Zdefiniowanie bezpieczeństwa militarnego wymaga umiejscowienia go w ogólnym pojęciu bezpieczeństwa i bezpieczeństwa państwa jako jeden z jego składników. Dla narodu polskiego, który w okresie minionych czterech wieków doznał bezmiaru tragedii wojen, powstań, niewoli i okupacji, zapewnienie trwałego bezpieczeństwa narodowego jest nie tylko warunkiem przetrwania, ale także dziejową szansą dla nadrobienia opóźnienia gospodarczego i kulturalnego w sto¬sunku do poziomu cywilizacyjnego wspólnoty Unii Europejskiej. Bezpieczeństwa narodowego nie sposób przedstawić i zrozumieć bez wpro¬wadzenia do pewnego systemu pojęć. Według H. Kissingera pojęcie bezpie¬czeństwa-będącego jedną z centralnych kategorii antropocentrycznych , stanowi współcześnie fundament każdego ludzkiego działania. Stąd też ogromny, wszechogarniający zakres kategorii bezpieczeństwa, bardzo trudny do zwięzłego opisania i zdefiniowania. Jesteśmy obecnie w okresie eksplozji zainteresowań i poszukiwań w ob¬szarze wiedzy i praktyki bezpieczeństwa, w okresie wyodrębnienia się studiów o bezpieczeństwie. Próby wyjaśnienia samego pojęcia stanowią przedmiot odrębnych wydawnictw książkowych, czego przykładem jest znakomite opra¬cowanie dr J. Stańczyka , które stanowiło dla niniejszego opracowania pod¬stawowe źródło wiedzy o systemie pojęć bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo, jak każde pojęcie o bardzo szerokim zakresie, jest pojęciem wieloznacznym. Pierwotnym znaczeniem etymologicznym jest określenie bezpieczeństwa jako stanu: stan niezagrożenia, spokoju, pewności , stan i poczucie pewności, wolność od zagrożeń, wolność od zagrożeń, strachu lub ataku. Przedstawiając podstawowe składniki bezpieczeństwa warto przytoczyć za J. Stańczykiem, że bezpieczeństwo posiada dwa zasadnicze składniki: gwarancje nienaruszalnego przetrwania danego podmiotu oraz swobo¬dy jego rozwoju. W tradycyjnym, potocznym ujęciu, bezpieczeństwo ogranicza się często do zapewnienia przetrwania - jest to ułomne, tzw. negatywne rozumienie bez¬pieczeństwa. Natomiast jego pozytywne rozumienie obejmuje zespolenie oby¬dwu składników bezpieczeństwa - zapewnienia przetrwania oraz swobody rozwoju danego podmiotu . Pojęcie bezpieczeństwa narodowego w całokształcie systemu pojęć i kry¬teriów bezpieczeństwa zajmuje pozycję współcześnie pierwszoplanową i decydującą o losach jednostek, społeczności lokalnych, narodów, ale zarazem i wspólnoty międzynarodowej. Na taką pozycję składa się wiele przyczyn, z których najważniejsze warto uwzględnić w rozpatrywaniu proble¬matyki bezpieczeństwa narodowego Polski . Natomiast bezpieczeństwo militarne to stan uzyskany w rezultacie utrzymywania odpowiednio zorganizowanych i wyposażonych sił zbrojnych oraz zawartych sojuszów wojskowych, a także posiadania koncepcji strategicznej wykorzystania będących w dyspozycji sił, stosownie do zaistniałej sytuacji . Z powyższej definicji wynika, iż zasadniczymi bezpieczeństwa militarnego są: • Siły zbrojne, ich organizacja i wyposażenie. • Zawarte Sojusze militarne i inne organizacje. • Koncepcja strategiczna wykorzystania wszelkich sił. Zapoznawszy się ze znaczeniem bezpieczeństwa militarnego należy przyjrzeć się jego ujęciu z punktu widzenia realizmu. Wizja ta ostatecznie została sformułowana w latach 40-stych. Należy zauważyć, że według teorii realistów nie istnieje nadrzędna władza wobec suwerennego państwa, natomiast jeśli chodzi o politykę międzynarodową, to jest ona prowadzona w „stanie natury”. Cechą charakterystyczną tego ustroju państwa jest anarchia. W tego typu systemie międzynarodowym kraje są zdane same na siebie. Muszą one kierować się przede wszystkim własnym interesem narodowym. Interes ten sprowadza się przede wszystkim do przetrwania państwa i ochrony terytorium. Podkreślenia wymaga fakt, iż realiści zwracają szczególną uwagę na rolę siły militarnej w stosunkach międzynarodowych. W