strategia bezpieczeństwa rumunii

W rumuńskiej percepcji bezpieczeństwa, podstawowymi zagrożeniami dla tego państwa są przede wszystkim: międzynarodowy terroryzm, proliferacja broni masowego rażenia (BMR), konflikty regionalne i przestępczość zorganizowana. Zagrożenie terroryzmem stanowi szczególny punkt uwagi, co może mieć związek z tym, iż Rumunia bardzo mocno zaangażowała się po stronie USA w ich walce z Al-Kaidą. Obecnie obowiązująca Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rumunii (Strategia de Securitate Naţională a României) została przyjęta 17 kwietnia 2006 r., na posiedzeniu Najwyższej Rady Obrony Narodowej (Consiliul Suprem de Apărare a Ţării), organu odpowiedzialnego, między innymi, za wypracowywanie dokumentów dotyczących bezpieczeństwa narodowego.

W rumuńskiej percepcji bezpieczeństwa, podstawowymi zagrożeniami dla tego państwa są przede wszystkim: międzynarodowy terroryzm, proliferacja broni masowego rażenia (BMR), konflikty regionalne i przestępczość zorganizowana. Zagrożenie terroryzmem stanowi szczególny punkt uwagi, co może mieć związek z tym, iż Rumunia bardzo mocno zaangażowała się po stronie USA w ich walce z Al-Kaidą. Obecnie obowiązująca Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rumunii (Strategia de Securitate Naţională a României) została przyjęta 17 kwietnia 2006 r., na posiedzeniu Najwyższej Rady Obrony Narodowej (Consiliul Suprem de Apărare a Ţării), organu odpowiedzialnego, między innymi, za wypracowywanie dokumentów dotyczących bezpieczeństwa narodowego. Strategia z 2006 r. zastąpiła podobny dokument z roku 2001, opracowany przez wyżej wymienioną Radę pod kątem rumuńskiego członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim. Jej przygotowanie i podpisanie przez prezydenta Traiana Băsescu miało miejsce w chwili kiedy Rumunia kończyła negocjacje akcesyjne z Unią Europejską, co ma swój wyraz w zapisach, które wyraźnie mówią o przesądzonej już integracji z Unią. Strategia nosi podtytuł, który wyraźnie wskazuje na ambicje współczesnego państwa rumuńskiego i jego główne kierunki działania: Rumunia europejska, Rumunia euroatlantycka: dla lepszego życia w demokratycznym, bezpieczniejszym i lepiej prosperującym kraju. Podkreślono, że Strategia współgra z Koncepcją Strategiczną NATO i Strategią Bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Podobnie jak i w innych tego typu dokumentach, również w rumuńskiej Strategii opisano środowisko bezpieczeństwa kraju. Upadek komunizmu i członkostwo w strukturach euroatlantyckich określono jako strategiczną szansę dla Rumunii. Uwypuklono fakt, że świat na początku XXI w. jest pełen dynamicznych procesów: nieprzewidywalnych i generujących zarówno szanse jak i zagrożenia, czego przykładem może być globalizacja, wobec której żadne państwo nie może pozostać obojętne. Stwierdzono również, że obecny świat jest mocno skonfliktowany, a kwestie sporne dotyczą dostępu do surowców energetycznych, możliwości ich dystrybucji, a także różnic etnicznych i religijnych oraz, że współczesne środowisko bezpieczeństwa charakteryzuje się z jednej strony pewnymi pozytywnymi fenomenami jak przyspieszenie procesu globalizacji i integracji w skali regionalnej, z drugiej zaś zjawiskami negatywnymi: upadaniem państw, konfrontacją pomiędzy demokracjami i totalitaryzmami oraz religijnym fundamentalizmem. W Strategii wyróżniono także katalog podstawowych zagrożeń dla państwa i narodu rumuńskiego, a także dla bezpieczeństwa