POSTĘPOWANIE NA WYPADEK ZAMACHU TERRORYSTYCZNEGO

Niejednokrotnie pracownicy zakładu są pierwszymi uczestnikami zdarzeń o charakterze terrorystycznym. Wykonane przez nich wówczas czynności decydują niekiedy o powodzeniu późniejszych działań. Z drugiej strony nieumiejętne, błędne postępowanie może doprowadzić do zagrożenia życia lub zdrowia ich samych, osób sterroryzowanych oraz postronnych. Działania terrorystów mogą przybierać różne formy, jak: Podkładania urządzeń wybuchowych. Uprowadzeń osób. Aktów napaści, wymuszeń, zamachów na wolność człowieka, np. podczas napadów na bank. Cechą wspólną wszystkich tych zdarzeń są między innymi strach, obawa oraz rzeczywiste zagrożenie życia lub zdrowia ludzkiego.

Niejednokrotnie pracownicy zakładu są pierwszymi uczestnikami zdarzeń o charakterze terrorystycznym. Wykonane przez nich wówczas czynności decydują niekiedy o powodzeniu późniejszych działań. Z drugiej strony nieumiejętne, błędne postępowanie może doprowadzić do zagrożenia życia lub zdrowia ich samych, osób sterroryzowanych oraz postronnych. Działania terrorystów mogą przybierać różne formy, jak:

  1. Podkładania urządzeń wybuchowych.
  2. Uprowadzeń osób.
  3. Aktów napaści, wymuszeń, zamachów na wolność człowieka, np. podczas napadów na bank.

Cechą wspólną wszystkich tych zdarzeń są między innymi strach, obawa oraz rzeczywiste zagrożenie życia lub zdrowia ludzkiego.

Ofiarami terrorystów mogą być znani politycy, biznesmeni, ludzie dobrze sytuowani, dzieci oraz osoby przypadkowe. Przedmiotem akcji terrorystycznych, np. zamachów bombowych (faktycznych i pozorowanych) są najczęściej siedziby władz i  partii, jednostki Policji, ambasady i inne placówki dyplomatyczne, urządzenia komunalne, dworce pasażerskie, banki itp.

Może się zdarzyć, że zwykły napad rabunkowy (np. na bank, urząd pocztowy, kasę instytucji bądź zakład) przerodzi się w incydent o charakterze terrorystycznym, gdy  np. w wyniku błędnego postępowania pracowników napastnikom zostanie odcięta droga ucieczki. Sprawcy mogą wtedy zechcieć opuścić obiekt pod osłoną zakładników – pracowników lub klientów.

Jeżeli pracownik nie jest bezpośrednim uczestnikiem zdarzenia, to powinien przeprowadzić wstępne rozpoznanie oraz, w miarę możliwości – nie dopuścić do eskalacji zagrożenia. Realizując te zadania pracownik powinien w szczególności:

  1. Poinformować o zdarzeniu, przełożonego, kierownika obiektu, najbliższą jednostkę Policji oraz Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego.
  2. Określić obszar zagrożenia i drogi dojścia.
  3. Określić miejsce, w którym należy umieścić (rozlokować) innych pracowników.
  4. Prowadzić z ukrycia obserwacje.
  5. Zebrać jak najwięcej danych o napastnikach, miejscu zdarzenia, osobach zagrożonych, liczbie osób rannych i zabitych, uzbrojeniu napastników.
  6. Zapewnić bezpieczeństwo osobom postronnym przez udzielenie pomocy rannym, usunięcie osób postronnych ze strefy zagrożenia.
  7. Ustalić świadków zdarzenia i skierować ich w bezpieczne miejsce.
  8. Oczekiwać wsparcia ze strony Policji.

Wykonując te zadania, należy pamiętać, że napastnicy mogą być uzbrojeni w broń palną, bądź mogą użyć innej formy przemocy wobec pracowników zakładu. Należy uwzględnić również to, iż czynności pracowników mogą stanowić podstawę działań pododdziałów antyterrorystycznych Policji. Z tego też względu od ich właściwego, starannego wykonania może zależeć końcowy efekt całości działań oraz bezpieczeństwo innych osób.

