Ochrona mniejszości narodowych w Bułgarii i Rumunii

Ochrona mniejszości narodowych w ustawodawstwie Bułgarii i Rumunii Informacje ogóle Rumunia Rumuni są narodem wschodnioromańskim. Największa liczczba Rumunów mieszka w Rumunii, ale bardzo duże skupiska znajdują się również w Hiszpanii i USA. Ogólna liczba tego narodu wynosi ok. 22 mln. Nazwa Rumunia oznacza ,,obywatele Rzymu’’. Religią, która dominuje w tym narodzie jest tradycyjne prawosławie, lecz stosunkowo duża liczna wyznaje katolicyzm oraz grekokatolicyzm. Najliczniejszą mniejszością narodową zamieszkującą Rumunię są Węgrzy, którzy zamieszkają tereny Harghita, Covasna, Mureş gdzie jest ich więcej niż Rumunów.

Ochrona mniejszości narodowych w ustawodawstwie Bułgarii i Rumunii

Informacje ogóle Rumunia Rumuni są narodem wschodnioromańskim. Największa liczczba Rumunów mieszka w Rumunii, ale bardzo duże skupiska znajdują się również w Hiszpanii i USA. Ogólna liczba tego narodu wynosi ok. 22 mln. Nazwa Rumunia oznacza ,,obywatele Rzymu’’. Religią, która dominuje w tym narodzie jest tradycyjne prawosławie, lecz stosunkowo duża liczna wyznaje katolicyzm oraz grekokatolicyzm. Najliczniejszą mniejszością narodową zamieszkującą Rumunię są Węgrzy, którzy zamieszkają tereny Harghita, Covasna, Mureş gdzie jest ich więcej niż Rumunów. Drugą pod względem wielkości mniejszością są pochodzący z Niemiec Sasi. Innym, bardzo licznym narodem zamieszkującym Rumunię są Romowie. Oficjalnie zamieszkuje ich ok. 500 tys. , lecz w rzeczywistości może ich mieszkać nawet do 2,5 mln. Romowie pochodzą z północno-zachodnich Indii. Romowie nie znaleźli żadnego kraju w którym mogli się osiedlić dlatego też stali się narodem koczowniczym. W Rumunii nie byli dobrze traktowani, wręcz przeciwnie byli traktowani jako niewolnicy. Włoski Kodeks Karny z roku 1811 stwierdzał, że każdy z matki i ojca cygana rodzi się niewolnikiem. Dopiero w połowie XIX wieku stopniowo znoszono niewolnictwo. W czasie II wojny światowej odbyła się masowa eksterminacja Romów, szacunkowo zginęło 200 tys. Romów. W rumuńskiej Bukowinie zamieszkują Polacy. Zgodnie z ustawodawstwem miejscowości, którą dana mniejszość zamieszkuje w liczbie ok 20% społeczeństwa mogą obok rumuńskiej nazwy mieć nazwę w języku mniejszości narodowej, dlatego 8 miejscowości w Bukownie nosi polską nazwę. Mniejszości, które w mniejszej liczbie zamieszkują Rumunie to: Turkowie, Ukraińcy oraz Rosjanie. Bułgaria W Bułgarii ogólna liczba ludności wynosi ok. 8 mln. Większość obywateli mieszka w miastach i jest wyznawcą prawosławia, mniejsza część to wyznawcy Islamu. Mniejszości narodowe zamieszkujący Bułgarię to Turcy, stanowią ok 10% ludności. Kolejną mniejszością są Romowie, oni zaś stanowią niecałe 3%. Bułgaria od zawsze była krajem zróżnicowany pod względem etnicznym, mniejszości narodowe stanowiłyduży odsetek liczy ludności. Wiele lat trwała niewola pod jaką znalazła się Bułgaria w wyniku podbojów przez Turków . Spowodowało to, że duża liczba ludności tureckiej pozostała na tych terenach, którzy teraz zwani są muzułmańską mniejszość etniczną.

