreowaniu polityki pieniężnej państwa w kwestii walki z bezrobociem faszyści wybierali wybitnie etastyczną metodę walki z nim. Organizowano roboty publiczne (budowa autostrad, portów, lotnisk itd.) Zwiększano liczebność armii oraz powoływano masę organizacji paramilitarnych, skupiających młodzież szkolną jak i tą tuż po ukończeniu nauki. Faszyści w ciekawy sposób rozwiązali ewentualną kwestię opozycji związanej z kierunkiem polityki ekonomicznej państwa. Zwykle sprzeciw obywateli nie zadowolonych ze stanu gospodarki oraz kierunku w jakim ona zmierza a także sytuacji zatrudnionych wyrażają związki zawodowe. Wolny rynek zakłada posiadanie wolnych, niezależnych związków zawodowych pracowników, z tym że w różnych krajach organizacje te posiadają odpowiednio mniejsze lub większe uprawnienia i wpływ na podejmowanie decyzji ekonomicznych w państwie. Państwo faszystowskie jako państwo totalitarne nie mogło tolerować niezależnych od siebie organizacji, dlatego też ustanawiano tzw. korporacyjne związki dla każdego przedsiębiorstwa lub całej korporacji, do których przynależność była obowiązkowa. Związki te z jednej strony nigdy nie stanowiły jedności i siły, gdyż zwyczajnie była ich cała masa (jeden związek na jedno przedsiębiorstwo), z drugiej szybko przemieniły się one w drogę indoktrynacji ich członków przez państwo a po trzecie takie rozwiązanie było na rękę samym pracodawcom, których przynależność do tych związków była obowiązkowa. Był to wyraźny ukłon polityków faszystowskich dla przemysłowców, którzy w ten sposób nie musieli obawiać się ideologii komunistycznej, skupiającej swoją propagandę właśnie na robotnikach. Zarazem faszyści nie chcieli niszczyć potęg gospodarczych swych państw; wielkich molochów przemysłowych, potrzebnych im przecież do produkcji broni na przyszły podbój nowych ziem.

KOMUNIZM

a) Ideologia Istnieją dwa zasadniczo różne poglądy co do istoty kapitału. Droga liberalna dowodzi, że dobra wypracowują jednostki dzięki własnym zdolnościom jedynie przy udziale innych ludzi. Szanse stwarza życie i jedynie najwybitniejsze jednostki są w stanie je wykorzystać i zbudować swój kapitał. Komunizm wywodził się od zawsze z poglądu, iż dobra danego człowieka są wynikiem wyzysku innych ludzi. Ideologia komunistyczna ma szereg odłamów i rozwijała się tak naprawdę aż od XV wieku. Prekursorami byli: T. Morus, C.H. Saint-Simon, CH. Fourier. Na początku XIX wieku Paweł Kropotkin głosił na wcześniejszych podstawach zupełnie anarchistyczną wizję; brak państw, pełna wolność obywateli do zrzeszania się i produkowania na bazie własności kolektywnej. W połowie XIX wieku Marks i Engels stworzyli spójny, polityczny nurt komunizmu marksistowskiego. Na przełomie XIX / XX wieku Lenin przedstawił praktyczne metody stworzenia gospodarki nacjonalistycznej, planowej, bez własności prywatnej. Tak naprawdę wspólnym elementem programowym wszystkich nurtów było stworzenie państwa bezklasowego, w zamyśle o całkowitej równości obywateli. Minister zarabiający tyle samo co robotnik i wspólnie jadący z nimi tramwajem do pracy. Jeden bank, jedna, państwowa służba zdrowia, darmowa oświata. Cała władza w przyszłym państwie komunistycznym miała być oparta na obywatelach, skupionych w radach zarządzających. Docelowo mieli znaleźć się w nich przedstawiciele wszystkich klas: chłopi, robotnicy, przedstawiciele armii. Tyle założeń programowych, w praktyce komunizm jest systemem totalitarnym i monopartyjność, którą zakłada, rodzi dyktatora. W państwie komunistycznym był to I sekretarz partii.