globalnego. W rumuńskiej percepcji bezpieczeństwa zagrożeniami tymi są przede wszystkim: międzynarodowy terroryzm, proliferacja broni masowego rażenia (BMR), konflikty regionalne i przestępczość zorganizowana. Zagrożenie terroryzmem często pojawia się w tekście Strategii, co może mieć związek z tym, iż Rumunia bardzo mocno zaangażowała się po stronie USA w ich walce z Al-Kaidą, tym samym zaś wzrasta ryzyko potencjalnego ataku ze strony terrorystycznych organizacji islamskich. Proliferacja BMR może wywołać negatywne konsekwencje dla bezpieczeństwa Rumunii i jej partnerów szczególnie wtedy, gdy materiały rozszczepialne, chemiczne bądź biologiczne środki rażenia znajdą się w rękach terrorystów, grup przestępczych bądź rządów państw „upadłych”. Podkreślenia wymaga także fakt, iż mimo pozytywnych przemian w Europie związanych z upadkiem komunizmu i integracją w ramach UE, region w którym położona jest Rumunia nie został uwolniony od konfliktów, czego przykładami, szczególnie istotnymi dla Rumunii są kwestie Naddniestrza i Kosowa. W Strategii uwypuklono stanowisko, iż dążenia separatystyczne są jednym z ważniejszych czynników zagrażających bezpieczeństwu narodowemu. Natomiast zagrożenie przestępczością zorganizowaną jest istotne w rumuńskiej percepcji bezpieczeństwa ponieważ region Europy Środkowo – Wschodniej stanowi źródło, obszar tranzytowy i docelowy działania międzynarodowych grup przestępczych. Zgodnie z zapisami dokumentu negatywny wpływ na bezpieczeństwo w wymiarze krajowym i międzynarodowym mają także separatystyczne dążenia niektórych (nie wymienionych z nazwy) regionów oraz stacjonowanie, bez zgody danego kraju, na jego obszarze obcych wojsk. W rumuńskiej percepcji bezpieczeństwa tego typu regionami separatystycznymi są przede wszystkim Kosowo, którego niepodległości Bukareszt nie uznał i Naddniestrze. Zagrożeniem dla bezpieczeństwa, wyszczególnionym w Strategii są także czynniki charakterystyczne dla regionu, w którym położona jest Rumunia, takie jak: korupcja, brak przejrzystości działania administracji publicznej, polityczny klientelizm, niedostatek lub nieefektywność procedur demokratycznych i brak rządów prawa. Wyżej wymienione czynniki stanowią zagrożenie samo w sobie, mogą także potęgować negatywne skutki działania grup przestępczych czy też katastrof naturalnych, jeśli aparat władzy państwowej przeżarty korupcją okaże się nieefektywny w zapobieganiu i zwalczaniu niebezpieczeństw. W dokumencie z 2006 r. zwrócono także uwagę na zagrożenia wynikające z klęsk żywiołowych, awarii technicznych i zmian klimatu. Zjawiska te we współczesnym świecie stanowią bowiem zagrożenie, którego skutki równać się mogą stratom spowodowanym wojną. Za potencjalne zagrożenie uznano także niekontrolowane migracje, negatywne trendy demograficzne (np. starzenie się społeczeństw), a także trudności w procesie edukacji i brak dobrze zorganizowanej służby zdrowia. Kwestie społeczne są ważne dla bezpieczeństwa narodowego Rumunii głównie z powodu zamieszkiwania na jej terytorium ogromnej rzeszy (według niektórych badań nawet do 2,5 mln obywateli Rumunii, z pewnością zaś powyżej 0.5 mln osób) niezasymilowanych Romów, którzy w dużej mierze żyją w warunkach skrajnej nędzy. W dokumencie zdefiniowano interesy i wartości narodu rumuńskiego (rozumianego tu jako wszyscy obywatele Rumunii niezależnie od pochodzenia etnicznego - jest to o tyle istotne, że w Rumunii mniejszości narodowe stanowią ok. 