Sergiusz Hessen 1887- 1950. Zajmował się miedzy innymi filozofią, teorią kultury, moralności; od 1935r. W Polsce; Twórca i reprezentant pedagogiki kultury.

Pedagogika kultury, (zwana personalizmem pedagogicznym lub pedagogiką humanistyczną) rozumiana szeroko jako pedagogika ludzkiej duchowości.

Przyjmowała charakter pedagogiki humanistycznej, opowiadała się radykalnie i jednoznacznie po stronie dziecka jako człowieka i jego pełnych praw ludzkich do szczęśliwego dzieciństwa edukacji. Podstawowym zadaniem pedagogiki kultury jest badanie zjawisk i nurtów kultury: rozpoznawanie ich, ocenianie, by w końcu wyciągać z nich wnioski do wychowania. Zaczyna się uznawanie prawo rozwojowe dziecka, a tym samym, że „dziecko” powinno wychodzić poza rodzinę, aby mogło się uczyć „sztuki życia wśród innych ludzi i z ludźmi” Istotnym zadaniem jest również takie przygotowanie wychowawców, by mogli wychować młodzież do mądrego korzystania z kultury, do rozróżniania destrukcyjnych, konstruktywnych elementów kultury, oraz by mogli tworzyć kulturę opartą na wartościach wyższych. Człowiek biorący udział w tworzeniu dóbr kultury wzbogaca tym samym swoje siły duchowe, tworząc nowe wartości. Do tych dóbr kulturowych należą między innymi: teksty, sztuka, moralność, obyczaj, religia, prawo. Przedstawiciele tego nurtu podkreślili, że znaczenie pedagogiki kultury wynika z uznania postaci kulturowych form życia ludzkiego, kreatywnego i twórczego rozwoju oraz dokonywanych przez nią wyborów.

Pedagogika według Sergiusza Hessena. Podstawą wychowania jest dobre włączenie się w relację dorosłego człowieka do człowieka dorastającego, i to ze względy na niego samego, gdyż pozyskuje on swoje życie i własną postać. Zadaniem wychowania jest dążenie do autonomii i pełni osobowości, które realizuje się poprzez takie kształcenie, które odwołuje się do wartości kulturowych.

Sergiusz Hessen zaproponował tzw. „warstwicową koncepcję wychowania”, według której poszczególnym etapom nadane są odpowiednie struktury wartości i odpowiednie oddziaływania wychowawcze. Kierunek tak określanego wychowania wyznaczało przejście od anomii (człowieka jako istota biologiczna, wymagająca pielęgnowania), przez heteronomię. Druga faza w rozwoju moralnym trwa według S. Hessena do około 16 roku życia. (człowiek jako istota społeczna, wymagającej „ukształtowania”, a więc wrastająca w kulturę i przejmująca, poszczególne wartości). Jest to długi i ważny okres w życiu jednostki, w tym czasie uczy się ona zachowań moralnych, społecznych. Istota heteronomii wyraża się w tym, że jednostka jest otwarta, gotowa do przyjęcia norm i wartości środowiska. Poddawany jest tzw. socjalizacji, ale dominuje w tym okresie, nastawienie do nakazów i zakazów. Do autonomii ( człowieka jako istoty wykształconej, której osobowość dzięki najwyższym przyjętym wartościom moralnym, społecznym, religijnym i innym, staje się „moralnie dojrzała”- (autonomii moralnej).Ukazanie takiego moralnego wykształcenia, może być forma wyzwolenia człowieka ku ostatniej fazie, wolności i twórczości. Młody człowiek uczy się zachowań tzw. „Prospołecznych” od rodziców, nauczycieli - wychowawców a także rówieśników. Wychowawca poza przekazywaniem wiedzy i rozwijaniem zdolności wychowanków, powinien dążyć do wychowania ich autonomicznej osobowości. Bardzo aktualne jest rozróżnienie przez Hessena kategorii „wolności” wewnętrznej – ideałem jej jest odnalezienie przez jednostkę swej powinności wewnętrznej. Jest to warunek na poszerzenie autonomii i rozwoju swojej osobowości jako najważniejszego zadania.