Z czynami gwałtownymi o dużym ciężarze gatunkowym niejednokrotnie łączy się fakt wzięcia zakładników. Pracownik może w tych sytuacjach znaleźć się zarówno w roli zakładnika, jak i osoby, która z pewnego przymusu wynikającego z zaistniałych okoliczności, podejmie się w pierwszej fazie zdarzenia pertraktacji z osaczonym przestępcą (tzw. negocjacji z przypadku). Może on pertraktacje te prowadzić przez wiele kwadransów, do czasu rozwinięcia przez Policję własnych sił i wprowadzenia do działań wykwalifikowanego negocjatora. Ewentualne wejście pracownika w doraźną rolę negocjatora z napastnikiem przetrzymującym zakładnika (zakładników) ma na celu obniżenie nastroju (uspokojenia) przestępcy, doprowadzenie do dominacji w nim czynnika rozumowego nad emocjonalnym, co w konsekwencji prowadzić ma do zrozumienia przez samego przestępcę, że sytuacja, do której doprowadził, jest i będzie dla niego bezsensowna, niekorzystna, a jedynym rozsądnym i relatywnie bezpiecznym dla niego wyjściem będzie poddanie się siłom policyjnym, połączone z uwolnieniem zakładników.

Jeśli opór napastnikom okaże się niecelowy, a pracownik znajdzie się w bezpośrednim zasięgu przestępców, jest prawdopodobne, że wykorzystają go w charakterze zakładnika. Jeśli rola ta wydawać się będzie nieunikniona, wejść w nią należy bez wahania, wykazując wobec napastników ostentacyjne wręcz zdyscyplinowanie, oddanie i dyspozycyjność. Demonstrowanie w takich wypadkach przez pracownika dumy i wrogości wobec napastników sprowadzić może na niego co najmniej ich niechęć, a z reguły niebezpieczeństwo poniesienia uszczerbku na zdrowiu czy utraty życia.

Pozornie przychylna, pełna spolegliwości postawa zakładnika wobec przetrzymujących go przestępców, daje z biegiem czasu duże szanse na rozwinięcie u nich, choćby tylko w podświadomości, odruchu sympatii i zrozumienia dla sytuacji przetrzymywanej osoby. Ten stosunek do zakładnika, stymulowany jego poprawnym zachowaniem się, utrwalany przez godziny czy nawet dni spędzone wspólnie z przestępcami, w izolacji od świata zewnętrznego, może w konsekwencji przynieść bardzo pozytywny dla niego skutek – będzie traktowany „po ludzku”, a ryzyko spełnienia na nim groźby terrorysty będzie prawdopodobnie wygasać.

W przypadku otrzymania informacji o podłożeniu ładunku wybuchowego lub znalezieniu podejrzanego przedmiotu odpowiedzialność za całość przedsięwziętych czynności przeciwdziałających zagrożeniu spoczywa na zarządzającym obiektem lub szefie ochrony.

Bardzo ważną czynnością jest wcześniejsze opracowanie „Planu przeszukania obiektu”, który znajduje zastosowanie w przypadku stwierdzenia zagrożenia zamachem bombowym. Przygotowując plan należy podzielić obiekt na sektory. W zależności od wielkości pomieszczeń sektor może obejmować jedno duże pomieszczenie (np. hala produkcyjna, dział sklepu itp.) lub też pewną liczbę małych pokoi. Bardzo istotne jest uwzględnienie w planie przeszukania takich miejsc, jak toalety, łazienki, szatnie, schody, windy, korytarze itp. Nie można zapomnieć również o strefie parkingowej, otoczeniu obiektu i, co jest szczególnie ważne, mieć na uwadze miejsce zbiórki osób (mienia) ewakuowanych z obiektu. Musi być opracowany taki plan, który byłby wykonalny we wszystkich możliwych okolicznościach.