Ustawodawstwo Bułgarii i Rumunii dotyczące mniejszości narodowych Rumunia W Rumuni obecnie ponad 20 mniejszości narodowych posiada status mniejszości. Są to: Polacy, Ormianie, Niemcy, Czesi, Grecy, Macedończycy, Serbowie, Tatarzy, Rosjanie, Ukraińcy, Włosi, Żydzi, Słowacy, Serbowie, Bułgarzy. Rumunia nie posiada czysto określonej ustawy, która mówi o ochronie mniejszości narodowych oraz etnicznych. Prawa te zawarte są w Konstytucji Rumunii, przede wszystkim,, Państwo uznaje i gwarantuje osobom należącym do mniejszości narodowych prawo do utrzymywania, rozwijania i wyrażania ich tożsamości etnicznej, kulturowej, językowej i religijnej. Środki ochrony podejmowane przez państwo dla utrzymywania, rozwijania i wyrażania tożsamości osób należących do mniejszości narodowych powinny być zgodne z zasadami równości oraz braku dyskryminacji w stosunku do pozostałych obywateli rumuńskich.’’ Oraz także w najważniejszych aktach międzynarodowych ratyfikowanych przez Rumunię. W tym kraju za mniejszości narodowe uznaje się osoby, które są innej narodowości jak rumuńska, których legalnie ukonstytuowana organizacja należy do członków Rady Mniejszości Narodowych, a jej przedstawiciele uzyskali mandat poselski do Izby Deputowanych. Kryteria uznania grupy za mniejszość narodową regulują więc Ustawa wyborcza do Sejmu i Senatu oraz Ustawa wyborcza do lokalnych władz, które mniejszość narodową opisują jako „tę grupę etniczną, która reprezentowana jest w Radzie Mniejszości Narodowych”.
W skład Rady wchodzi obecnie 19 organizacji (Stowarzyszenie Liga Albańczyków w Rumunii, Związek Bułgarski z Banatu – Rumunia, Związek Chorwatów w Rumunii, Związek Demokratyczny Słowaków i Czechów w Rumunii, Związek Grecki w Rumunii, Stowarzyszenie Macedończyków w Rumunii, Forum Demokratyczne Niemców w Rumunii, Związek Ormian w Rumunii, Związek Polaków w Rumunii, Socjaldemokratyczna Partia Romów, Wspólnota Rosjan Starowierców w Rumunii, Związek Kulturalny Rutenów w Rumunii, Związek Serbów w Rumunii, Związek Demokratczny Tatarów i Turków Muzułman w Rumunii, Związek Demokratyczny Turecki, Związek Ukraińców w Rumunii, Związek Demokratyczny Węgierski w Rumunii, Stowarzyszenie Włochów w Rumunii „RO.AS.IT.”, Federeacja Wspólnot Żydowskich w Rumunii). Organizacja ta powstała w roku 1993, jest organem rządu, bez osobowości prawnej.

Nad jej działaniem czuwa Departament Relacji Interetnicznych, który ma za zadanie utrzymywania kontaktów z organizacjami mniejszości narodowych, ma swojego reprezentanta w Izbie Deputowanych, przedstawia rządowi sposoby rozwiązywania problemów, które są w działaniu organizacji mniejszości narodowych, nauczania języków ojczystych, życia społecznego i kulturowego. Dzięki tej organizacji problemy mniejszości narodowych są przedstawiane w środkach masowego przekazu. Rada ta powołuje 6 komisji m. in. oświaty i młodzieży, kultury, społeczna i ekonomiczna, administracji publicznej. W jej skład wchodzi po 3 przedstawicieli organizacji mniejszości narodowych. W roku 1997 stworzono Departament ds. Ochrony Mniejszości Narodowych na cele którego stał delegat przy Prezesie Rady Ministrów, który mówił „reprezentację Departamentu ds. Ochrony Mniejszości Narodowych na najwyższym szczeblu w relacjach z organami administracji publicznej”. Grupę parlamentarną w Izbie Deputowanych stanowi 18 posłów. Kandydaci, którzy ubiegają się o miejsce w Izbie Deputowanych, którzy pochodzą z organizacji mniejszości narodowych startują w obniżonego progu wyborczego „Organizacje obywateli należących do mniejszości narodowych, określonych w akapicie 1, prawnie ukonstytuowane, które nie uzyskały w wyborach przynajmniej jednego mandatu poselskiego lub w Senacie mają prawo, wspólnie, zgodnie z art. 62 akapit 2 Konstytucji na jeden mandat poselski, jeśli uzyskały w skali kraju liczbę głosów równą przynajmniej 10% średniej liczby ważnych głosów oddanych w skali kraju na jednego posła”. Prawo w Rumunii bardzo przychylnie podchodzi do kwestii języka ojczystego mniejszości narodowych, a ono samo podlega Ministerstwu Edukacji i Badań. Obecnie prowadzi się tam nauczanie w 15 językach jako językach ojczystych. Język ojczysty może być wykładowym (jak w przypadku węgierskiego, niemieckiego, ukraińskiego, serbskiego, słowackiego, czeskiego, chorwackiego, bułgarskiego), nauczanie może częściowo odbywać w języku ojczystym (jak w przypadku tureckiego, chorwackiego) lub w wymiarze 3-4 godzin tygodniowo jako język ojczysty dla klas uczniów przynależących do mniejszości narodowych, a uczących się w szkołach z rumuńskim językiem wykładowym. W klasach I-IV liczba godzin języka ojczystego wynosi w takim wypadku 4 godziny tygodniowo, w klasach V-VII 3 godziny, z możliwością nauczania przedmiotu Historia i tradycje mniejszości w klasach VI-VII w wymiarze 1 godziny tygodniowo.