tym ujęciu władza rozumiana jest przez realistów jako kategoria zdolności wojskowych i siły militarnych. Nadmienienia wymaga fakt, że w tym przypadku określenie „międzynarodowa anarchia” zdaniem realistów jest modelem konfliktu, natomiast współpraca w ramach systemu państwowego spełnia wymagania równowagi sił militarnych. Zatem w myśl tego poglądu państwo, które chce zadbać o bezpieczeństwo narodowe jest zmuszone do zawierania sojuszy. Warunkiem jest to aby wspomniane sojusze: • były odpowiednio wyważone, • gwarantowały dłuższe okresy stabilności międzynarodowej i pokoju. Nadmienić należy, że ten typ systemu międzynarodowego charakteryzuje się pewną dynamiką, w której załamanie równowagi sił wojna może być tego konsekwencją. Zdaniem realistów, porządku międzynarodowego nie można utożsamiać
z klasycznym „stanem natury”. Wynika to z faktu, że bogactwo, potęga i zasoby naturalne nie są równo podzielone pomiędzy państwami. Na arenie międzynarodowej, głównym aktorom przyznawany był status wielkich mocarstw (natomiast podczas zimnej wojny - supermocarstw). W ten sposób ukształtowała się hierarchia państw narzucająca systemowi międzynarodowemu porządek. Porządek ten przejawiał się w kontroli mocarstw sprawowanej nad podlegającymi im państwami, na przykład poprzez: • bloki handlowe, • jawną kolonizację, • „strefy wpływu”. Podczas wspomnianej zimnej wojny doprowadzono do powstania dwubiegunowego porządku światowego. W tym nowym porządku rywalizacja pomiędzy blokiem radzieckim i amerykańskim objęła cały świat. Zdaniem realistów dwubiegunowość przyczyniła się w utrzymaniu pokoju. Stabilna hierarchia oparta na akceptowanych zasadach i uznawanych procesach oddalała więc groźbę anarchii i zachęcała realistów do przyjęcia zmodyfikowanego pojęcia - „społeczeństwa anarchicznego” . Zgodnie z odnowioną szkołą realizmu politycznego, której twórcą był Hans Morgenthau, człowiek ma przyrodzoną żądzę władzy, której konsekwencją jest walka o jej zdobycie. Z teorii Morgenthau, potęga staje się głównym motywem sprawczym działania państw na arenie międzynarodowej. Można zatem zauważyć, że realiści budowali swój model ładu i bezpieczeństwa międzynarodowego.
Podkreślenia wymaga fakt, że realizm polityczny przyjmowany był przez znaczny okres czasu za najbardziej wpływową orientację teoretyczną. Zauważalne jest to w analizie dzieł, poczynając od Tukidydesa, przez Machiavellego, Maxa Webera i Morgenthau, który przede wszystkim skoncentrowany był na polityce państwa związanej z problemami bezpieczeństwa oraz przeżycia. Zgodnie z założeniami Morgenthaua i jego szkoły, bezpieczeństwo rozumiane było w wąskim ujęciu. Opiera się ono na atrybutach siły militarnej i poszukiwaniu równowagi sił, w mającej cechy anarchiczne sferze stosunków międzynarodowych.
Realizm polityczny Morgenthaua, charakteryzował się unikaniem konfrontacji ideologicznych i budował pokojowe stosunki międzynarodowe w oparciu o równowagę sił, właściwe zrozumienie interesu narodowego i politykę powstrzymania. Analizując historię można zauważyć, że wspomniany realizm okazał się skuteczny w kierowaniu polityką amerykańską w okresie zimnej wojny. Przejawia się to w nie dopuszczeniu - do otwartej konfrontacji zbrojnej między dwoma wrogimi blokami. W przypadku, gdyby doszło do takiej konfrontacji mogłoby dojść do kolejnej światowej wojny.

Bibliografia

1. Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku, Bellona Warszawa 2006.
2. Heywood A., Politologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
3. Kuźniar R., Lachowski Z., Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian. Zagrożenia – koncepcje – instytucje, PISM Warszawa 2003.
4. Słownik języka polskiego, PWN, Warszawa 1978.
5. Stańczyk J., Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa 1996.
6. Szpyra R., Podstawowe problemy bezpieczeństwa militarnego [w:] Zeszyty Naukowe AON Nr 2, Warszawa 2010.