Wartości dzielił na autonomiczne, do których zaliczał wartości takie jak prawdę, dobro, piękno. Nakładają się one na człowieka, stawiając mu zadania ważne w jego rozwoju. Układają się one w tak zwane „warstwy”. Pierwszą tworzy nauka, sztuka, religia i moralność; następną warstwa – państwo i prawo i ostatnią – gospodarka i technika.

Hessen kładł nacisk na cało życiowy proces wychowania jednostki. Ukazuje tu, iż wychowanie trwa przez cały okres naszego życia.

Przymus i wolność także nie wyklucza się, ale przenikają. Dzięki przymusowi szczególne znaczenie ma wychowanie moralne. Wychowanie to pokrywa się z kształceniem oznaczającym kształcenie całości duchowej człowieka - chodzi tu o jego osobowość. Jednym z podstawowych jego zadań jest „poprowadzenie” i w końcu doprowadzenie do wolności wewnętrznej. Poprzez każdy etap wychowania, czyli przedszkolnym, szkolnym a także poza szkolnym, które powinno prowadzić do autonomii. W wieku przedszkolnym należy zwracać uwagę na odpowiednie organizowanie zabaw tak, aby możliwe było przejście do pracy, dzięki której wprowadza się do życia dziecka ład i porządek. Wiek z natury anomiczny, ale bardzo ważny.

Kolejny etap wychowania- szkolne, będące z natury heteronomiczne, kształtuje w uczniach poczucie prawa i świadomości społecznej, ponieważ opiera się na przyjętych obowiązkach. Zadaniem jego jest wprowadzenie uczniów do twórczej pracy. Praca zarówno fizyczna, jak i umysłowa, staje się źródłem rozwoju osobowości. Hessen jednak przestrzegał przed daleko idąca” indywidualizacją pracy, dlatego tez kładł nacisk na uduchowienie pracy. Dążył do uniknięcia rozdwojenia miedzy praca powszechna a wewnętrznym życiem osobowości.

Hessen dużą wagę przywiązywał między innymi do roli samorządu szkolnego, prowadzenia sadu koleżeńskiego, a także do przygotowania pełnienia pewnych ról społecznych.

Według Hessena realizacja wychowania moralnego o charakterze „autonomicznym” następuje w czasie samo kształcenia pozaszkolnego. Może się w pełni realizować. Podkreśla, ze jest to możliwe tylko dzięki samokształceniu, poprzez obcowanie z kulturą minioną współczesną, za pośrednictwem środków nauki i kultury miedzy innymi: bibliotek, muzeów, uniwersytetów, czasopism.

Cele wychowanie moralnego według Hessena jest żywa osobowość, dążąca do włączenia się do „wspólnoty duchowej innych i przyrody możliwe jest to dzięki czynnej miłości, która próbuje, „chce” rozwinąć, siły życiowe z przedstawicieli „wspólnoty pełni rolę przewodnika w sprawach moralno- wychowawczych.

Hessen wychowanie moralne traktował jako formę i wynik każdego wychowania w ogóle i utożsamiał je z wykształceniem ogólnym. Takie, które oznacza kształtowania całości struktury duchowej człowieka inaczej jego osobowości.

Według Niego, jednostka ludzka istnieje w tak zwanych czterech „bytach” warstwach wychowania, są nimi poziomy: bytu biologicznego, bytu społecznego, kultury duchowej, bytu błogosławionego. Wszystkie te poziomy przenikają się wzajemnie i Hessen wyodrębnił, także kategorie: podstawowe korelacje, szczeble miłości, szczeble nieśmiertelności, płaszczyzny wychowania, szczeble szczęścia. Na płaszczyźnie bytu biologicznego występują i zaspokajane są potrzeby i popędy ludzkie. Osobnik jako „gatunek” ludzki podlega dziedziczeniu, Najniższym miłością, jaka ukazuje Sergiusz Hessen jest miłość „płciowa”, a także pożądanie seksualne, przez, które osobnik zostaje włączony w gatunek zwany gatunkiem biologicznym, czyli jego trwanie i zapewnienie sobie nieśmiertelności realizowane jest poprzez potomstwo.