b)Model Państwa W rzeczywistości system rządów komunistycznych jest wyjątkowy i zarazem trudny do przedstawienia. Rozpatrując prawne zasady funkcjonowania komunistycznego państwa należy pamiętać o dwóch rzeczach. Po pierwsze metodą sprawowania władzy była absolutna tajność. Współczesne badania archiwów byłego ZSRR dowodzą, iż praktycznie nie istniały dokumenty bez adnotacji. Nie ma najmniejszego znaczenia czy na posiedzeniu rządu omawiano doktrynę wojskową czy wyniki zbioru zboża. Co ciekawe identyczne zasady obowiązywały także w obwodowych sekretariatach partii. Ponadto rząd z pobudek ideologicznych zastrzegał sobie prawo do reinterpretacji praktycznie każdych powziętych wcześniej decyzji. Po drugie ? państwo kłamało. To co było wyraźnie widoczne w jego strukturach, nijak zgadzało się z faktami. Teoretycznie to obywatele w postaci rad robotniczych i chłopskich wybierali delegatów na Zjazd Rad, który wybierał Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Wykonawczy, który to z kolei wyłaniał Radę Komisarzy Ludowych (rząd). W praktyce jednak o wszystkim decydowała partia a z głosem obywateli nie liczono się w ogóle. Wybory były fałszowane i realizowane z jednej listy wyborczej. W kwestii prawnej komuniści uchwalili konstytucję w 1918 roku realizującą pełnię założeń marksistowskich: pozbawiono praw burżuazję i wprowadzono pełnię władzy dla proletariatu. W praktyce jednak nikt nie badał zgodności uchwalanych aktów prawnych z konstytucją. W dodatku Józef Stalin w latach dwudziestych, w momencie kiedy posiadał już absolutną władzę w ZSRR, wprowadzał co pewien czas do ustawy zasadniczej szereg poprawek, mających dostosować ją do aktualnego kursu polityczno-gospodarczego państwa. W kodeksie karnym ustanowiono pojęcie odpowiedzialności zbiorowej.

Państwo cały czas miało opierać się na rewolucji. W tym celu powołano szereg organizacji wewnętrznych o charakterze masowego terroru rewolucyjnego (np. NKWD) który w praktyce zastępował milicję i żandarmerię wojskową. Masowy terror był podstawą w celu osiągnięcia pełnej kontroli nad społeczeństwem. Opozycję likwidowano a terror obejmował jednocześnie wszystkich obywateli. Największe w historii państwo komunistyczne Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich był ciałem federacyjnym. Stalinowska konstytucja z 1936 roku podkreślała otwartość państwa na nowe republiki. Założenia ideologiczne komunizmu zakładają rozszerzanie rewolucji robotniczo-chłopskiej na cały świat, gdyż wedle komunistów republika rad jest następnym ewolucyjnym krokiem po państwie burżuazyjnym.

c)Model Gospodarczy Państwo komunistyczne posiada gospodarkę planową, nakazowo-rozdzielczą centralnie. Z ideologicznych założeń nie wdraża się podstaw wolnego rynku. Jednakże żaden kraj nie funkcjonował zawsze w gospodarce planowej, dlatego też komuniści po przejmowaniu władzy stosowali istną rewolucję ekonomiczną. Bardzo szybko likwidowano kapitalizm. Oto szereg metod, które były powszechnie stosowane : 1.Wywłaszczenie własności ziemskiej i użycie renty gruntownej na wydatki państwowe. 2.Wysoki podatek progresywny. 3.Zniesienie prawa dziedziczenia. 4.Konfiskata własności wszystkich emigrantów i buntowników 5.Centralizacja kredytów w rękach państwa za pomocą banku narodowego o kapitale państwowym i o wyłącznym monopolu. 6.Centralizacja środków transportu w rękach państwa. 7.Zwiększenie liczby fabryk państwowych, narzędzi produkcji, wzięcie pod uprawę i ulepszenie gruntów według jednolitego planu 8.Przymus pracy dla wszystkich, utworzenie armii przemysłowych, zwłaszcza w rolnictwie. 9.Zespolenie rolnictwa z przemysłem, działanie w kierunku stopniowego usunięcia przeciwieństw pomiędzy miastem a wsią. Komunizm toleruje tylko własność państwową, rozumianą jako dobro wszystkich obywateli. Nacjonalizowano nie tylko środki produkcji (zakłady pracy, itp.) ale nawet dobra obywatelskie, takie jak mieszkania, stąd problematyczna w warunkach wolnego rynku ?spółdzielczość mieszkaniowa?. Własność prywatna kojarzona była z burżuazją, dlatego też komunizm ograniczył ją praktycznie do minimum. System rozwijał przemysł ciężki, który stał się praktycznie symbolem komunizmu. Z jednej strony ideologicznie był zgodny z wizją państwa proletariackiego z drugiej wypracowywał szerokie dobra na usługi armii. Inwestowano ogromne sumy w równie ogromne przedsięwzięcia, często z pobudek politycznych, bez odpowiednich przygotowań ekonomicznych. W zakładach państwowych fatalnie gospodarowano pieniędzmi a w przypadku widma bankructwa władza dotowała fabryki… z deficytu budżetowego. Wydajność pracy była bardzo niska, występował przerost zatrudnienia. Gospodarka komunistyczna cierpiała ponadto na chorobę nadprodukcji. Dlatego też odbiorcą dóbr wytworzonych przez przemysł ciężki była w głównej mierze armia. Jednakże taki odbiorca nie wystarczał, dlatego też aktywnie w gospodarce uczestniczyło państwo. Mogło ono jednak skupować wytworzone materiały do czasu. Do czasu gdy deficyt budżetowy nie spowoduje załamania się gospodarczego państwa. Pierwsze oznaki pojawiły się w ZSRR w latach siedemdziesiątych XX wieku. Jednak dopiero dwadzieścia lat później system nie był w stanie finansować tak masowej, w gruncie rzeczy, bezsensownej produkcji. Wizja o kapitale społecznym rozpadła się jak ZSRR