Romantyzm: Europa XVII w.- 1848r. /Polska:1822–1863. Romantyzm był niewątpliwie wiekiem wiary w siłę uczucia. Uwagę twórców przykuwały ludowe wierzenia, legendy o tajemniczych stworach, zatopionych miastach, legendarnych kochankach. Romantyzm kojarzy się przede wszystkim ze wspaniałą poezją, z wzniosłymi ideałami, porywami serca, które najczęściej kończyły się śmiercią zawiedzionego kochanka. Był to także wiek wynalazków i przemysłowego rozwoju. To właśnie w wieku XIX powstają pierwsze lokomotywy. W 1866 linia telegraficzna połączy obie półkule. Potem powstał telefon. W 1818 roku rodzi się fotografia.

Indywidualizm (łac. individuum – jednostka, coś niepodzielnego) to filozofia, postawa moralna i ideologia głosząca wagę jednostki (człowieka) jako elementu całego społeczeństwa. Nie tylko w romantyzmie eksponowano osoby (postacie literackie, bohaterów) o niecodziennej wrażliwości i nieprzeciętnym umyśle, wybitne i niezależne. Złożone z takich jednostek społeczeństwo ma większe szanse na odniesienie sukcesów.

idealizm - Postawa lub pogląd filozoficzny uznający podział świata na materialny i duchowy. Zachowanie człowieka jest podporządkowane jakiejś idei.

mistycyzm- Światopogląd wyjaśniający, iż w dochodzeniu do prawdy o życiu najważniejsze są intuicja, wiara i religia, a kontemplacja i modlitwa to sposób kontaktu z Bogiem. Ludowość (folklor) to zainteresowanie najstarszymi (często pradawnymi) składnikami kultury danego narodu, np. zwyczajami, obyczajami, obrzędami, wierzeniami, zabobonami, pieśniami, balladami, muzyką itd. Nurt ten rozpowszechnił się w drugiej połowie XIX wieku w romantyzmie i modernizmie wzmożonym zainteresowaniem, nawiązaniami do tradycji podań ludowych czy obyczajów, np. cykl „Dziadów” (starodawny obrządek pogański) Adama Mickiewicza czy później „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego (chłopomania).

prometeizm - Od imienia greckiego tytana Prometeusza, który ukradł ogień z Olimpu i dał go ludziom, postawa godna naśladowania, sławiąca ludzi poświęcających się dla dobra ogółu.

irracjonalizm - Rodzaj postawy i działania pozbawionego elementu rozumowania, racjonalizmu (z j. łac. ratio – rozum). Potocznie irracjonalny to nierealny, zaskakujący, nieracjonalny, intuicyjny, instynktowny, spontaniczny, wymyślony, pozbawiony podstaw logicznych i naukowych.

Orientalizm (z łac. orientalis – „wschodni”) – występująca w kulturze wielu epok literackich Europy (średniowiecza, oświecenia, romantyzmu, modernizmu) fascynacja kulturą Wschodu (Azji).

symbolizm - Prąd literacki ukształtowany we Francji i w Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX w. Symbol miał być w sztuce jednostką nadrzędną, dzięki której twórca i odbiorca mogą dotrzeć do sfer nieosiągalnych dla racjonalnego poznania. Szczególnie dotyczył poezji. Miała ona wyrażać rzeczy do tej pory niewyrażalne. Symbolizm zakładał, iż pojęcia mają kilka poziomów znaczeniowych i tymi poziomami miał operować. Osiągnięciem symbolizmu było powstanie wiersza wolnego.

Gotycyzm (ang. gothicism) to nurt literacki i kulturalny, który pojawił się w drugiej połowie XVIII wieku w Anglii jako opozycja do filozofii oświecenia. Nawiązywał on do tradycji średniowiecznych budowli gotyckich, dotyczył architektury, ale też literatury. Jest uznawany za preromantyczny – przedromantyczny, gdyż kładł nacisk na irracjonalność i skupiał się na emocjach bohaterów.

Romantyzm Literatura zagraniczna • „Cierpienia młodego Wertera” Johann Wolfgang Goethe

Literatura polska • Adam Mickiewicz o „Dziady”, „Konrad Wallenrod”, Pan Tadeusz” o „Oda do młodości”, „Romantyczność”, „Sonety krymskie” • „Nie-Boska komedia” Zygmunt Krasiński • Juliusz Słowacki o „Kordian” o „Grób Agamemnona”, „Hymn”, „Testament mój”