Natomiast najniższym „szczeblem” szczęścia, (radości, sukcesu, zadowolenia), uważa Hessen, ze jest nią tylko potrzeba zaspokajania potrzeb podstawowych. Chodziło Mu o „coś „większego”, bardziej wartościowego. Chciał uświadomić, iż w wychowaniu nie chodzi tylko o zaspakajanie tych podstawowych potrzeb, ale chodzi o rozwój wszystkich narządów zmysłowych, które są tak ważne w kształtowaniu rozwoju wszystkich ludzi, jak ich pielęgnowanie. Chodzi o pełny rozwój życia psychofizycznego.

Jeśli chodzi o drugi poziom jest nim byt społeczny, warunkuje on sposób zaspokajania potrzeb biologicznych. Włącza jednostkę w życie zbiorowości przez przyjmowani tradycji, przekazywane z pokolenia na pokolenie (takie jak: obyczaje, wierzenia, sposoby myślenia i zachowania, normy postępowania), które dana zbiorowość wyróżnia jako szczególnie ważne i warte zachowania obecnie i w przyszłości, które w dużym stopniu regulują postępowanie jednostek. W wychowania dokonuje się proces socjalizacji, jednostki - przygotowania jej do życia w społeczeństwie, którym będzie musiał umieć sobie radzić. Życia w społeczeństwie. Polegającym na umiejętności zaspokajania potrzeb, uznania, sukcesu, uczestniczeniu w tym społeczeństwie, a także, przyjaźni, oraz na przestrzeganiu praw społecznych,

Następnym poziomem według Hessena jest - kultura duchowa, która jest istotnym wyróżnieniem gatunkowym człowieka. Pokrywa się prawie w całości z warstwą wychowania. Chodzi tu, że nie jest ważne materialne nagromadzenie dóbr kultury, ale urzeczywistnienie w człowieku wartości, które w tych dobrach tkwią czyli: prawdy, piękna, dobra, sprawiedliwości. Chodzi o miłość wartości, o “miłość ku dalekiemu”, jak pisze Hessen.. Wychowanie ma tu charakter otwarty, jego zadaniem ważne jest doprowadzenie do “wspólnoty duchowej” osobowości. Człowiek powinien uwolnić się z różnych obecnych nacisków i ujmować swe życie w dalekiej perspektywie przerastających go obecnych zadań. Aktywność, pozwalająca przezwyciężyć przeszłość i zapewnić nieśmiertelność historyczna spełniać, realizować się w twórczości. Nauka, sztuka i inne postacie kultury, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Celem prawdziwego wychowania jest kształcenie osobowości człowieka (osobowości naukowej, artystycznej, prawnej itd.). W warstwie kultury duchowej ważna jest osobowość – „wspólnota tradycji duchowej”. A poczucie szczęścia i zadowolenia jest wynikiem wypełnienia powinności.

W ukazanych wyżej poziomach bytu przez Sergiusza Hessena a warstwami wychowania zachodzą wspólne powiązania. Elementy biologiczne, np. siła popędów, uazują sposób zachowania na poziomach społecznych i kulturowych, a obyczaje, normy społeczne i tradycje regulują zaspokajanie potrzeb biologicznych jednostki. A jeśli chodzi o życie kulturalne, realizowane są tak ważne wartości, wywierają duży wpływ na życie społeczne, dzięki nim następuje regulacja zachowania w kontaktach międzyludzkich.

Pedagogika Hessena jest nadal żywa, budzi sprzeczność ocen. Hessen budzi do myślenia współczesnego czytelnika wynikami badań jak i osobowością. Niektóre aspekty twórczości Hessena, które nie utraciły swojej żywotności to między innymi doskonałe posługiwanie się metodą dialektyczną. W pełni humanistyczny charakter, wypracowany spójny system poglądów i twierdzeń - uwypuklając duże znaczenie w teorii wartości (aksjologii) i praktyce pedagogicznej.