Literatura podmiotu:

1.Mickiewicz A.: Pan Tadeusz. Wyd. Czytelnik. Warszawa 1982. ISBN 83-07-00487-X 2. Mickiewicz A.: Powieści poetyckie. Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego- Konrad Wallenrod (str.68-136). Wyd. Czytelnik. Warszawa 1982. ISBN 83-07-00485-3 3. Mickiewicz A.: Utwory dramatyczne- Dziady część IV (str.39-94). Wyd. Czytelnik. Warszawa 1982. ISBN 83-07-00486-1 4. Orzeszkowa E.: Nad Niemnem. Wyd. Prószyński i S-ka. Warszawa 1997. ISBN 83-7180-014-2 5. Prus B.: Lalka. Wyd. GREG. Kraków 2006. ISBN 83-7327-226-7 6. Sienkiewicz H.: Potop. Wyd. Prószyński i S-ka. Warszawa 1998. ISBN 83-7180-761-9

Tematem mojej prezentacji jest wpływ miłości na życie bohaterów romantycznych i pozytywistycznych. Czym w ogóle jest miłość? Według słownika języka polskiego jest to "silna więź jaka łączy ludzi sobie bliskich", "poczucie silnej więzi z czymś co jest dla kogoś wielką wartością". Miłość jest wpisana w los każdego człowieka i nadaje sens jego istnieniu, dlatego od zawsze próbował on zrozumieć czym ona tak naprawdę jest i jak wpływa na jego życie.
 Motyw miłości pojawia się we wszystkich epokach literackich. Najwięcej uwagi poświęcił jej Romantyzm. W Polsce rozwinął się on w latach 1822-1863 i związany był głównie z ruchem narodowowyzwoleńczym (Powstanie Kościuszkowskie, Powstanie Listopadowe, Wiosna Ludów, Powstanie Styczniowe...). Epokę tą cechuje indywidualizm- jednostka jest ważniejsza od społeczności. Wykreowany został nowy typ bohatera, który jest owładnięty różnego rodzaju emocjami. Odczuwa tak zwany "ból świata" charakteryzujący się poczuciem wewnętrznej pustki, obawy przed światem, zniechęceniem. Kiedy znajduje cel- bezgranicznie się mu poświęca. To człowiek szaleńczo zakochany, który idealizuje swoją wybrankę. Najczęściej jest to uczucie od pierwszego wejrzenia. na drodze do szczęścia zwykle stają: brak wzajemności, rozdzielenie czy śmierć. Często świadomość, że nie będą razem doprowadza go do samobójstwa. 
Właśnie tak stało się z Gustawem z IV części "Dziadów" A. Mickiewicza. Pewnej nocy pojawił się on niespodziewanie jako Upiór w domu Księdza. Podczas rozmowy poznajemy losy Gustawa- Pustelnika bezgranicznie zakochanego w Maryli. Na drodze do szczęścia stanął jednak bogaty rywal. Wybór ukochanej zniszczył dotychczasowe przekonanie bohatera o potędze miłości. Wypowiada słynne słowa: 

“Kobieto! puchu marny! ty wietrzna istoto! Postaci twojej zazdroszczą anieli, A duszę gorszą masz, gorszą niżeli!… Przebóg! tak ciebie oślepiło złoto!” Na postawie swoich doświadczeń wysuwa wnioski, iż kobieta jest postacią fałszywą. Posiada ona boskie ciało, jednak duszę ma zatrutą. Nie liczą się dla niej uczucia tylko materialne bogactwa. Gustaw za swoje złamane serce obwinia Marylę. Jednak wiedząc, iż w tamtych czasach małżeństwo między ludźmi z odmiennych warstw społecznych było nie do przyjęcia, myślę, że istnieje możliwość, iż to rodzice dziewczyny zmusili ją do takiego wyboru. W tej sytuacji bohater czuje się bezradny, zraniony i zagubiony. W konsekwencji odbiera sobie życie. Innego wyboru dokonał tytułowy bohater poematu A. Mickiewicza “Konrad Wallenrod”. To typ bohatera bajronicznego- tajemniczy, samotny, dumny oraz silny psychicznie buntownik sprzeciwiający się złu istniejącemu na świecie. Staje się on wojownikiem o wolność ojczyzny. Może używać również podstępu by osiągnąć cel. Dobro ojczyzny staje się priorytetem. Jest ważniejsze od osobistego szczęścia i uroków życia przy boku żony. “Jam miłość, szczęście, jam niebo za młodu Umiał poświęcić dla sprawy narodu” Dla kraju jest gotów poświęcić nawet własne życie. Akcję utworu autor przeniósł do średniowiecza, gdyż podczas zaborów panowała cenzura i nie mógł on otwarcie wzywać Polaków do walki. Przedstawia więc historię pewnego Litwina, który