Podstawowym dokumentem normującym przeprowadzenie ewakuacji ludzi przebywających w obiekcie zagrożonym atakiem bombowym – jest „Plan ewakuacji”. Przygotowuje go szef ochrony w porozumieniu z odpowiednim zespołem, w którego skład mogą wchodzić: przedstawiciel kierownictwa obiektu, osoba odpowiedzialna za zabezpieczenie ppoż. obiektu, przedstawiciel Policji. Plan ten musi zapewniać szybką i sprawną ewakuację ludzi z obiektu, szczególnie w sytuacji, gdy zajdzie potrzeba przeprowadzenia natychmiastowej ewakuacji.

Najtrudniejszym do przewidzenia rodzajem zagrożenia bombowego jest zagrożenie o charakterze incydentalnym, ponieważ z reguły oznacza otrzymanie telefonicznej informacji o podłożeniu w obiekcie ładunku wybuchowego. W większości przypadków ostrzeżenie jest przekazywane drogą telefoniczną bezpośrednio do osoby znajdującej się w obiekcie ataku lub stanowiącej jego cel.

Osoba odbierająca przekazywane przez telefon ostrzeżenie o podłożeniu bomby odgrywa bardzo ważną rolę w procesie właściwej oceny stanu zagrożenia. Każda osoba odbierająca tego typu informacje musi starać się zachować spokój i próbować uzyskać jak największą, możliwą ilość informacji od zgłaszającego. Odbierający telefon powinien tak prowadzić rozmowę, aby stworzyć możliwość zidentyfikowania (chociaż w przybliżeniu) sprawcy zamachu.

W chwili przyjęcia telefonicznego zgłoszenia od „terrorysty” o fakcie podłożenia ładunku wybuchowego, przyjmujący przeprowadza rozmowę, którą, jeżeli jest to możliwe, nagrywa na magnetofon. Przyjmując zgłoszenie należy postępować w następujący sposób:

  1. Rozmowę prowadzić spokojnie i uprzejmie.
  2. Udając trudności ze zrozumieniem telefonującego, jak najdłużej przeciągać rozmowę. W tym czasie poprosić inną osobę, ażeby powiadomiła Policję w celu ustalenia skąd jest telefon i podjęcia przez Policję działań odnośnie zatrzymania telefonującego.
  3. Uświadomić zgłaszającemu możliwość spowodowania śmierci lub zranienia osób postronnych w wyniku zamachu.
  4. W trakcie rozmowy dążyć do uzyskania maksymalnych informacji o zgłaszającym, posiadanym przez niego stopniu wiadomości o terenie, obiekcie zamachu oraz o bombie. W tym celu zadawać pytania typu:  Kiedy bomba wybuchnie?  Gdzie jest w tej chwili?  Jakiego rodzaju jest to bomba?  Jak ona wygląda?  W którym konkretnie miejscu jest ona umieszczona?  Dlaczego podłożył Pan(i) bombę?  Skąd Pan(i) telefonuje?  Gdzie Pan(i) w tej chwili się znajduje?  Czy mogę w czymś Panu(i) pomóc?  Czy chce się Pan(i) z kimś skontaktować?  Czy Pan(i) jest konstruktorem bomby?  Proszę podać swoje nazwisko i imię?  Inne pytania uzależnione są od konkretnej sytuacji.
  5. Po otrzymaniu zgłoszenia natychmiast należy o tym powiadomić kierownika jednostki, Policję, Straż Pożarną, Pogotowie Ratunkowe, Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego oraz inne specjalistyczne służby.
  6. Po uzyskaniu informacji o podłożeniu ładunku wybuchowego, natychmiast skierować przeszkolone służby, których obowiązkiem jest zorganizowanie zabezpieczenia miejsca zdarzenia, ewakuacja osób i mienia z zagrożonego obiektu lub terenu (jeżeli taka potrzeba występuje).
  7. Do zabezpieczenia miejsca zdarzenia wzywa natychmiast Policję, jednostki straży pożarnych oraz pracowników pogotowia: ratunkowego, energetycznego, gazowego i wodociągowego.

Osoba informująca o podłożeniu ładunku może nie zechcieć odpowiedzieć na wszystkie pytania, ale każda informacja może być przydatna