Bułgaria Opisując zagadnienie ochrony mniejszości narodowych w Bułgarii zacząć należy od przedstawienia kilku wydarzeń historycznych. Bardzo duża część obowiązujących obecnie regulacji pochodzi z XIX i początku XX wieku, a niektóre z aktów prawnych powstałych w tym okresie wiążą Bułgarię do dzisiaj. Określenia statusu mniejszości narodowych w Bułgarii obecna była już od wyzwolenia się z okupacji tureckiej w 1878 roku. Traktat berliński z lipca 1878 roku w stanowił, że mniejszości religijne w Bułgarii będą objęte szczególną ochroną. Ten kraj zobowiązał się do zapewnienia mniejszościom wolność religijną, prawa i wolności obywatelskie równe jakie posiadają obywatele Bułgarii. Na mocy postanowień tego traktatu Bułgaria zadeklarowała się również do wdrążenia tych zasad w swoje prawo wewnętrzne. W roku 1909 Bułgaria podpisała protokół z Turcją, a następnie zawarła porozumienie potwierdzające prawa mniejszości narodowych. Podobne zasady zawiera traktat z 1913 roku, który został zawarty w Istambule po drugiej wojnie Bałkańskiej, oraz konwencja dotycząca Muftich. Art. 7 i 8 zawiera analogicznie zasady dotyczące praw mniejszości natomiast konwencja mówi o regulacjach dotyczących funkcjonowania sądownictwa religijnego mniejszości muzułmańskiej co uznaje się za regulację statusu prawnego tej mniejszości. Kolejnym aktem regulującym prawa mniejszości był traktat z Neuilly podpisany w roku 1919, po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Określał on status mniejszości bazujący na zasadach przyjętych przez nowo powstałą Ligę Narodów. Na mocy tego traktatu Bułgaria również zobowiązała się do takiego dostosowania swojego prawa wewnętrznego, żeby żaden akt prawny (zarówno konstytucja, jak 1 akty niższego rzędu) z zakresu prawa publicznego oraz prywatnego, nie zawierał sprzeczności z regulacjami zawartymi w traktacie z 1919 roku. W roku 1925 Bułgaria podpisała z Turcją traktat o wzajemnej przyjaźni, na mocy którego rząd turecki otrzymał prawo sprawowania opieki pierwszej pomocy mniejszości tureckiej zamieszkującej w Bułgarii. Tego samego roku kraje te podpisały porozumienie rządowe, które zapewniało wolność emigrantów mniejszości tureckiej z Bułgarii. Art. 2 porozumienia mówi, że Bułgaria nie będzie robić problemów w emigracji Turków z Bułgarii lecz będzie ułatwiać ochotniczą emigrację , również pomagać w likwidacji mienie nieruchomego Turkom, którzy wracają do domu. Po drugiej wojnie światowej Bułgaria podpisała 10 lutego 1947 roku traktat pokojowy, w którym wymienia się podstawowe wolności obywateli, do których przestrzegania się zobowiązała, bez względu na rasę, płeć, język lub religię poszczególnych obywateli. W 1968 roku Bułgaria podpisała porozumienie migracyjne, które miało na celu pomoc w połączeniu się rodzin, które zostały rozdzielone w latach pięćdziesiątych. To porozumienie obowiązuje tylko tych Turków, którzy wyemigrowali tylko w tym okresie. Niestety to porozumienie potrzebowało wielu poprawek oraz regulacji, które nie zostały poczynione. Wszystkie wymienione wyżej porozumienia obowiązują do dziś w obydwu krajach. Bułgarię wiąże również wiele innych aktów prawnych dotyczących ochrony praw człowieka oraz mniejszości narodowych. Niewątpliwie najważniejsze to akty międzynarodowe stanowiące podstawę ochrony praw człowieka. Należą do nich:

  • Akt Końcowy KBWE z Helsinek z 1975 roku,
  • Powszechną Deklarację Praw Człowieka ONZ z 1948 roku,
  • Dokumenty KBWE ze spotkań w Madrycie i Wiedniu, które rozszerzały przestrzeganie prawa i obowiązki mniejszości narodowych, statusu dla mniejszości narodowych, prawo do swobodnego wjazdu i wyjazduz kraju, łączenia rodzin oraz wizyt, prawo do informacji, edukacji, wolności wyznania i praktyk religijnych.
  • Umowy KBWE z Helsinek, które nakładają na sygnetariuszy obowiązek przestrzegania wolności sumienia, słowa, wyznania, przestrzeganie praw mniejszości oraz emigracji. Wymienione akty są aktami o modelu indywidualistycznym. Odmienne koncepcje przedstawione były w powojennych konstytucjach Bułgarii. Konstytucja z 1944 roku mówi o prawach mniejszości , którym gwarantuje się naukę języka ojczystego oraz krzewienia własnej kultury jak również obowiązkowej nauki języka bułgarskiego. Konstytucja z 1971 roku teoretycznie daje obywatelom niebułgarskiego pochodzenia prawo do nauki języka ojczystego, ale stwarza również przymus nauki języka bułgarskiego oraz nie mówi nic o ochronie mniejszości narodowych. Dwudziestego trzeciego czerwca 1978 roku Bułgaria ratyfikowała Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, zobowiązując się tym samym do dopasowania wewnętrznego prawa, zwłaszcza konstytucji, do zasad przyjętych w Pakcie. Zamiana ustaw możliwa była dopiero w okresie Jesieni Ludów znajdując wyraz w konstytucji Bułgarii z 12 lipca 1991 roku. Prawa mniejszości można wyprowadzić przede wszystkim z drugiego rozdziału konstytucji ,,Podstawowe prawa i obowiązki obywateli’’ a także po krótce w rozdziale pierwszym ,,Zasady podstawowe’’. Przyjęcie takich zasad bardzo komplikuje określenie statusu prawnego mniejszości narodowych, ale zasada ta wynika z tradycji bułgarskiej legislacji. W Bułgarii nie ma jasno określonej reguły mówiącej o ochronie mniejszości narodowych. Jednak w konstytucji bułgarskiej są są zasady ogólne, które mówią o przestrzeganiu podstawowych norm „wszyscy obywatele rodzą się wolni i równi pod względem godności i praw. Wszyscy obywatele są równi wobec prawa. Nie są dopuszczalne żadne ograniczenia praw lub przywileje na podstawie rasy, narodowości, przynależności etnicznej, płci, pochodzenia, religii, wykształcenia, przekonań, przynależności politycznej, pozycji osobistej i społecznej lub stanu majątkowego”.