Chce się zemścić na Krzyżakach, za krzywdy wyrządzone jemu i ojczyźnie. “Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie” Bohater Zdawał sobie sprawę z potęgi Zakonu, jak i z tego, że nie mają szans wygrać z nim w uczciwej walce. Niedługo po ślubie z Aldoną, podejmuje decyzję, która jest sprzeczna z kodeksem rycerskim: postanawia walczyć z wrogiem za pomocą podstępu. Opuszcza więc ukochaną i, podając się za Konrada Wallenroda, wstępuje w szeregi krzyżackie. Aldona, która nie może znieść rozłąki z mężem decyduje się zamieszkać w pobliskiej wieży i żyć jak pustelnica. Bohater zbliża się do celu, kiedy zostaje wybrany na Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego. Jego taktyka polega na osłabieniu rycerzy poprzez posty, rygorystyczne przestrzeganie reguł zgodnych ze ślubami. “Nadzieje próżne. - Cieką dni, tygodnie, Upłynął cały długi rok w pokoju; Litwa zagraża, Wallenrod niegodnie Ani sam walczy, ani śle do boju; A gdy się zbudzi i coś działać zacznie, Stary porządek wywraca opacznie.” Takie zachowanie zaczyna wzbudzać podejrzenia współbraci. Konradowi nie udaje się juz dłużej odwlekać wojny. Kiedy dochodzi do starć robi wszystko, aby doprowadzić do klęski tych, którym przywodził. Ocaleli zakonnicy oskarżają mistrza o zdradę. Dowiadują się też, że nie jest on tym za kogo się podaje. Do zarzutów dochodzą również morderstwo, fałsz i herezje. Wallenrod zostaje skazany na śmierć. Idzie więc pożegnać się z żoną. Obiecuje dać jej znak, kiedy będzie umierać. Gdy nadchodzi ta chwila, kobieta popełnia samobójstwo, gdyż jej życie nie ma sensu bez ukochanego. Mickiewicz w tym poemacie wykreował nowy typ bohatera romantycznego. Czyny jego, choć haniebne, są usprawiedliwione w imię wyższych celów. Taka postawa zwie się wallenrodyzmem. Inny typ bohatera romantycznego przedstawia Mickiewicz w epopei narodowej “Pan Tadeusz”. Główny bohater- Jacek Soplica, przeżywa nieszczęśliwą miłość do Ewy Horeszkówny. Mimo odwzajemnienia uczucia nie mogli być razem- nie pozwolił na to jej ojciec. W przypływie złości Soplica zabija Horeszkę i musi ponieść konsekwencje. Następuje przemiana wewnętrzna bohatera. Postanawia poświęcić swoje życie ojczyźnie- wstępuje do Legionów, walczy wszędzie tam, gdzie jest niebezpiecznie. “Polak, chociaż stąd między narodami słynny, Ze bardziej niźli życie kocha kraj rodzinny” Po wielu latach powraca do Soplicowa jako zakonnik- bernardyn, ksiądz Robak. Jego celem staje się uświadomienie polityczne okolicznej szlachty oraz zorganizowanie zrywu zbrojnego. Głęboko wierzy w Napoleona oraz w jego pomoc w odzyskaniu niepodległości. Pragnie utworzenia oddziałów polskich oraz dołączenia ich do wojsk Bonapartego. Niestety niespodziewanie atakują Rosjanie. Szlachta jednoczy się przeciwko nim. W walce zostaje ciężko ranny Jacek, który zasłonił swoim własnym ciałem Hrabiego Horeszki, odkupując w ten sposób swoje winy. Czując zbliżającą się śmierć, wyjawia prawdę o swej tożsamości Gerwazemu. Bernardyn dokonuje swoistej spowiedzi ze swoich czynów. Kiedy staje się jasne, że nie był on zdrajcą narodu, jak podejrzewano, a wręcz przeciwnie, poruszony Gerwazy udziela mu przebaczenia. Soplica umiera w spokoju. Wie, że zbliża się Napoleon, a wraz z nim nadzieja na niepodległość ojczyzny Mimo ukazanej w utworze nadziei na lepsze jutro, rzeczywistość nie była kolorowa. Każde powstanie było szybko tłumione. Upadają kolejne zrywy. W literaturze polskiej nadchodzi nowa epoka zwana Pozytywizmem. Za jego rozpoczęcie uznaje się upadek Powstania Styczniowego w 1864r. Pozytywiści odrzucają idee walk narodowowyzwoleńczych, uznając, ze jest ona szkodliwa dla narodu. Najwyższą wartością staje się dla nich praca, i to ona jest kryterium oceny wartości człowieka i jego patriotyzmu. Jednak nie wszystkie utwory wpisane są w