12% społeczeństwa) w obliczu wyzwań początku XXI w. Rumunia dąży zatem do obrony i ochrony takich wartości jak: demokracja, wolność, równość, praworządność, respektowanie praw człowieka, świadomość obywatelska, pluralizm polityczny, rozwój gospodarczy, solidarność z demokratycznymi narodami, współpraca międzynarodowa, pokój i dialog międzycywilizacyjny. Przede wszystkim jednak zaznaczono, że wartością naczelną i dobrem najwyższym jest bezpieczeństwo narodowe będące gwarantem trwania narodu rumuńskiego i jego rozwoju. Ponadto w Strategii znalazły się zapisy mówiące o szczególnej roli jaką w rumuńskiej polityce pełni Republika Mołdowy. Rumunia stanowić ma dla Mołdowy swego rodzaju „przewodnika” w budowaniu pozytywnych relacji z państwami NATO i UE. Odwołano się przy tym wyraźnie do koncepcji jednego narodu w dwóch państwach. CELE: W Strategii z 2006 r. określono także cele strategiczne, które będą realizowane przez Rumunię w dziedzinie promocji swoich wartości i obrony interesów. Celami tymi są:

  1. Aktywne uczestnictwo w budowaniu międzynarodowego bezpieczeństwa;
  2. Budowanie nowej euroatlantyckiej tożsamości Rumunii;
  3. Działanie na rzecz bezpieczeństwa w regionie, przy założeniu, że inicjatywy powinny wychodzić przede wszystkim od państw regionu;
  4. Sprawienie, iż Rumunia stanie się dynamicznym wektorem bezpieczeństwa i rozwoju w regionie Morza Czarnego;
  5. Wdrożenie programu dobrego zarządzania państwem, z zachowaniem standardów demokracji i rządów prawa;
  6. Stworzenie wydajnej gospodarki narodowej będącej podstawą do rozwoju systemu bezpieczeństwa państwa;
  7. Powołanie narodowego zintegrowanego systemu zarządzania kryzysowego (sistem naţional integrat de management al crizelor) opartego na komponencie wojskowym i cywilnym, naszczeblu centralnym i administracji terenowej;
  8. Efektywna ochrona infrastruktury krytycznej kraju;
  9. Transformacja organów administracji, agencji rządowych i innych instytucji publicznych z uwzględnieniem potrzeb bezpieczeństwa.

W Strategii z 2006 r. znalazły się także zapisy o przyszłym kształcie rumuńskiej armii, która traktowana jest jako gwarant bezpieczeństwa państwa oraz jako istotny element systemu bezpieczeństwa międzynarodowego, budowanego poprzez udział w operacjach pod egidą NATO i innych organizacji, których członkiem jest Rumunia. Zgodnie z zapisami Strategii: Rumunia kontynuuje budowę nowoczesnej armii, w pełni profesjonalnej, odpowiednich rozmiarów i odpowiednio wyposażonej, zdolnej do obrony terytorium kraju i do udziału w misjach międzynarodowych, w 2007 r. przeprowadzono pełne uzawodowienie rumuńskich sił zbrojnych, które obecnie liczą 75 tys. żołnierzy i 15 tys. pracowników cywilnych. Tym samym Rumunia, która po okresie rządów Ceauşescu odziedziczyła mocno rozrośniętą armię z poboru, a następnie w latach 90. dążyła do zbudowania systemu „zbrojnej neutralności” nastawionego na przeciwdziałanie konwencjonalnej agresji militarnej, obrała nowy kierunek rozwoju swoich sił zbrojnych. Międzynarodowe bezpieczeństwo Rumunii, czyli Dokument o partnerstwie strategicznym Stanów Zjednoczonych z Rumunią został podpisany w lipcu 1997 roku w Bukareszcie przez ówczesnych prezydentów – Billa Clintona i Emila Constantinescu. Od tego czasu Rumunia eksponowała rolę tegoż partnerstwa w swoich dokumentach strategicznych (Strategia Bezpieczeństwa Narodowego z 2001 i 2006 roku oraz Strategia Obrony Narodowej z 2010). W grudniu 2005 roku obie strony