Jeśli decydujemy się na rozpoczęcie działalności gospodarczej musimy następnie stanąć przed wyborem formy jej prowadzenia. Nie jest możliwe wskazanie jednej, najlepszej, uniwersalnej formy organizacyjno-prawnej, ponieważ każda posiada swoje zalety i wady. Przy wyborze formy prawnej, którą można zastosować, należy wziąć pod uwagę takie czynniki jak: skalę działalności, liczbę wspólników, zakres odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania firmy formę opodatkowania, rodzaj prowadzonej księgowości, sposoby pozyskiwania kapitału, wymagania założycielskie, możliwości finansowania działalności,

Podstawowe formy prowadzenia działalności gospodarczej to indywidualna działalność gospodarcza oraz spółki.

Indywidualna działalność gospodarcza – jeden właściciel, będący jednocześnie osobą fizyczną prowadzi i reprezentuje przedsiębiorstwo. Właściciel przedsiębiorstwa jednoosobowego odpowiada w sposób wyłączny i bez ograniczeń za wszelkie zobowiązania swojej firmy zarówno majątkiem przedsiębiorstwa, jak i majątkiem osobistym. Jest całkowicie odpowiedzialny za działalność przedsiębiorstwa i posiada pełnię kompetencji decyzyjnych przedsiębiorcy. Utworzenie przedsiębiorstwa jednoosobowego nie wymaga spełnienia wymagań kapitałowych. Przedsiębiorstwa jednoosobowe to z reguły jest najliczniejsza grupy firm, działających głównie w takich dziedzinach jak handel, usługi, rolnictwo czy drobna produkcja. Często stanowią pierwszą formę działalności gospodarczej, podlegającą w późniejszym okresie przekształceniom.

Spółki - spółka to zrzeszenie osób lub kapitału w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Spółka prawnie oznacza umowę zawieraną przez wspólników, którzy planują razem prowadzić wspólne przedsiębiorstwo we wspólnym celu gospodarczym. Spółki dzielą się na osobowe i kapitałowe oraz cywilne i handlowe.

Spółki kapitałowe – w spółkach kapitałowych najczęściej nie ma żadnej więzi między działalnością spółki i pracą osobistą wspólników. Toteż Ci nie odpowiadają za zobowiązanien spółki wobec wierzycieli. Podmiotem odpowiedzialności jest jedynie spółka odpowiadająca za zobowiązania swoim (wydzielonym od majątku wspólników) kapitałem. Spółkami kapitałowymi są: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna.

Spółki osobowe - opierające swą działalność na osobistej pracy wspólników w przedsiębiorstwie, przy czym wspólnicy wraz ze spółką ponoszą pełną odpowiedzialność majątkową za zobowiązania spółki. Wyróżnia się wśród nich spółkę: cywilną, jawną, komandytową, partnerską i spółkę komandytowo-akcyjną.

Spółka jawna - spółka osobowa, która nie jest osobą prawną, wiec prawo i obowiązek do reprezentowania spółki może mieć każdy ze wspólników. Każdy ze wspólników całym swoim majątkiem odpowiada za zobowiązania spółki (odpowiedzialność solidarna), niezależnie od wysokości wniesionych wkładów. Ta forma ogranbizacyjno-prawna jest jednak rzadko spotykana – korzyści są znikome w porównaniu do wad.

Spółki cywilne (inaczej spółki prawa cywilnego) - regulowane są przepisami Kodeksu cywilnego i rejestrowane są w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, którą prowadzi Minister Gospodarki (CEIDG).

Spółki handlowe - regulowane są przepisami Kodeksu spółek handlowych i podlegają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym, prowadzonym przez sądy rejonowe właściwe ze względu na siedzibę tworzonej spółki.