program epoki. Henryk Sienkiewicz w latach 80 XIX wieku, tworzy cykl trzech powieści historycznych, zwanych “Trylogią”, podporządkowując je idei “ku pokrzepieniu serc”. Bohaterowie realizują kodeks rycerski, zawierający się w haśle “Bóg, Honor, Ojczyzna”. Akcja rozgrywa się w XVII-wiecznej Polsce. Autor nagina prawdę historyczną, tak, aby czytelnicy uwierzyli, ze nic nie jest w stanie zniszczyć Polski; przedstawia optymistyczną wersję przeszłości. W “Potopie” Sienkiewicz opisuje dzieje burzliwej miłości Oleńki Billewiczówny i Andrzeja Kmicica na tle najazdu szwedzkiego. Początkowo główny bohater był zawadiaką, prowadził hulaszczy tryb życia. chociaż na mocy testamentu dziadka Oleńki, byli sobie przeznaczeni, a uczucie zaczęło się między nimi rodzić, to jednak nie mogli sie pobrać. Na przeszkodzie stanęło zachowanie Kmicica, gdyż nie był on godny jej ręki. Zakochany Andrzej, wiedząc, że nie dostanie dziewczyny, porywa ją. Na ratunek Billewiczównie wyruszają Michał Wołodyjowski ze szlachta Laudańską. Bohaterka martwi się o ukochanego, który przegrał pojedynek z Michałem. Andrzej obiera sobie nowy cel w życiu: stać się godnym reki wybranki. wyrusza więc do Kiejdan, aby wziąć udział w audiencji u księcia Janusza Radziwiłła. Na jego życzenie bohater przysięga dochować mu wierności. Przysięga ta jest przekleństwem, ponieważ okazuje sie, iż Radziwiłł zdradził ojczyznę. Tym samym Kmicic zdobył miano zdrajcy. Początkowo przekonany o słuszności czynów księcia, dowiaduje się, że kierują nim tylko chęć zysków i władzy. Andrzej przechodzi wewnętrzną przemianę i nadaje sobie nowa tożsamość. Od tamtej pory działa jako Babinicz- wielki patriota, którego cechuje ogromna odwaga. Staje się słynny, dzięki bohaterskim czynom podczas obrony Jasnej Góry. Tam trafia w ręce nieprzyjaciela, jednak ratują go Kiemliczowie. Następnie wyrusza na spotkanie króla Jana Kazimierza i ratuje mu życie podczas bitwy ze Szwedami. Wyjawia władcy swoje prawdziwe nazwisko. Ten postanawia mu zaufać i oferuje stanowisko dowódcy oddziału. Andrzej dzielnie walczy z wrogiem. Polska wygrywa tą wojnę. Kmicic zostaje oficjalnie oczyszczony z zarzutów. Oleńka, podczas odczytu listu królewskiego, zawierającego opis zasług ukochanego, czuje sie winna, iż w niego nie wierzyła. Wypowiada słowa: “Jędruś! Ran twoich nie godnam całować!” Teraz nic już nie stoi na przeszkodzie ich uczuciu. Andrzej to bohater romantyczny: odrzucona i zraniona miłość do kobiety jest przyczyną przemiany wewnętrznej, a on staje się oddanym patriotą. W latach współczesnych Sienkiewiczowi istnieje jednak inna forma patriotyzmu. Przejawia się poprzez pracę u podstaw i prace organiczną. Głoszono ideę współpracy wszystkich klas społecznych oraz wykształcenie najuboższych warstw. Taką postawę realizuje główny bohater powieści “Lalka” Bolesława Prusa- Stanisław Wokulski. Łączy w sobie romantyka (udział w Powstaniu Styczniowym), i pozytywistę (wykształcony, przedsiębiorczy, zwolennik nauki i postępu technicznego). Ogromny wpływ na poczynania Wokulskiego ma miłość do Izabeli Łęckiej. Jest ona typową przedstawicielką arystokracji: kapryśna, niestała, wyrachowana, niezdolna do głębszych uczuć. Ludzi traktuje jako narzędzia do zaspakajania własnych potrzeb. Mimo, iż Stanisław darzył ją wielką, romantyczną miłością, jednak ona nim gardziła, ponieważ nie posiadał tytułu. Wokulski był w stanie zrobić dla niej wszystko. Pomnożył swój majątek, jednak nie chce zostać arystokratą, gdyż uważa ich za zbiorowisko próżniaków. Łęcka natomiast byłaby gotowa zostać jego żoną ze względu na majątek (stała na skraju bankructwa), jednak nie zniżyłaby się do poziomu bycia kupcową. Stawia mu warunki, między innymi sprzedaż sklepu. Bohater stopniowo zaczyna zdawać sobie sprawę z postawy Izabeli, oraz, że jej nie