Prezentacja

Ochrona dóbr kultury

S2 Obiekt kultury lub inaczej dobra kultury, mogą mieć charakter religijny lub świecki – objęty ogólną ochroną oznacza obiekt o poważnym znaczeniu dla dziedzictwa kulturalnego każdego narodu. Należą do nich:: • Dobra ruchome i nieruchome: - posiadające wielką wagę dla dziedzictwa kulturalnego narodu, na przykład zabytki architektury, sztuki lub historii, zarówno religijne, jak i świeckie, - stanowiska archeologiczne - zespoły budowlane posiadające znaczenia historyczne lub artystyczne, dzieła sztuki, rękopisy, książki i inne przedmioty o znaczeniu historycznym lub archeologicznym, - zbiory naukowe książek, archiwaliów lub reprodukcji wyżej określonych dóbr, • Gmachy -muzea - wielkie biblioteki - składnice archiwalne - schrony przeznaczone do przechowywania, w razie konfliktu zbrojnego, ruchomych dóbr kultury • Ośrodki zabytkowe np. starówki miejskie

S3 Główne wytyczne Konwencji haskiej z 1954 roku :  Kryteria zaliczania obiektów do dóbr kultury.  Zobowiązywała do wprowadzenia przez państwo w jego prawie karnym sankcji karnych w stosunku do osób naruszających postanowienia o ochronie dóbr kultury.  Nałożyła obowiązek przygotowania przez państwo szkoleń personelu wojskowego i cywilnego w zakresie ochrony oraz nabycia szacunku dla dobra dziedzictwa i historii narodu.  Zobowiązała państwa do wprowadzenia – już w czasie pokoju – regulaminów zabezpieczenia dóbr kultury ich ochrony na wypadek konfliktu zbrojnego.  Zakazywała dokonywania aktów kradzieży, rabunku, bezprawnego przywłaszczenia dóbr kultury, wandalizmu, i stosowania rewizji oraz środków odwetu.

S4 Przykłady sposobów ochrony dóbr kultury:

1. Ochrona ogólna zobowiązuje państwa które podpisały się pod treścią konwencji Haskiej, do: • Szanowania dóbr kultury położonych zarówno na ich własnym terytorium, jak i na obszarze innego kraju, przez powstrzymanie się do używania tych dóbr i bezpośredniego otoczenia do celów, które mogły by narazić je podczas konfliktu zbrojnego na zniszczenie lub uszkodzenie • Zakazania wszelkich aktów wandalizmu, kradzieży, rabunku lub bezprawnego przywłaszczenia dóbr kultury • Powstrzymywania się od stosowania wobec dóbr kultury wszelkich środków odwetu i rekwizycji.
2. Ochrona specjalna – nietykalność.

S5

Znak specjalny do oznaczania dóbr kultury Znak Konwencji

1. Znakiem rozpoznawczym Konwencji jest tarcza skierowana ostrzem w dół, podzielona wzdłuż przekątnych na cztery pola, dwa błękitne i dwa białe (tarcza herbowa złożona z błękitnego kwadratu, którego jeden z kątów tworzy ostrze tarczy, oraz umieszczonego nad nim błękitnego trójkąta, rozgraniczonych po każdej stronie białym trójkątem).

S6 Międzynarodowy rejestr dóbr kultury objętych ochrona specjalną Żeby zabytki mogły zostać wpisane do „międzynarodowego rejestru” muszą zostać spełnione następujące warunki: • Znajdują się w dostatecznej odległości od wielkich obiektów przemysłowych oraz obiektów wojskowych ( Np linii komunikacyjnych, lotnisk, radiowych stacji nadawczych, zakładów pracujących na rzecz obrony, portów, ważniejszych dworców kolejowych), • Nie są użytkowane do celów wojskowych.

Jeśli dobro kulturalne przestało spełniać którekolwiek z kryteriów można zawiesić lub cofnąć ochronę wzmocnioną tego dobra.

S7

Ochrona dóbr kulturalnych trzy stopnie ochrony dóbr kulturalnych

1. poszanowanie dóbr kulturalnych

• Nie należy uzywać tych dóbr w taki sposób, który mógłby wystawić je zniszczenie lub uszkodzenie
• nakaz powstrzymania się od wszelkich aktów nieprzyjacielskich wobec tych dóbr
• zakaz odwetu na dobrach kulturalnych -zapewnienie opieki nad dobrami przez strony w konflikcie

2. ochrona specjalna (art. 8 KH 1954)

• ochrona przyznawana jest przez wpisanie dobra do Międzynarodowego Rejestru Dóbr Kulturalnych Objętych Ochroną Specjalną
• dobrom tym przyznawany jest przywilej nietykalności
• ochrona specjalna może być też przyznana transportom, które jednak pozostają pod nadzorem międzynarodowym

3. ochrona wzmocniona (art. 10 II protokołu)

• dobra te muszą być wpisane na listę prowadzoną przez Komitet ochrony dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego
• nietykalność tych dóbr

S8

Zasady ochrony dóbr kultury w Polsce

Polska w 1957 r. ratyfikowała konwencję haską wraz z Dokumentami towarzyszącymi i przestrzega wynikających z nich ustaleń. Ochronie na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa i konfliktu zbrojnego podlegają:

1. dobra kultury objęte konwencją haską z dnia 14 maja 1954 r,
2. podstawowa dokumentacja dóbr kultury: —- dokumentacja zabytków (rejestry, kartoteki ewidencyjne, fototeki, dyski komputerowe, dokumentacja badań naukowych nad zabytkami oraz sztuki filmowej i fotografii), — dokumentacja muzealiów (księgi wpływów, księgi Inwentarzowe, karty katalogowe, mikrofilmy), — dokumentacja bibliotek (księgi wpływów, księgi inwentarzowe, katalogi, mikrofilmy materiałów bibliotecznych. Na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa i konfliktu zbrojnego ochroną obejmuje się zarówno nieruchome, jak I ruchome dobra kultury. Ochronę nieruchomych dóbr kultury zapewnia się przez wykonanie prac ewidencyjno-dokumentacyjnych i techniczno-inżynierskich. Natomiast ochrona ruchomych dóbr kultury polega na ich ukryciu, zabezpieczeniu przed zniszczeniem W schronach lub ukryciach znajdujących się: ♦ W obrębie danej instytucji tub placówki (np. obiektu zabytkowego, muzeum, biblioteki itp.), ♦ rejonie miejscowości dotychczasowego ich eksponowania, » w innych miejscowościach, ♦ poza granicą państwa.

S11

Konwencja o Ochronie Światowego Dziedzictwa

Została sporządzona w Paryżu 16 listopada 1972 roku, a weszła w życie w grudniu 1975 roku.

UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wychowania, Nauki i Kultury) Julian Huxley- pierwszy dyrektor generalny UNESCO

S12

Lista światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO w Polsce  Stare Miasto w Krakowie  Pomnik lotników polskich poległych w latach 1939- 1945 – Kraków  Kopalnia soli w Wieliczce  Zamek Krzyżacki w Malborku  Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau  Kalwaria Zebrzydowska  Starówka w Warszawie

S13 Przykłady złamania regulaminu o ochronie dóbr kultury

W licznych konfliktach zbrojnych postanowienia konwencji haskiej często niestety nie tylko, że nie były przestrzegane, ale wręcz je jawnie łamano:

1. Hitler chcąc utworzyć specjalne muzeum w rodzinnym Linzu, kazał rabować tysiące dzieł sztuki z okupowanych państw Europy. Szczególnie brutalna grabież, niszczenie dotknęły polskie dobra kultury. (Przykład Zamku Królewskiego w Warszawie)

2. Okrucieństwo konfliktu jugosłowiańskiego, czystki etniczne i zbrodnie wojenne nie ominęły również dóbr kultury, będących dorobkiem poszczególnych narodów jugosłowiańskich Na początku agresji jedną z pierwszych ofiar była tu wieża kościelna we wsi Sava, wschodnia Slawonia, często pokazywana w programach CNN.
3. Celową politykę niszczenia dziedzictwa narodowego prowadziły również niektóre dyktatury. Najbardziej jaskrawym przykładem była dewastacja zespołu Angkor w Kambodży, prowadzona przez reżim Czerwonych Khmerów w l. 1975-1979 -4. W czasie okupacji Kuwejtu przez Irak w 1990 r. Irakijczycy wywieźli większość zbiorów Muzeum Sztuki w Kuwait City -5. INTERPOL stwierdza, iż Polska od kilku lat znajduje się w światowej czołówce państw zagrożonych przestępczością przeciwko zabytkom . Do najczęściej popełnianych przestępstw należą: a) nielegalny wywóz zabytków za granicę, b) zniszczenie bądź uszkodzenie zabytku, c) kradzież (kradzież z włamaniem) oraz d) paserstwo. Przedmiotem przestępstwa stają się najczęściej; a) dzieła sztuki plastycznej (obrazy, grafiki), b) wyroby rzemiosła artystycznego, c) wytwory techniki, d) materiały biblioteczne, e) numizmaty, f) zabytki archeologiczne różnych kategorii (np. ceramika, broń, oporządzenie jeździeckie)

S14 Odpowiedzialność karna za przestępstwa wobec dóbr kultury w Ustawie z 23.07.2003 r. - O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

1. Kto niszczy lub uszkadza zabytek, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (Art.108 pkt 1);
2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat (Art.108 pkt 2);
3. Kto będąc właścicielem lub posiadaczem zabytku nie zabezpieczył go w należyty sposób przed uszkodzeniem, zniszczeniem, zaginięciem lub kradzieżą, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny (Art. 110 pkt 1);
4. Kto uniemożliwia lub utrudnia dostęp do zabytku organowi ochrony zabytków, wykonującemu uprawnienia wynikające z ustwy, podlega karze grzywny (Art. 114).
   § w Ustawie z dnia 6.06.1997 r. - Kodeks Karny
5. Kto w czasie działań zbrojnych atakuje miejscowość lub obiekt nie broniony (…) albo stosuje inny sposób walki zakazany przez prawo międzynarodowe, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności (Art.122 § 1)
6. Kto, na obszarze okupowanym, zajętym lub na którym toczą się działania zbrojne, naruszając prawo międzynarodowe, niszczy, uszkadza lub zabiera dobro kultury, podlega karze pozbawienia wolności do lat 10. (Art.125 §1). Jeżeli czyn dotyczy dobra mającego szczególne znaczenie dla kultury, sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. (Art.125 §2).
7. Kto w czasie działań zbrojnych używa niezgodnie z prawem międzynarodowego znaku ochronnego dla dóbr kultury, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. (Art.126 § 2).

S15 Bibliografia

http://www.malopolskie.pl/Pliki/2009/Atlas.pdf http://czasdzieci.pl/krakow/wydarzenia/id,6609795.html http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/swiatowe-dziedzictwo/polskie-obiekty/

http://pl.wikipedia.org/wiki/UNESCO http://www.wojsko-polskie.pl/pl/f/download/fobject_id:146168

http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1954-1.html http://www.docstoc.com/docs/22699887/Ochrony-d%C3%B3br-kultury-w-Polsce