Spółka cywilna – najstarsza ze znanych obecnie form spółki. Tworzona jest na podstawie umowy między wspólnikami (wspólnikiem w spółce cywilnej może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna), wnoszącymi do spółki ablbo kapitał, albo też inny wkład niepieniężny, np. pomieszczenie biurowe, działkę pod budowę, swój własny opatentowany wynalazek lub po prostu pomysł. Jest to idealna forma prowadzenia interesu rodzinnego, gdzie poszczególni członkowie darzą siebie zaufaniem i uzupełniają się nawzajem. Wszyscy wspólnicy mają równe prawo do podejmowania decyzji i reprezentowania spółki na zewnątrz. Wszyscy też mają takie samo prawo do zysków i odpowiadają swoim osobistym majątkiem za zobowiązania przedsiębiorstwa. Spółka cywilna nie jest podmiotem prawa, jednak już są nimi poszczególni wspólnicy. Każdy z nich powinien posiadać swój własny odrębny wpis do ewidencji działalności gospodarczej.

Spółka partnerska - forma stworzona specjalnie dla ludzi wykonujących wolne zawody, takich jak – prawników, lekarzy, doradców podatkowych itp. Wszystkie kwestie związane z reprezentacją spółki na zewnątrz oraz odpowiedzialnością za zobowiązania reguluje wewnętrzna umowa spółki. W spółce partnerskiej za zobowiązania partnerzy ponoszą odpowiedzialność samodzielnie. Umowa spółki może przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.

Spółka komandytowa – spółka osobowa, chyba najrzadziej stosowana forma działalności gospodarczej na polskim rynku. Jest korzystną formą w sytuacji, gdy niektórzy wspólnicy, tak zwani komandytariusze, są gotowi zainwestować swoje pieniądze w spółkę i mieć swój udział w jej zyskach, ale nie godzą się na odpowiadanie własnym majątkiem za zobowiązania spółki (nie godzą się na ryzyko większe, niż wniesiona przez nich suma pieniędzy, tzw. kwota komandytowa). Pozostali wspólnicy – komplementariusze - gotowi są prowadzić i reprezentować przedsiębiorstwo oraz ponosić za nie pełną odpowiedzialność, jak również pokrywać ewentualne straty firmy ze swojego majątku. Ten rodzaj działalności jest najbardziej odpowiedni dla osób, które chcą prowadzić firmę, ale nie mają kapitału, a do potencjalnych wspólników nie mają takiego zaufania, by w pełni dzielić się z nimi władzą.

Spółka komandytowo-akcyjna typ spółki osobowej, w którym istnieją dwa rodzaje wspólników – komplementariusze, którzy reprezentują spółkę na zewnątrz i odpowiadają za jej prowadzenie (odpowiadają również za zobowiązania spółki), oraz akcjonariusze, czyli osoby które zainwestowały pieniądze w akcje spółki, mający jedynie prawo do części zysków określonej procentem posiadanych akcji. Jest to forma korzystna, kiedy chcemy zdobyć kapitał na rozwój firmy (sprzedając jej akcje), jednocześnie zachowując wpływ na firmę. Do otwarcia spólki komandytowo-akcyjnej konieczne jest zgromadzenie kapitału przez obu wspólników w wysokości co najmniej 50 000 zł.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - może być tworzona przez jedną lub więcej osób. Wspólnikami w spółce z o.o. mogą być zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Jest spółką kapitałową, co oznacza potrzebę zgromadzenia pewnego kapitału na rzecz spółki który musi być wniesiony w całości przed wpisaniem spółki do Krajowego Rejestru Sądowego. Minimalny kapitał spółki to 5 000 zł. Spółka z o.o. jest powoływana na podstawie zawartej umowy (w formie aktu notarialnego), w której powołuje się również jej władze, czyli zarząd (jedno lub wieloosobowy). W umowie można także powołać Radę Nadzorczą oraz Komisję Rewizyjną.

Spółka akcyjna - podstawę stanowi tutaj kapitał akcyjny który się dzieli na akcje o równej wartości nominalnej. W tym wypadku minimalny kapitał spółki to 100 000 zł. Ta forma działalności gospodarczej posiada akcjonariuszy, czyli osoby, które wykupują udziały firmy. Akcjonariuszami mogą być osoby fizyczne i prawne. Akcjonariusze nigdy nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki. Władzami spółki są Zarząd i Rada Nadzorcza. Do założenia spółki niezbędne jest sporządzenie aktu notarialnego. Ze względu na wysoki kapitał spółki, niezbędny do uruchomienia tej formy działalności, nie jest to forma popularna wśród młodych przedsiębiorców.

Materiały źródłowe:

1. Ustawa z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych.
2. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.