zmieni. Przełomowym momentem była rozmowa dziewczyny ze Starskim, prowadzona po angielsku, by Wokulski nie wiedział o czym ona jest. Jednak on znał język i wiedział, że ze sobą flirtowali. Dochodzi do wniosku, iż nie jest jej potrzebny on sam, tylko jego pieniądze. Zrozpaczony chce popełnić samobójstwo, ale zostaje uratowany w ostatniej chwili. Po pewnym czasie uważa, iż wyleczył się z nieszczęśliwej miłości i nie chce do niej powracać, więc wyjeżdża. Tymczasem Izabela, która po śmierci ojca zbankrutowała, zamierza wstąpić do klasztoru. Czytelnik nie wie jak dalej toczą się losy Stanisława. Rzecki otrzymuje list z informacją, że Wokulski wysadził ruiny zamku. Jego znajomi są przekonani, że było to samobójstwo. Bohater miał wybór: śmierć lub całkowite poświęcenie się dla nauki. Był postacią tragiczną, skazaną na nieszczęście. Bohaterowie pozytywistyczni realizują program epoki, wyrażony poprzez prace organiczną oraz prace u podstaw, tam gdzie mieszkają. Prus umieścił akcję “Lalki” w Warszawie, gdzie Wokulski pomagał najuboższym-finansował edukację, oferował zatrudnienie. Natomiast fabuła powieści “Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej toczy się na wsi. Głowna bohaterka, Justyna Orzelska, to rezydentka, mieszkająca u krewnych Korczyńskich. W wieku młodzieńczym przeżyła pierwszą miłość do Zygmunta. Choć była odwzajemniona, nie mogła być spełniona, gdyż bohaterka nie była dobrą partią dla arystokratycznego jedynaka. Kiedy widzą się ponownie Zygmunt ma żonę, a jej proponuje status kochanki. Jednak duma i honor nie pozwalają jej na przyjęcie propozycji. W tym samym czasie interesuje się nią Teofil Różyc. Jest to typowy przedstawiciel arystokracji- znużony życiem, trwoniący majątek na rozrywki kosmopolita z brakiem perspektyw na przyszłość. Justyna nie przyjmuje jego oświadczyn, ponieważ nic do niego nie czuje. Jej uwaga skierowana była w stronę Bohatyrowiczów. Zafascynowało ją życie zaściankowe, jego prostota, szczerości i otwartość mieszkańców. Serce swe, z wzajemnością, oddaje Jankowi. Podziwia jego pracowitość. To on ucz ją miłości do pracy, ziemi i własnych korzeni. Razem odwiedzają Mogiłę- miejsce pochówku powstańców, między innymi Andrzeja Korczyńskiego i Jerzego Bohatyrowicza. Dzięki niemu nauczyła się patriotyzmu. Wartości, jakie przedstawia mężczyzna, oraz uczucie, jakie ich łączy, porządkują jej świat, kiedy przyjmuje jego oświadczyny bo “Kochać to ufać i w dwa serca naraz spoglądać jak w czyste zwierciadła”. Justyna Orzelska, jak i Andrzej Kmicic, są przykładami na to, że miłość może zmienić życie na lepsze. Staje się ona wspólną drogą, po której kroczą bohaterowie. Jest ona: “… jak nasionko leśne, z wiatrem szybko leci, ale gdy drzewem w sercu wyrośnie, to tylko chyba razem z sercem wyrwać je można” O takiej potędze tego uczucia przekonał się Gustaw. Gorzkie słowa padły z jego ust. Bo przecież: “Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy, I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy.” Uważam, że siła miłości zawsze była, jest i będzie wielka. Ona kieruje naszymi uczynkami. O tym przekonał się Stanisław Wokulski, poświęcając wiele wysiłku, by zdobyć ukochaną. Nie udało mu się jednak, mimo, iż gotów był “Za takie szczęście oddam życie.” Natomiast Konrad Wallenrod miał ukochaną przy swym boku, ale wybrał inną drogę- miłość do ojczyzny. To dla niej złożył największą ofiarę- własne życie. Dla ojczyzny poświęcił się także Jacek Soplica. Przedstawieni przeze mnie bohaterowie cierpią wiele rozterek, targają nimi często sprzeczne uczucia, czasem ich świat wali się w gruzy. Bo “Bywają wielkie zbrodnie na świecie, ale chyba największą jest zabić miłość”. Podsumowując: sądzę, że jednak warto kochać i być kochanym. Warto zaryzykować i przekonać się jak ta miłość zmieni nasze życie.