Podstawowym prawem mniejszości, koniecznych dla zachowania ich tożsamości, jest umożliwienie im rozwoju własnej kultury i używania języka ojczystego. Tymczasem nowa bułgarska konstytucja nie zawiera przepisu zabezpieczającego prawa członków mniejszości do utrzymania i rozwijania ich kultury.. Art. 54 paragraf 1 konstytucji zawiera jedynie powtórzony art. 15 Międzynarodowej Konwencji o Prawach Ekonomicznych, Społecznych i Kulturalnych. Kwestia rozwoju nauki, oświaty i sztuki poruszona jest w art. 23 konstytucji, jednak nie należy odnosić go do sytuacji mniejszości, jako że w zdaniu drugim przepis tego artykułu stanowi, że państwo troszczy się o ochronę „narodowego dziedzictwa historycznego i kulturalnego”. Natomiast art. 36 konstytucji uznaje prawo obywateli Bułgarii, dla których język bułgarski nie jest językiem ojczystym, do tego by uczyli się i porozumiewali w swoim języku. Bardzo ważnym aspektem jest kwestia statusu języka mniejszości narodowych w celu komunikacji w prosesie sądowym i administracją. Jeśli język mniejszości nie jest zarejestrowany władze Bułgarii wprowadzają zmiany w ustawach w celu ułatwienia komunikacji. Jeżeli strona w procesie sądowym nie zna odpowiedniej ilości słów w języku bułgarskim w celu porozumienia się przysługuje jej tłumacz z urzędu. Art. 6 konstytucji mówi o niedyskryminacji. Zasada ta jest podstawą do pozytywnych działań na rzecz mniejszości narodowych, religijnych i językowych. Ustawa o Edukacji Publicznej kontynuuje tradycje obowiązkowej i bezpłatnej edukacji podstawowej dla wszystkich dzieci, gwarantuje także bezpłatną edukację w szkołach średnich. Jeżeli uznaje się, że mniejszości mają prawo uczyć się w języku ojczysty,, należy pamiętać o obowiązku państwa zapewnienia obywatelom należącym do mniejszości edukacji także w języku oficjalnym, niezależnie od tego, czy mają oni dostęp do szkolnictwa w języku rodzinnym czy nie. Tylko takie rozwiązanie uznać można za zgodne z zasadą niedyskryminowania. Kolejnym ważnym aspektem dla mniejszości narodowych jest wolność sumienia i religii. Aby ta zasada została zagwarantowana dzieci powinny uzyskiwać nauki wyznawanej religii w szkołach czego niestety państwo nie może zagwarantować. Konstytucja mówi, że wolność sumienia i religii jest nienaruszalne, a państwo działa na poszanowanie wierzących i niewierzących lub ateistów. Zapis ten niestety nie gwarantuje nauki religii dzieci z wolą rodziców lub też sprzeciwów rodziców. Ze względu na liczne przemieszczenia, rozdzielania rodzin i brak zapewnienia likwidacji mienia materialnego w nowej konstytucji znalazł się paragraf mówiący o swobodzie przemieszczania się oraz wyboru zamieszkania. Art. 35 mówi, że że każdy ma prawo do swobodnego wyboru swego miejsca zamieszkania, poruszania się na terenie kraju, opuszczenia jego granic. Poza tym na mocy tego przepisu każdy obywatel bułgarski ma prawo powrotu do kraju.

Stosując ogólne zasady konstytucji można uznać, że mniejszości narodowe mają prawa do swobodnego wyrażania poglądów i myśli , prawo do poszukiwania, uzyskiwania i rozpowszechniania informacji , swoboda zgromadzeń. Zasada równości i niedyskryminacji nie pozwala na tworzenie wolnych partii politycznych. Art. 11 konstytucji zabrania tworzenia partii politycznych w oparciu o kryteria etniczne, rasowe, religijne oraz takie które za cel stawiają sobie dojście do władzy siłą co teoretycznie stanowi dyskryminację mniejszości narodowych.

Wnioski końcowe Zarówno Rumunia jak i Bułgaria bardzo wysoko ceni sobie fakt ochrony praw mniejszości narodowych. Mimo, że nie posiadają w swoich konstytucjach oddzielnych paragrafów poświęconych mniejszościom można wiele wywnioskować z artykułów ogólnych. Obydwa kraje pomagają mniejszościom w edukacji, promowaniu kultury, nauki języka ojczystego. Każdy mieszkaniec mający inne obywatelstwo niż rumuńskie i bułgarskie ma możliwość swobodnego przemieszczania się oraz osiedlania w dowolnie wybranym przez siebie miejscu. Rumunia jak i Bułgaria posiada zapis o zakazie dyskryminacji, o wolności sumienia, religii i słowa. Ochrona praw mniejszości narodowych w Rumunii i Bułgarii nie jest zbywalna, jest tylko z biegiem czasu udoskonalana w celu ułatwienia funkcjonowania jednostkom w życiu kraju w którym obecnie zamieszkują.