Wirusowe choroby roślin

Mozaika tytoniowa – wirusowa choroba tytoniu i innych gatunków z rodziny psiankowatych. Wirus mozaiki tytoniu (łac. Nicotiana virus) należy do jednoniciowych wirusów (+) ssRNA. Został jako pierwszy wyizolowany w postaci krystalicznej przez Wendella Stanley’a w 1935 roku.

Objawy: Symptomy chorobowe powodowane przez wirusa mozaiki zależą od rośliny żywicielskiej i mogą objawiać się mozaiką, sfałdowaniem liści (kędzierzawieniem), miotlastością, karłowaceniem oraz żółknięciem tkanek roślin. Ponadto objawy uzależnione są od wieku roślin żywicielskich, czynników środowiskowych, wirulencji wirusa oraz genetycznych właściwości żywiciela. Wirus atakujący pomidory powoduje spadek plonowania, zniekształcenie owoców, opóźnianie dojrzałości zbiorczej oraz nierównomierne wybarwienie owoców. Pstrość kwiatów tulipana – choroba wirusowa roślin z rodziny liliowatych, wywoływana przez wirusa pstrości tulipana (TBV, Tulip breaking virus; ICTV 57.0.1.0.070). Najpowszechniejsza z chorób wirusowych tulipanów. Opisana w XVI wieku w Holandii. Nie znano wówczas jednak jej etiologii. Wektorami TBV są mszyce, przede wszystkim mszyca brzoskwiniowa, ogórkowa, smugowa, szklarniowa, burakowa i tulipanowa mniejsza. Atakowane są tulipany i lilie. Prawdopodobnie występuje na całym świecie. TBV powoduje mozaikę liści oraz plamy i smugi na płatkach kwiatów, widoczne szczególnie dobrze na ciemniejszych kwiatach. Choroba powoduje również ograniczenie wzrostu rośliny i słabsze wykształcenie cebul. W XVII wieku (ze szczytem w latach 1634–1637) cebulki tulipanów dotkniętych pstrością osiągały bardzo wysokie ceny na giełdzie, co zostało określone jako “tulipanomania”. Na spekulacyjny charakter handlu miała wpływ nieprzewidywalność wystąpienia pożądanej cechy – nasiona w ogóle jej nie przenosiły, gdyż nie były zakażone, a cebulki mogły zachować nie do końca oczekiwane właściwości. Smugowatość ziemniaka - choroba ziemniaka wywoływana przez Potato virus Y. Objawy: na nerwach blaszki liściowej tworzą się nekrotyczne smugi, następnie nekroza przenosi się na blaszkę liściowa i porażone liście zasychają. Czasami na liściach występują objawy mozaiki lub kędzierzawienie blaszki. Wirus powoduje także drobnienie bulw ziemniaka, przenoszony jest mechanicznie z bulwami oraz przez mszyce.

Wąskolistość łubinu - choroba łubinu wywoływana przez wirus żółtej mozaiki fasoli - BYMV (bean yellow mosaic virus). Występowanie Jest to najgroźniejsza choroba łubinu żółtego. W Polsce pierwsze sygnały o wystąpieniu wąskolistości pochodzą z 1956 roku. Na początku lat 60 przeprowadzono badania nad jej szkodliwością i etiologią. Powszechność występowania tej choroby jest łączona z wprowadzeniem do uprawy odmian o małej zawartości alkaloidów. Wirus wywołujący tą chorobę poraża również fasolę, łubin wąskolistny, zmienny, biały i żółty oraz bobik i groch, a także rośliny z rodzin Liliaceae i Chenopodiaceae. Objawy Typowym objawem tej choroby jest zwężenie i pokarbowanie liści łubinu oraz jasnozielona mozaika, ponadto porażone kwiaty są drobne, jaśniej zabarwione od zdrowych oraz są ustawione pod ostrym kątem w stosunku do osi kwiatostanu. Natomiast silnie porażone rośliny są skarłowaciałe, zdeformowane, długo pozostają zielone i nie dojrzewają. Rozwój choroby Źródłem pierwotnego zakażenia jest np. mieczyk oraz jego nasiona jak również inne porażone rośliny trwałe. W okresie wegetacji wirus BYMV przenoszą mszyce Myzodes persicae, Aphis craceivora , Acyrthosiphon pisum. Rozwojowi choroby sprzyja słoneczna pogoda w pierwszej połowie lata. Szkodliwość Wczesne zakażenie roślin łubinu powoduje około 90% strat w plonie nasion, natomiast późniejsze - 30-40%. Na porażonych plantacjach opóźnia się zbiór, ponadto nasiona mogą zawierać wirusa (ok. 5-30%) i nie mogą być przeznaczone na materiał siewny. Wystąpienie choroby przed kwitnieniem powoduje często zmniejszenie plonu nasion, ale zwiększa ich rozmiar. Porażenie przed lub po kwitnieniu powoduje że nasiona są drobniejsze. Ochrona Ochrona łubinu przed wirusem żółtej mozaiki fasoli polega na: wczesnym wysiewie zdrowego materiału siewnego, izolacji przestrzennej od wieloletnich roślin motylkowatych. Żółtaczka buraka – choroba wirusowa buraków cukrowych. Wirusy Beta virus 4 (BYV - Beet chlorosis virus, BMYV - Beet mild yellowing virus, BWYV - Beet western yellows virus) przenoszone są przez mszyce i powodują rozjaśnienie nerwów na liściach buraka, a później chlorozę i kruchość liści. Choroba powoduje spadek plonu korzeni i liści (o ok. 30%) oraz obniżenie zawartości cukru o 1,5 – 2%. Chorobie zapobiega się głównie poprzez zwalczanie mszyc i izolowanie pól buraków od plantacji nasiennych. Żółtaczka buraka jest chorobą występującą we wszystkich rejonach uprawy tej rośliny i powodując poważne straty na plantacjach (nawet do 50–60% strat w plonie korzeni). W Polsce żółtaczka buraka jest znana i była opisywana już od lat trzydziestych XX w.