podpisały umowę o zasadach stacjonowania amerykańskich żołnierzy na terytorium Rumunii (Access Agreement). Najnowszym aktem partnerstwa było podpisanie 13 września 2011 „Wspólnej deklaracji dotyczącej partnerstwa strategicznego na XXI wiek” oraz umowy o budowie w Rumunii elementów tarczy antyrakietowej. Dwa najważniejsze obszary partnerstwa strategicznego obu krajów to bezpieczeństwo i gospodarka. Gwarantowane przez USA bezpieczeństwo narodowe w Rumunii określane jest jako „priorytet zero”. Prezydent Traian Băsescu na początku swojego urzędowania w 2005 roku wyznaczył dwa filary konsolidacji partnerstwa w obszarze bezpieczeństwa. Pierwszym z nich jest legalna obecność wojskowa USA przez utworzenie baz w regionie Morza Czarnego, a drugim – internacjonalizacja akwenu, czyli obecność flot sojuszników z NATO na kontrolowanym dotąd przez Rosję morzu. Sprawę baz uregulował wspomniany Access Agreement z 2006 roku. Zakładał on stacjonowanie w Rumunii 1500 żołnierzy amerykańskich. Do ich dyspozycji oddano poligony Smârdan, Babadag i Cincu, tereny do manewrów w okręgach Tulcza i Konstanca oraz oddalone o około 30 km od Konstancy lotnisko Mihail Kogălniceanu, Współpraca amerykańsko-rumuńska w obszarze bezpieczeństwa z założenia ma być sytuacją typu wygrana-wygrana. Korzyścią USA jest możliwość korzystania z portu w Konstancy i pobliskiej bazy lotniczej Mihail Kogălniceanu, a także baz w Feteşti i Timiszoarze jako punktów tranzytowych. Były one wykorzystywane zarówno do operacji w Iraku jak i w Afganistanie. Na mocy uzgodnień z października tego roku, wobec planowanego na lipiec 2014 zamknięcia bazy Manas w Kirgistanie oraz decyzji o niekorzystaniu z bazy w rosyjskim Uljanowsku nad Wołgą, rumuńskie lotnisko Mihail Kogălniceanu i port staną się ważnym punktem przerzutowym dla sił amerykańskich wycofywanych spod Hindukuszu. Ponadto elementem korzystnym z punktu widzenia USA jest wysoki poziom lojalności sojusznika (w Rumunii ma miejsce konsensus wszystkich najważniejszych sił politycznych w odniesieniu do roli partnerstwa z Ameryką), a także współpraca sił specjalnych i służb wywiadowczych. Rumunia rozumie amerykańską obecność wojskową w Rumunii jako dodatkową gwarancję bezpieczeństwa, obok artykułu 5 traktatu waszyngtońskiego. W domyśle, ta obecność jest dla Rumunii zabezpieczeniem raczej przed Rosją niż przed Iranem. Ponadto Rumunia stoi przed koniecznością modernizacji swoich sił zbrojnych, w czym niezbędna ma być pomoc amerykańska. Wyciągając wnioski, można stwierdzić, iż Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rumunii z 2006 r. stanowi dokument doktrynalny, który we względnie udany sposób definiuje wartości, interesy i cele nowoczesnego państwa rumuńskiego w obszarze bezpieczeństwa w nieprzewidywalnym, turbulentnym świecie początku XXI w. Charakterystyczne jest to, iż kraj tak mocno doświadczony przez historię, będący przez wieki pionkiem w grze mocarstw, naznaczony piętnem zarówno faszyzmu jak i komunizmu, nie posiadający praktycznie żadnych tradycji demokracji parlamentarnej, potrafił przynajmniej w warstwie deklaratywnej przeorientować swoją strategię bezpieczeństwa. Obecnie punkt ciężkości rumuńskiej percepcji bezpieczeństwa przesunął się z kwestii militarnej obrony terytorium kraju na szeroko pojętą współpracę międzynarodową w przeciwdziałaniu zagrożeniom, a także na ochronę wartości demokratycznych, godności ludzkiej, praw człowieka i obywatela oraz na zarządzanie kryzysowe.